Πώς θα σταματήσουμε να καταναλώνουμε ό,τι παράγεται από παιδικά χέρια

Πριν από έξι μήνες, ο Γενικός Διευθυντής της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, Gilbert Houngbo μάς θύμιζε γιατί η 12^η Ιουνίου έχει οριστεί ως “Παγκόσμια μέρα κατά της Παιδικής Εργασίας” και γιατί η θέσπιση της ημέρας δεν είναι από μόνη της αρκετή για την καταπολέμηση ενός φαινομένου που εντείνεται.

Δήλωσε για την ακρίβεια, ότι για πρώτη φορά μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες η παιδική εργασία βρίσκεται σε αύξηση, μία επικίνδυνη ανοδική τάση που κινείται αντίρροπα με τους διεθνείς στόχους, συνεχίζει να θέτει σε κίνδυνο το παρόν και να υποθάλπει το μέλλον των παιδιών και η οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην πανδημική περίοδο.

Είναι χαρακτηριστικό πως τον Ιούνιο του 2021, υπήρξε αύξηση 8,4 εκατομμυρίων μέσα σε λίγα χρόνια (της τάξης του 11% από ό,τι το 2016), με αποτέλεσμα οι τελευταίες εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για 160 εκατομμύρια παιδιά-θύματα της παιδικής εργασίας, εκ των οποίων σχεδόν 4 εκατομμύρια ωθούνται καταναγκαστικά σε αυτή.

Περισσότερα από τα μισά -86.6 εκατομμύρια – βρίσκονται στην υποσαχάρια Αφρική.

Η απλοποίηση σοκάρει ακόμα περισσότερο, αφού 1 στα 10 παιδιά εργάζεται αντί να πηγαίνει σχολείο. Στις φτωχότερες χώρες του κόσμου τα νούμερα είναι χειρότερα: Λίγο περισσότερα από 1 στα 5 παιδιά είναι θύματα παιδική εργασίας.

Τι είναι η καταναγκαστική και τι η παιδική εργασία

Καταναγκαστική εργασία είναι η αναγκαστική ή υποχρεωτική εργασία, όπως αναφέρεται στο άρθρο 2 της σύμβασης της ΔΟΕ περί της αναγκαστικής ή υποχρεωτικής εργασίας του 1930, και ορίζεται “ως κάθε εργασία ή υπηρεσία που παρέχεται από οποιοδήποτε πρόσωπο υπό την απειλή οποιασδήποτε ποινής και για την οποία το πρόσωπο αυτό δεν έχει προσφερθεί εθελοντικά”. Να σημειωθεί πως 27,6 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως απασχολούνται σε καταναγκαστική εργασία.

Παράλληλα, η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας ορίζει την παιδική εργασία ως την εργασία που στερεί από τα παιδιά την παιδική τους ηλικία, τις δυνατότητές τους και την αξιοπρέπειά τους και η οποία είναι επιβλαβής για τη σωματική και πνευματική τους ανάπτυξη.

Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται σε εργασία που:

1. Είναι σωματικά, διανοητικά, κοινωνικά ή ηθικά επικίνδυνη και επιβλαβής για ανήλικα
2. και/ή παρεμβαίνει στη σχολική τους εκπαίδευση στερώντας τους την ευκαιρία να πάνε σχολείο, ή υποχρεώνοντας να το εγκαταλείψουν πρόωρα, ή απαιτώντας να προσπαθήσουν να συνδυάσουν τη φοίτηση στο σχολείο με υπερβολικά μεγάλη και βαριά εργασία.

Το εάν συγκεκριμένες μορφές εργασίας μπορούν να ονομαστούν “παιδική εργασία” εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, το είδος και τις ώρες εργασίας, τις συνθήκες και τους στόχους που επιδιώκονται από τις επιμέρους χώρες. Η απάντηση διαφέρει από χώρα σε χώρα, καθώς και μεταξύ των τομέων εντός της χώρας.

Οι χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας

Οι χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας περιλαμβάνουν τα παιδιά που υποδουλώνονται, αποχωρίζονται από τις οικογένειές τους, εκτίθενται σε σοβαρούς κινδύνους και ασθένειες ή/και αφήνονται να τα βγάλουν πέρα μόνα τους στους δρόμους των μεγάλων πόλεων και συχνά σε πολύ μικρή ηλικία.

