Πώς ο Πούτιν “διέλυσε” τη συμμαχία λιτότητας της ΕΕ

Για χρόνια, η Γερμανία και οι σύμμαχοί της, λάτρεις της λιτότητας, ήταν εκείνοι που καθόριζαν την δημοσιονομική πολιτική της Ευρώπης.

Το σύνθημά τους ήταν απλό: Όχι κοινός δανεισμός, όχι ανεξέλεγκτες δαπάνες και σε καμία περίπτωση «λευκές επιταγές» για τις Βρυξέλλες.

Μαζί, αυτή η συμμαχία των πλούσιων βόρειων χωρών – Αυστρία, Δανία, Σουηδία, Φινλανδία και Κάτω Χώρες – κρατούσε σφιχτά το ταμείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπερισχύοντας της Ευρώπης του Νότου σε μαραθώνιες διαμάχες για τον προϋπολογισμό, όπως υπενθυμίζει το Politico.

Οι ρωγμές στη “συμμαχία λιτότητας” του Βορρά

Οι πιέσεις από τον πόλεμο που διεξάγεται στα σύνορα της Ευρώπης, οι οικονομικές αλλαγές και η προοπτική ενός Αμερικανού προέδρου που σκέφτεται την αποχώρηση από το ΝΑΤΟ, αναγκάζουν τις βόρειες χώρες να επανεξετάσουν τη στάση τους. Η «συμμαχία λιτότητας» κλονίζεται, τη στιγμή που η ΕΕ ετοιμάζεται για την επόμενη μεγάλη διαμάχη του προϋπολογισμού.

Στο παρελθόν, αυτές οι χώρες είχαν αναπτύξει μια «στενά συντονισμένη, καλά προετοιμασμένη στρατηγική για να μπλοκάρουν ιδέες που αφορούσαν μεγαλύτερες δαπάνες», ανέφερε αξιωματούχος της ΕΕ με εμπειρία σε πολλές διαπραγματεύσεις προϋπολογισμού, μιλώντας στο Politico.

Όμως, οι επερχόμενες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό 2028-2034 προβλέπεται να είναι «εντελώς διαφορετικές», σύμφωνα με τον ίδιο αξιωματούχο, που προτίμησε να διατηρήσει την ανωνυμία του.

«Μια ομάδα χωρών της Βόρειας Ευρώπης και της Βαλτικής αναπτύσσει μια διαφορετική οπτική, εστιάζοντας στο ζήτημα της ασφάλειας, που τις διαχωρίζει από τις άλλες χώρες της “λιτότητας”, όπως η Ολλανδία και η Αυστρία», δήλωσε η Εουλάλια Ρουμπιό, αναλύτρια του think tank Jacques Delors Institute, στο Politico.

Η έννοια της κυριαρχίας έχει γίνει το νέο σύνθημα συσπείρωσης, με ακόμα και παραδοσιακούς υποστηρικτές της δημοσιονομικής πειθαρχίας, όπως η Δανία και η Φινλανδία, να αρχίζουν να βλέπουν θετικά την ιδέα της χαλάρωσης του προϋπολογισμού για να ενισχυθεί η συλλογική άμυνα και η ανθεκτικότητα της ΕΕ απέναντι σε εξωτερικές απειλές.

Γιατί άλλαξε στάση η Δανία

Ένα κρίσιμο σημάδι αυτής της αλλαγής φάνηκε στην Πρωτοχρονιάτικη ομιλία της Δανής πρωθυπουργού Μέτε Φρέντερικσεν, όταν εξέπληξε τους βετεράνους του προϋπολογισμού της ΕΕ υποστηρίζοντας μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες, κρατική βοήθεια και επενδύσεις στην επικράτεια της Ευρώπης.

Για μια χώρα που εδώ και καιρό ήταν επιφυλακτική απέναντι στη βαθύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τα λόγια της Μέτε Φρέντερικσεν σηματοδότησαν μια τεκτονική αλλαγή.

Βρισκόμενη ανάμεσα στη συνεχιζόμενη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία και έναν Αμερικανό πρόεδρο που επιθυμεί να αποσπάσει τη Γροιλανδία από τη χώρα της, η Φρέντερικσεν υιοθέτησε γαλλικού τύπου ιδέες για την ευρωπαϊκή επικράτεια, τις οποίες η Κοπεγχάγη μέχρι πρόσφατα θεωρούσε απαράδεκτες.

«[Αναθεωρούμε] την κρατική βοήθεια με νέα ματιά, κοιτάζουμε τον κοινό δανεισμό με νέα ματιά και προσεγγίζουμε τον προϋπολογισμό της ΕΕ με νέα ματιά. Είναι μια νέα εποχή», δήλωσε η Φρέντερικσεν σε ξεχωριστή συνέντευξή της τον Δεκέμβριο.

Αναλυτές χαρακτήρισαν τις δηλώσεις της Μέτε Φρέντερικσεν ως ορόσημο στη σχέση της Δανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και ως πιθανή ρήξη στη συμμαχία των βόρειων χωρών με τη Γερμανία.

«[Η Φρέντερικσεν] έχει προσωπικά αλλάξει τη θέση της κατά 180 μοίρες», δήλωσε ο Τζέικομπ Φανκ Κίρκενγκαρντ, αναλυτής του think tank Bruegel.

