Ριζική αλλαγή στις σχέσεις ΗΠΑ και Ρωσίας – Το σχέδιο 3 σημείων

Σε επανεκκίνηση των σχέσεών τους φαίνεται πως προχωρούν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία, συμφωνώντας να συνεργαστούν για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, επενδύσεις και αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων, με τη συνάντηση ανώτερων αξιωματούχων των δύο χωρών, την Τρίτη (18/2), να σηματοδοτεί μια ριζική αλλαγή προσέγγισης μετά από τρία χρόνια αμερικανικών προσπαθειών για την απομόνωση της Μόσχας λόγω της εισβολής στην Ουκρανία το 2022.

Μετά από περισσότερες από τέσσερις ώρες συνομιλιών, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε ότι οι δύο πλευρές συμφώνησαν να εργαστούν για μια ειρηνευτική διευθέτηση για την Ουκρανία, καθώς και να διερευνήσουν «τις απίστευτες ευκαιρίες που υπάρχουν για συνεργασία με τους Ρώσους», τόσο σε γεωπολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο.

«Δεν ακούγαμε απλώς ο ένας τον άλλον, αλλά πραγματικά κατανοούσαμε ο ένας τον άλλον» είπε από την πλευρά του ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ. «Έχω λόγους να πιστεύω ότι η αμερικανική πλευρά άρχισε να κατανοεί καλύτερα τις θέσεις μας».

Η συνάντηση -η πιο διευρυμένη των τελευταίων τριών και πλέον ετών μεταξύ των δύο παγκόσμιων δυνάμεων- ήταν η τελευταία στροφή της κυβέρνησης Τραμπ σε ό,τι αφορά τις προσπάθειες της Δύσης να τιμωρηθεί η Ρωσία για την έναρξη του πιο καταστροφικού πολέμου στην Ευρώπη εδώ και πολλές δεκαετίες. Σηματοδότησε, δε, την πρόθεση του Αμερικανού προέδρου να ανατρέψει την πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν έναντι της Μόσχας, η οποία επικεντρώθηκε στις κυρώσεις, την απομόνωση και την αποστολή όπλων στην Ουκρανία που συνέβαλαν στον θάνατο δεκάδων χιλιάδων Ρώσων στρατιωτών.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους μετά τη συνάντηση, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν αναφέρθηκαν στην παραβίαση του διεθνούς δικαίου από τη Ρωσία κατά την εισβολή στην Ουκρανία, τα φερόμενα εγκλήματα πολέμου ή την τριετή καταστροφή που προκάλεσαν οι ρωσικοί βομβαρδισμοί σε τμήματα της Ουκρανίας. Αντιθέτως, επανειλημμένα επαίνεσαν τον Τραμπ επειδή προσπαθεί να σταματήσει τον πόλεμο μιλώντας με τη Ρωσία με τρόπο που δεν έκανε ο προκάτοχός του.

«Εδώ και τρία χρόνια» είπε ο Ρούμπιο, «κανείς άλλος δεν κατάφερε να πετύχει κάτι αντίστοιχο αυτού που είδαμε σήμερα (σ.σ. χθες), γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο μοναδικός ηγέτης στον κόσμο που μπορεί».

Οι συνομιλίες ανέδειξαν ότι, αντί να διατηρήσει την πίεση στη Μόσχα, ο Τραμπ επιδιώκει να συνεργαστεί για τον τερματισμό του πολέμου -μια προσέγγιση που πιθανότατα θα ικανοποιούσε πολλά από τα αιτήματα του Βλαντιμίρ Πούτιν- και είναι έτοιμος να παραμερίσει τις ανησυχίες των συμμάχων των ΗΠΑ στην Ευρώπη.

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε σχεδόν μια δεκαετία μετά τη ρωσική παρέμβαση στις εκλογές του 2016 προς όφελος του Τραμπ, αν και κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας υιοθέτησε ελάχιστες φιλορωσικές πολιτικές. Αποτελεί, δε, μία ακόμη ένδειξη ότι η δεύτερη προεδρική θητεία του θα είναι εντελώς διαφορετική.

Στην Ευρώπη και την Ουκρανία, στο μεταξύ, εντείνεται ο φόβος ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα μπορούσαν να καταλήξουν σε μια διμερή ειρηνευτική συμφωνία, παραμερίζοντας το Κίεβο και τους συμμάχους της Ουάσινγκτον.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αντέδρασε έντονα στη συνάντηση της Τρίτης, ανακοινώνοντας ότι αναβάλλει την επίσκεψή του στη Σαουδική Αραβία -η οποία ήταν προγραμματισμένη για την Τετάρτη- σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το γεγονός ότι η Ουκρανία δεν είχε προσκληθεί στις συνομιλίες. «Είναι σημαντικό οι διαπραγματεύσεις να μη γίνονται πίσω από τις πλάτες των βασικών εμπλεκόμενων πλευρών» δήλωσε, προσθέτοντας ότι «καμία απόφαση δεν μπορεί να επιβληθεί» στην Ουκρανία.

Οι συνομιλίες έλαβαν χώρα λιγότερο από μία εβδομάδα μετά την τηλεφωνική επικοινωνία του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν και φιλοξενήθηκαν σε ένα από τα παλάτια του Ριάντ, της πρωτεύουσας της Σαουδικής Αραβίας, τον ρόλο της οποίας επιδιώκει να ενισχύσει ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.

