Πώς το μεταναστευτικό έγινε τσιτάτο της ακροδεξιάς παγκοσμίως

Δεν αποτελεί πλέον κοινό μυστικό, η ακροδεξιά κερδίζει συνεχώς έδαφος. Κι αυτό δεν είναι κάτι που αφορά μόνο την Ευρώπη.

Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους της Γερμανίας κρατώντας πλακάτ που έγραφαν “έξω οι Ναζί”και “Ποτέ ξανά είναι τώρα”. Αηδιασμένοι από τις αποκαλύψεις ότι μέλη της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) είχαν συμμετάσχει σε συνάντηση στην Πότσνταμ όπου η “επαναμετανάστευση” ήταν στην ατζέντα, οι διαδηλωτές αντέδρασαν έντονα στην ιδέα ότι οι μαζικές απελάσεις μεταναστών – ακόμη και εκείνων με γερμανική υπηκοότητα – θα μπορούσαν να αποτελούν νόμιμη πολιτική επιλογή για οποιονδήποτε πολιτικό με συνείδηση.

Για άλλους, ωστόσο, το θέμα αποτέλεσε ευκαιρία. Ακροδεξιά κινήματα σε όλη την Ευρώπη προωθούσαν από καιρό την έννοια της επαναμετανάστευσης. Τώρα, μέσα στην πλημμύρα των τίτλων των ειδήσεων και των συζητήσεων στα social media, έβλεπαν τη δική τους ευκαιρία.

“Αυτό έδωσε την ευκαιρία στην ακροδεξιά σε παγκόσμιο επίπεδο να εκμεταλλευτεί τη στιγμή”, λέει στον Guardian η Julia Ebner, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Στρατηγικού Διαλόγου και στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. “Ήταν μια ευκαιρία να παρουσιαστεί η εντύπωση ότι πρόκειται για ένα απολύτως νόμιμο concept, το οποίο υιοθετούν οι πολιτικοί”.

Δέκα μήνες μετά, ο όρος εμφανίζεται σε εκλογές σε όλο τον κόσμο. Την περασμένη Κυριακή, οι εκλογές στην Αυστρία ανέδειξαν το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) -το οποίο τον Ιούνιο ζήτησε από την ΕΕ να ορίσει “επίτροπο επαναμετανάστευσης”- ως το πιο ψήφισμένο κόμμα, μετά από μια εκστρατεία που χαρακτηρίστηκε από τη χρήση του όρου.

Στις πρόσφατες εκλογές στην ανατολική Γερμανία, το AfD γέμισε την πολιτεία της Θουριγγίας με αφίσες που έγραφαν “Καλοκαίρι, ήλιος, επαναμετανάστευση”. Για να μην υπάρξει παρανόηση, οι αφίσες απεικόνιζαν ένα αεροπλάνο με τη φράση “Αεροπορική εταιρεία απελάσεων”.

Τον Σεπτέμβριο, ο Ντόναλντ Τραμπ ενστερνίστηκε τον όρο σε ένα tweet στο οποίο -όπως συνηθίζει να χρησιμοποιεί διχαστική ρητορική- έγραψε: “Ως πρόεδρος, θα τερματίσω αμέσως την εισβολή μεταναστών στην Αμερική. Θα σταματήσουμε όλες τις πτήσεις μεταναστών, θα τερματίσουμε όλες τις παράνομες εισόδους… και θα επιστρέψουμε τους παράνομους μετανάστες της Καμάλα στις χώρες τους (γνωστό και ως επαναμετανάστευση)”.

Αυτή η χρήση αντανακλά μια ριζική αλλαγή στην αναγνώριση της έννοιας.

“Πλέον δεν έχουμε αναφορές μόνο μεταξύ λίγων εκατοντάδων ανθρώπων. Έχει πραγματικά γίνει ένας πολύ πιο mainstream όρος, που χρησιμοποιείται από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και ειδικά από ακροδεξιούς λαϊκιστές πολιτικούς”, ήταν τα λόγια της Ebner.

“Ακούγεται πολύ πιο ήπιος από αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύει. Ειδικά στο πλαίσιο της Γερμανίας και της Αυστρίας, υπάρχει ακόμη μια πολύ ισχυρή σύνδεση του όρου μαζική απέλαση με το Ολοκαύτωμα”, πρόσθεσε η Ebner.