Ενώ η παιδική εργασία έχει πολλές διαφορετικές μορφές, προτεραιότητα είναι να εξαλειφθούν χωρίς καθυστέρηση οι χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας όπως ορίζονται στο άρθρο 3 της σύμβασης αριθ. 182 του ΔΟΕ :

• όλες οι μορφές δουλείας ή πρακτικές παρόμοιες με τη δουλεία, όπως η πώληση και η εμπορία παιδιών  η δουλοπαροικία και η καταναγκαστική ή υποχρεωτική εργασία, συμπεριλαμβανομένης της αναγκαστικής ή υποχρεωτικής στρατολόγησης παιδιών για ένοπλες συγκρούσεις
• η χρήση παιδιού για πορνεία, για παραγωγή πορνογραφίας ή για πορνογραφικές παραστάσεις
• η χρήση παιδιού για παράνομες δραστηριότητες, ιδίως για την παραγωγή και διακίνηση ναρκωτικών, όπως ορίζεται στις σχετικές διεθνείς συνθήκες
• η εργασία η οποία, από τη φύση της ή τις συνθήκες υπό τις οποίες εκτελείται, είναι πιθανό να βλάψει την υγεία, την ασφάλεια ή τα ήθη των παιδιών

Τι κάνει η Ε.Ε. για να μην καταναλώνουμε προϊόντα τέτοιων μορφών εργασίας

Η εξάλειψη της καταναγκαστικής εργασίας έως το 2030 και των χειρότερων μορφών παιδικής εργασίας έως το 2025 κατοχυρώνονται στον στόχο 8.7 των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Sustainable Development Goals). Πολλοί επιστήμονες και φορείς έχουν εκφράσει σοβαρές αμφιβολίες για το αν μπορούν οι στόχοι να επιτευχθούν σε επτά, ή ακόμα χειρότερα, σε δύο χρόνια από τώρα…

Την ίδια ώρα, δεδομένου ότι η ευρωπαϊκή οικονομία συνδέεται με εκατομμύρια εργαζομένους σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων, καθίσταται λογική η απορία κάθε Ευρωπαίου καταναλωτή για το πώς και από ποιους παρήχθη το προϊόν που κρατά στα χέρια του.

Να σημειωθεί επίσης πως ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ απαγορεύει ρητά την καταναγκαστική εργασία (άρθρο 5) και την παιδική εργασία (άρθρο 32).

Το Κοινοβούλιο συνεργάζεται στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τους οργανισμούς της ΕΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης και εθνικούς φορείς για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των παιδιών.

Σε  ψήφισμα του Μαρτίου 2021 σχετικά με τη βιώσιμη και υπεύθυνη εταιρική συμπεριφορά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε την απαγόρευση εισαγωγής προϊόντων που σχετίζονται με σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η καταναγκαστική ή η παιδική εργασία. Τόνισε επίσης ότι ο στόχος της καταπολέμησης αυτών των πρακτικών πρέπει να περιλαμβάνεται σε όλες τις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ.

Στις 14 Σεπτεμβρίου του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε πρόταση κανονισμού για την απαγόρευση προϊόντων που κατασκευάζονται με καταναγκαστική εργασία, συμπεριλαμβανομένης της παιδικής εργασίας, στην εσωτερική αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Η πρόταση καλύπτει όλα τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ, δηλαδή τόσο τα προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ για εγχώρια κατανάλωση και για εξαγωγή, όσο και τα εισαγόμενα αγαθά.

Τα κράτη μέλη θα είναι υπεύθυνα για την επιβολή των διατάξεων του κανονισμού. Οι εθνικές αρχές τους θα εξουσιοδοτηθούν να αποσύρουν από την αγορά της ΕΕ προϊόντα που κατασκευάζονται με καταναγκαστική εργασία, ενώ οι τελωνειακές αρχές θα εντοπίζουν και θα σταματούν τα προϊόντα που κατασκευάζονται με καταναγκαστική εργασία στα σύνορά της.

Τέλος, τον περασμένο Οκτώβριο, οι επιτροπές Εσωτερικής Αγοράς και Διεθνούς Εμπορίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υιοθέτησαν τη θέση τους σχετικά με τη διατήρηση των προϊόντων που παράγονται με καταναγκαστική εργασία εκτός της ευρωπαϊκής αγοράς.

Όπως ανέφεραν, όλες οι εισαγωγές και εξαγωγές τέτοιων αγαθών θα πρέπει να σταματούν στα σύνορα της ΕΕ και οι εταιρείες θα πρέπει επίσης να αποσύρουν αγαθά που έχουν ήδη φτάσει στην ευρωπαϊκή αγορά. Αυτά στη συνέχεια θα δωρίζονται, θα ανακυκλώνονται ή θα καταστρέφονται.