Πώς η πρόταση Τραμπ για την Κριμαία απειλεί να ανατρέψει την παγκόσμια τάξη

Η πρόταση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να αναγνωρίσει η Ουκρανία τον έλεγχο της Ρωσίας στην Κριμαία, που προσάρτησε πριν από περισσότερα από δέκα χρόνια, απειλεί να ανατρέψει το διεθνές δίκαιο και την παγκόσμια τάξη.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έχει επανειλημμένα ξεκαθαρίσει ότι αυτή είναι μια κόκκινη γραμμή για εκείνον. «Δεν υπάρχει τίποτα να συζητήσουμε. Είναι αντίθετο με το σύνταγμά μας», δήλωσε στους δημοσιογράφους την Τρίτη, ενώ σήμερα επανέλαβε τη θέση του Κιέβου ότι «η Κριμαία ανήκει στην Ουκρανία».

Ο Τραμπ επέκρινε τον Ζελένσκι, κατηγορώντας τον ότι κάνει «πολύ δύσκολη τη διευθέτηση του πολέμου» και λέγοντας ότι η Κριμαία «χάθηκε χρόνια πριν». Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα σε συνέντευξή του στο περιοδικό Time, όπου δήλωσε ότι, στο πλαίσιο της πρότασής του για την επίλυση του πολέμου, «η Κριμαία θα παραμείνει στη Ρωσία. Και ο Ζελένσκι το καταλαβαίνει αυτό, και όλοι καταλαβαίνουν ότι είναι με αυτούς εδώ και πολύ καιρό».

Αυτή η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο προέδρων έχει φέρει ξανά την περιοχή στο προσκήνιο και το CNN με ανάλυσή του εξηγεί την σημασία της Κριμαίας.

Είναι νόμιμη η αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία;

Εάν η κυβέρνηση Τραμπ αναγνώριζε την κυριαρχία της Ρωσίας στην Κριμαία, θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο καθώς και πολλές δηλώσεις και συμφωνίες που έχουν γίνει από τις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων αυτών της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ.

«Από άποψη διεθνούς δικαίου, μια τέτοια δήλωση θα ήταν άκυρη», δήλωσε ο Σεργκέι Βασίλιεφ, ειδικός στο διεθνές δίκαιο και καθηγητής στο Open University της Ολλανδίας.

«Η αρχή ότι οι εδαφικές κατακτήσεις που προκύπτουν από τη χρήση βίας δεν θα αναγνωρίζονται ως νόμιμες είναι βασικά μία από τις θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου», ανέφερε ο Βασίλιεφ στο CNN.

Η αναγνώριση της Κριμαίας ως μέρος της Ρωσίας θα έθετε την κυβέρνηση Τραμπ σε παραβίαση του Μνημονίου της Βουδαπέστης του 1994, στο οποίο οι ΗΠΑ ανέλαβαν τη δέσμευση να σεβαστούν την κυριαρχία και τα σύνορα της Ουκρανίας, αντάλλαγμα για την απόφαση του Κιέβου να αποδεσμευτεί από τα πυρηνικά του όπλα.

Το 2018, κατά τη διάρκεια της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ, ο τότε Υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο εξέδωσε δήλωση επιβεβαιώνοντας την άρνηση των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν τις αξιώσεις της Ρωσίας για την κυριαρχία στην Κριμαία.

Η αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικής θα ήταν επίσης παράνομη σύμφωνα με το σύνταγμα της Ουκρανίας – κάτι που είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Ζελένσκι δήλωσε ότι είναι αδιαπραγμάτευτο.

Ωστόσο, ο Βασίλιεφ ανέφερε ότι ακόμη και αν η Ουκρανία τροποποιούσε το σύνταγμά της και υπέγραφε κάποια συμφωνία που θα παρέδιδε τη κυριαρχία της Κριμαίας στη Μόσχα, αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί άκυρο εάν το Κίεβο πιεζόταν να το πράξει.

Τι θα σήμαινε η αναγνώριση της ρωσικής κατοχής της Κριμαίας στην πράξη;

Δεδομένου ότι οποιαδήποτε αναγνώριση της Κριμαίας ως μέρος της Ρωσίας θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες, είναι απίθανο ότι άλλες χώρες θα ακολουθήσουν το παράδειγμα των ΗΠΑ.

«Λαμβάνοντας υπόψη τη ρευστότητα των θέσεων των ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Τραμπ, δεν είναι σαφές αν αυτό θα έχει οποιαδήποτε πρακτική επίδραση», δήλωσε η Φερστμαν.

«Αν αυτό μεταφραζόταν σε μια σαφή και μόνιμη θέση των ΗΠΑ, τότε θα καθιστούσε πιο δύσκολη την εμπλοκή των ΗΠΑ σε συλλογικές προσπάθειες υποστήριξης της Ουκρανίας και θα εμβάθυνε το χάσμα μεταξύ των ΗΠΑ και άλλων εταίρων του ΝΑΤΟ», πρόσθεσε.