Τα social media έκαναν μεγάλο χώρο στην επαναμετανάστευση

Αν και η έννοια της επαναμετανάστευσης υπάρχει εδώ και καιρό στην ακαδημαϊκή κοινότητα, η ακροδεξιά τη χειραγώγησε μέσω των social media πριν από περίπου μια δεκαετία, όταν οπαδοί του γαλλικού εθνικιστικού κινήματος ταυτοτισμού οργάνωσαν την πρώτη τους συνάντηση στο Παρίσι για την επαναμετανάστευση.

Η ερμηνεία τους συνδέθηκε με τη διάδοση της θεωρίας συνωμοσίας της “μεγάλης αντικατάστασης”, λέει η Eviane Leidig, ερευνήτρια που ειδικεύεται στον εξτρεμισμό και τη ριζοσπαστικοποίηση στο διαδίκτυο.

“Η μεγάλη αντικατάσταση είναι η διάγνωση της κοινωνίας και η επαναμετανάστευση είναι η προτεινόμενη λύση”.

Το αποτέλεσμα είναι μια βαθιά αντιδημοκρατική και αποκλειστική ρητορική που αγνοεί την πραγματικότητα της σημερινής Ευρώπης.

“Τα ταμπού υπάρχουν για κάποιο λόγο. Κι αυτός είναι ότι πρέπει να θέσεις ένα όριο και να πεις ότι αυτές οι ιδέες και αυτή η ρητορική δεν έχουν θέση, διότι απλώς αποανθρωποποιούν τους άλλους”, προσθέτει η Leidig στο βρετανικό μέσο.

Δεν είναι όμως μόνο η ακροδεξιά υπεύθυνη για την αυξανόμενη χρήση αυτού του όρου. Αυτό υποστηρίζει τουλάχιστον ο Omran Shroufi, ερευνητής στο Vrije Universiteit των Βρυξελλών.

Η ένταξη όρων όπως η επαναμετανάστευση στον κεντρικό πολιτικό λόγο, δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την πρόθυμη στάση κεντρώων και mainstream πολιτικών, που νομιμοποιούν αυτόν τον λόγο, επιτρέποντας στην ακροδεξιά να έχει δυσανάλογο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής συζήτησης.

“Υπάρχει μια τραγική ειρωνεία, όπου οι άνθρωποι μπορεί προσωρινά να σοκάρονται από μια συνάντηση που έγινε στη Γερμανία, αλλά την ίδια στιγμή κλείνουν τα μάτια σε ό,τι πραγματικά συμβαίνει, όπου κεντρώοι πολιτικοί νομιμοποιούν, αν όχι εφαρμόζουν, τις ίδιες πολιτικές που συζητήθηκαν στην Πότσνταμ”, δήλωσε στον Guardian o Omran Shroufi.

Ως παράδειγμα, αναφέρει μια συνέντευξη του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς -δημοσιευμένη λίγες εβδομάδες πριν από τη συνάντηση στην Πότσνταμ- όπου δήλωσε ότι ήρθε η ώρα για “μαζικές απελάσεις όσων δεν έχουν δικαίωμα να παραμείνουν στη Γερμανία” και ζήτησε οι απελάσεις να γίνονται “πιο συχνά και πιο γρήγορα” σε όλη τη χώρα.

“Όταν αυτό συμβαίνει, η ακροδεξιά μπορεί να πει: ‘Δείτε, το λένε αυτοί. Γιατί να μην το πούμε και εμείς;'” λέει ο Shroufi.

Καθώς η επαναμετανάστευση γίνεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τάση, οι συνέπειες θα γίνουν εμφανείς τους επόμενους μήνες. Κι αυτό, όπως προβλέπουν οι ειδικοί, θα γίνει είτε με την εφαρμογή επιβλαβών πολιτικών, είτε με άλλες επιπτώσεις για ανθρώπους με μεταναστευτικό υπόβαθρο.

“Αυτό δείχνει πόσο μίσος μπορούν να πυροδοτήσουν αυτές οι έννοιες και τη βία που μπορούν να εμπνεύσουν. Το ενδεχόμενο κλιμάκωσης είναι τεράστιο”, καταλήγει η Julia Ebner.