Στη συνάντηση συμμετείχαν ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Τραμπ, Μάικ Γουόλτζ, και ο ειδικός απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ -στενός φίλος του πρώην προέδρου- μαζί με τον Μάρκο Ρούμπιο. Από την πλευρά της Ρωσίας, πέρα από τον Σεργκέι Λαβρόφ, στη διαπραγματευτική ομάδα συμμετείχαν ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, Γιούρι Ουσάκοφ, και ο επικεφαλής του ρωσικού κρατικού επενδυτικού ταμείου, Κιρίλ Ντμίτριεφ. Μιλώντας στη ρωσική τηλεόραση ο τελευταίος, περιέγραψε μια χαλαρή ατμόσφαιρα με «πολλά αστεία» και ένα «πολύ νόστιμο» γεύμα, ενώ ο Ουσάκοφ ανέφερε ότι συζητήθηκαν και οι προετοιμασίες για μια μελλοντική συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Πούτιν, χωρίς ωστόσο να δίνει χρονικό ορίζοντα.

Η Ρωσία φαίνεται πως εκμεταλλεύτηκε τις συνομιλίες της Τρίτης για να κεντρίσει το επιχειρηματικό ενδιαφέρον του Ντόναλντ Τραμπ, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι οι αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες και άλλες επιχειρήσεις θα μπορούσαν να αποκομίσουν κέρδη εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων εάν επανεκκινούσαν τη δραστηριότητά τους στη ρωσική αγορά.

Ο Κιρίλ Ντμίτριεφ, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Στιβ Γουίτκοφ για την πρόσφατη απελευθέρωση ενός Αμερικανού δασκάλου που κρατούνταν στη Ρωσία, δήλωσε ότι θα επιδιώξει την επανέναρξη της οικονομικής συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τονίζοντας την ανάγκη «να αποκατασταθεί η επικοινωνία, η εμπιστοσύνη και η επιτυχία».

«Οι μεγάλες αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες είχαν εξαιρετικά επιτυχημένη δραστηριότητα στη Ρωσία» επεσήμανε ο Ντμίτριεφ σε σύντομη συνέντευξή του την Τρίτη, λίγο πριν από την έναρξη των συνομιλιών, προσφέροντας ένα παράδειγμα για το πώς οι χώρες θα μπορούσαν να ανοικοδομήσουν τους επιχειρηματικούς δεσμούς. «Πιστεύουμε ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψουν, γιατί να εγκαταλείψουν τις ευκαιρίες που τους προσέφερε η Ρωσία για πρόσβαση στους φυσικούς της πόρους;»

Ρώσοι αναλυτές, σύμφωνα με τους New York Times, εκφράζουν την ελπίδα ότι οι συνομιλίες με την κυβέρνηση Τραμπ και μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο για την άρση των αυστηρών κυρώσεων που επέβαλε η κυβέρνηση Μπάιντεν στη Μόσχα. Οι μεγαλύτερες δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Exxon Mobil, αποχώρησαν από τη ρωσική αγορά πριν από τρία χρόνια, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο Ντμίτριεφ ανέφερε ότι θα παρουσίαζε στην αμερικανική αντιπροσωπεία εκτίμηση, σύμφωνα με την οποία οι αμερικανικές επιχειρήσεις έχουν χάσει 300 δισεκατομμύρια δολάρια λόγω της αποχώρησής τους από τη Ρωσία.

Μιλώντας στους δημοσιογράφους μετά τη συνάντηση της Τρίτης, ο Μάρκο Ρούμπιο παρουσίασε ένα σχέδιο τριών σημείων για τα επόμενα βήματα στις σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας.

Το πρώτο, όπως ανέφερε, αφορά τις διαπραγματεύσεις για την άρση των περιορισμών που έχουν επιβληθεί στις πρεσβείες των δύο χωρών σε Μόσχα και Ουάσινγκτον, οι οποίες τα τελευταία χρόνια λειτουργούν με ελάχιστο προσωπικό λόγω αμοιβαίων απελάσεων διπλωματών.

Παράλληλα, οι ΗΠΑ θα συνεργαστούν με τη Ρωσία για να καθορίσουν «τις παραμέτρους του τερματισμού» του πολέμου στην Ουκρανία. «Θα υπάρξουν διαβουλεύσεις με την Ουκρανία, τους Ευρωπαίους εταίρους μας και άλλους» τόνισε ο Ρούμπιο, «αλλά, σε τελική ανάλυση, η συμμετοχή της Ρωσίας θα είναι απαραίτητη γι’ αυτή την προσπάθεια».

Το τρίτο και τελευταίο βήμα περιλαμβάνει την αναζήτηση νέων πεδίων συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών τόσο σε γεωπολιτικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο. Ο Ρούμπιο έκανε λόγο για «εξαιρετικές ευκαιρίες» που θα μπορούσαν να προκύψουν, εφόσον τερματιστεί ο πόλεμος με μια «αποδεκτή λύση».

Ζητά περισσότερα η Ρωσία

Την ώρα, πάντως, που οι συνομιλίες βρίσκονταν σε εξέλιξη, η Ρωσία σκλήρυνε τη διαπραγματευτική της στάση.

Η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, δήλωσε ότι η αποτροπή της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ «δεν είναι αρκετή». Η Μόσχα απαιτεί την επίσημη ακύρωση της υπόσχεσης που δόθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του Βουκουρεστίου το 2008 ότι το Κίεβο θα μπορούσε μελλοντικά να ενταχθεί στη Συμμαχία. «Αλλιώς, αυτό το πρόβλημα θα συνεχίσει να δηλητηριάζει την ευρωπαϊκή ήπειρο» είπε χαρακτηριστικά.

Επιπλέον, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, κατέστησε σαφές ότι η Ρωσία δεν θα δεχτεί την παρουσία στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, ανεξάρτητα από το αν επιχειρούν υπό τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή με εθνικά σύμβολα.