Γιατί η Κριμαία είναι τόσο σημαντική για την Ουκρανία;

Η Κριμαία αποτελεί μέρος της ανεξάρτητης Ουκρανίας από το 1991, όταν η χώρα διαχωρίστηκε από τη Σοβιετική Ένωση.

Περίπου 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν στην Κριμαία πριν από την παράνομη προσάρτησή της το 2014, ενώ πολλοί περισσότεροι την επισκέπτονταν τακτικά ως τουριστικό προορισμό, γνωστό για τις παραλίες και τα φυσικά καταφύγια του.

Πολλοί άλλοι Ουκρανοί έχουν συναισθηματικούς δεσμούς με τη χερσόνησο.

Πώς η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία;

Η κρίση στην Κριμαία ξεκίνησε λίγο μετά τις μαζικές διαδηλώσεις στην Ουκρανία το 2014, οι οποίες ανέτρεψαν το φιλορωσικό καθεστώς του Βίκτορ Γιανουκόβιτς.

Καθώς η χώρα προσπαθούσε να αντιμετωπίσει το χάος που προκλήθηκε από τις διαμαρτυρίες στο Μαϊντάν, Ρώσοι στρατιώτες ντυμένοι ως πολίτες ή σε στολές χωρίς διακριτικά, άρχισαν να εμφανίζονται έξω από κυβερνητικά κτίρια και στρατιωτικές βάσεις σε όλη την Κριμαία.

Βαρύτατα οπλισμένοι στρατιώτες χωρίς διακριτικά φύλαγαν το κτίριο του Κριμαϊκού Κοινοβουλίου αμέσως μετά την κατάληψή του στις 1 Μαρτίου 2014 στη Συμφερόπολη. Η Ρωσία διατηρούσε μια σημαντική ναυτική βάση στην Κριμαία, στην πόλη Σεβαστούπολη, για πάνω από 200 χρόνια. Η διαφωνία για τη συγκεκριμένη εγκατάσταση και τον στόλο της Μαύρης Θάλασσας που είχε σταθμεύσει εκεί ξέσπασε μεταξύ του Κιέβου και της Μόσχας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Η διαμάχη επιλύθηκε αργότερα με μια συμφωνία, σύμφωνα με την οποία η Ουκρανία ενοικίασε τη βάση στη Ρωσία με αντάλλαγμα σταθερές τιμές φυσικού αερίου.

Ενώ η Μόσχα αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη στην εμφάνιση των Ρώσων στρατιωτών στην Κριμαία, πραγματοποίησε ένα ψεύτικο δημοψήφισμα για την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία λίγες εβδομάδες μετά την κρυφή επιχείρηση. Ο Πούτιν αργότερα παραδέχτηκε ότι είχε αναπτύξει ρωσικές δυνάμεις στην περιοχή.

Η ρωσική επιχείρηση αιφνιδίασε την Ουκρανία – και μεγάλο μέρος του κόσμου. Η Ρωσία πέρασε εβδομάδες ενισχύοντας κρυφά την στρατιωτική της παρουσία σε όλη την χερσόνησο πριν πάρει τον έλεγχο, καταβάλλοντας τους Ουκρανούς.

Τι έχει συμβεί από τότε;

Η Ρωσία έχει επιβάλει ένα καταπιεστικό καθεστώς στην Κριμαία και τους κατοίκους της τα τελευταία 11 χρόνια, σύμφωνα με παρατηρητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ στην Ουκρανία έχει επανειλημμένα αναφέρει τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράττει η Ρωσία στην κατεχόμενη Κριμαία – από παράνομες κρατήσεις, σεξουαλικές κακοποίησεις και βασανιστήρια, μέχρι την υποχρέωση των ανθρώπων να στέλνουν τα παιδιά τους σε ρωσικά σχολεία και εκπαιδευτικά προγράμματα.

Η Ρωσία έχει επανειλημμένα αρνηθεί τις κατηγορίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρά την ουσιαστική τεκμηρίωση και τις καταθέσεις θυμάτων.

Σύμφωνα με επίσημα δεδομένα της ουκρανικής κυβέρνησης, πάνω από 64.000 άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χερσόνησο για άλλες περιοχές της Ουκρανίας από την προσάρτηση. Ωστόσο, οι Ουκρανικές ΜΚΟ εκτιμούν ότι ο αριθμός των προσφύγων μπορεί να είναι διπλάσιος, καθώς δεν έχουν όλοι καταχωρηθεί επίσημα στην κυβέρνηση.

Εν τω μεταξύ, η Μόσχα εργάζεται πάνω στο σχέδιό της της ρωσοποίησης τη χερσόνησο. Εισήγαγε κίνητρα για να πείσει Ρώσους πολίτες να μετακομίσουν στην Κριμαία και η ουκρανική κυβέρνηση εκτίμησε το 2023 ότι περίπου 500.000 έως 800.000 Ρώσοι έχουν εγκατασταθεί εκεί μόνιμα από την προσάρτηση, με τον αριθμό να αυξάνεται δραματικά μετά το άνοιγμα της γέφυρας του Κερτς που συνδέει την Κριμαία με τη Ρωσία.