Κατά την άποψή του, αυτή η αλλαγή θα επιτρέψει στην πρωθυπουργό να «μεγιστοποιήσει την επιρροή της Δανίας» στις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό, καθώς μπορεί να λειτουργήσει ως γεφυροποιός ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες χωρών.

Η αλλαγή της στάσης της Μέτε Φρέντερικσεν δεν είναι μια μικρής σημασίας εξέλιξη. Ως μία από τις πιο σταθερές και έμπειρες ηγέτιδες της ΕΕ, η πρωθυπουργός της Δανίας αναμένεται να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο, ιδιαίτερα καθώς η χώρα της θα αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ αργότερα φέτος, αποκτώντας σημαντική επιρροή στην ατζέντα της Ένωσης.

Το δίλημμα της άμυνας

Παρά τη φαινομενική ρήξη, ορισμένοι θεωρούν ότι η «συμμαχία λιτότητας» δεν είναι έτοιμη να διαλυθεί πλήρως. «Υπάρχει πολλή ομίχλη και παραπλανητική εικόνα», προειδοποίησε ένας διπλωμάτης της ΕΕ. «Είναι δύσκολο να ξεκαθαρίσει κανείς ποιες είναι οι πραγματικές θέσεις».

Αυτό που είναι βέβαιο, ωστόσο, είναι ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανάγκασε τα βόρεια μέλη της ΕΕ να επανεξετάσουν τις θέσεις τους, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις αμυντικές δαπάνες.

Χώρες όπως η Φινλανδία και η Εσθονία, που βρίσκονται γεωγραφικά πιο κοντά στη σύγκρουση, υποστηρίζουν τώρα τον κοινό δανεισμό της ΕΕ για την αγορά όπλων – μια ιδέα αδιανόητη στο παρελθόν για τους «λιτούς».

Διαφωνίες εντός της συμμαχίας

Ωστόσο, άλλα μέλη της συμμαχίας δεν έχουν αλλάξει γνώμη. Η Γερμανία και η Ολλανδία παραμένουν έντονα αντίθετες στον κοινό δανεισμό της ΕΕ για την άμυνα, υπογραμμίζοντας τις ολοένα και βαθύτερες διαιρέσεις εντός της συμμαχίας.

Η Αυστρία, από την άλλη, αναμένεται να ενισχύσει την αντίστασή της στον κοινό δανεισμό, ειδικά αν ο ακροδεξιός Χέρμπερτ Κικλ, που διατηρεί στενές σχέσεις με τη Ρωσία, γίνει ο νέος καγκελάριος της χώρας.

Παρά τις εντάσεις που διατυπώνονται, η συμμαχία λιτότητας δεν έχει «πεθάνει» ολοκληρωτικά.

Οι χώρες της συμμαχίας εξακολουθούν να βρίσκουν κοινό έδαφος όταν πρόκειται για τη σύνδεση της χρηματοδότησης της ΕΕ προς την περιφέρεια – που κατευθύνεται κυρίως προς περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη – με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών τους.

«Η παλιά ομάδα των λιτών ξαναενώθηκε» για να αντιταχθεί σε αυξήσεις δαπανών κατά τις διαπραγματεύσεις του Νοεμβρίου για τον ετήσιο προϋπολογισμό της ΕΕ, σύμφωνα με διπλωμάτη της Ένωσης.

Η Ρουμπιό από το Ινστιτούτο Ζακ Ντελόρ προέβλεψε ότι η «συμμαχία λιτότητας» θα επανέλθει και στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό: «Δεν νομίζω ότι οι συμμαχίες των “λιτών” εναντίον των καθαρών δικαιούχων [δηλαδή εκείνων που λαμβάνουν περισσότερα χρήματα από την ΕΕ από ό,τι συνεισφέρουν] θα εξαφανιστούν».

Ωστόσο, πρόσθεσε ότι «θα υπάρξει μια επιπλέον ομάδα πίεσης, αποτελούμενη από την Πολωνία και χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, που θα ζητούν μεγαλύτερη έμφαση σε ζητήματα ασφάλειας».

Παρόλα αυτά, πολλοί πιστεύουν ότι η πραγματική δοκιμασία για τη μοίρα της «συμμαχίας λιτότητας» θα έρθει εάν οι γερμανικές εκλογές αναδείξουν πλειοψηφία για τον Φρίντριχ Μερτς και τη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) της κεντροδεξιάς.

Μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του CDU πιθανότατα θα αντισταθεί σε μεγάλα έργα δαπανών της ΕΕ, είτε αυτά αφορούν την άμυνα είτε τις πράσινες επενδύσεις.

Ωστόσο, αν η μεγαλύτερη χώρα της Ένωσης αλλάξει στάση και αρχίσει να υποστηρίζει μεγαλύτερες δαπάνες, οι διστακτικοί σύμμαχοί της πιθανότατα θα ακολουθήσουν.

«Ακόμα περιμένουμε τον μεγάλο παίκτη», δήλωσε αξιωματούχος της ΕΕ, αναφερόμενος στο Βερολίνο.

«Η Γερμανία είναι το κέντρο βαρύτητας για το ΠΔΠ [Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, ο προϋπολογισμός της ΕΕ]. Όλοι ακολουθούν τη θέση της Γερμανίας».