Σε ιστορικό υψηλό η κούρσα για τα πυρηνικά – Ο μεγαλύτερος κίνδυνος

Ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη πίεση στο καθεστώς μη διάδοσης πυρηνικών όπλων από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, καθώς μια σειρά από χώρες συζητούν ανοιχτά το ενδεχόμενο ανάπτυξης ατομικών όπλων, προειδοποίησε ο επικεφαλής του ΟΗΕ για την πυρηνική εποπτεία.

Ο Ραφαέλ Γκρόσι, γενικός διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), δήλωσε στους Financial Times ότι οι τεταμένες σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας, καθώς και οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, δημιουργούν πρωτοφανείς πιέσεις στη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων, η οποία υπογράφηκε το 1968 με στόχο τον περιορισμό της ανάπτυξης του παγκόσμιου πυρηνικού οπλοστασίου.

«Δεν νομίζω ότι τη δεκαετία του 1990 θα άκουγες σημαντικές χώρες να λένε, ‘γιατί να μην έχουμε και εμείς πυρηνικά όπλα;’», είπε ο Γκρόσι.

«Αυτές οι χώρες συζητούν δημόσια το θέμα, κάτι που δεν συνέβαινε πριν. Το λένε ανοιχτά στον Τύπο. Αρχηγοί κρατών αναφέρονται στην πιθανότητα επανεξέτασης αυτού του ζητήματος.»

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει δείξει τη δύναμη που παρέχουν τα πυρηνικά όπλα, αλλά ο Γκρόσι ανέφερε ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στο αυξημένο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη ατομικών όπλων από ορισμένες χώρες.

«Υπάρχουν όλες αυτές οι εντάσεις, η πιθανότητα αποδυνάμωσης των συμμαχιών και οι χώρες αναγκάζονται να βασίζονται στον εαυτό τους. Αυτό είναι το σημείο όπου ο παράγοντας των πυρηνικών όπλων επιστρέφει με έναν πολύ απροσδόκητο τρόπο» σημείωσε, αποφεύγοντας ωστόσο να αναφέρει συγκεκριμένες χώρες.

Οι αυξανόμενοι κίνδυνοι διάδοσής τους προέρχονται από «ένα περιβάλλον όπου υπάρχει πιο έντονος γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων», δήλωσε ο Νίκολας Μίλερ, αναπληρωτής καθηγητής στο Dartmouth College, ο οποίος μελετά τη διάδοση των πυρηνικών όπλων. Εξήγησε ότι σε τέτοιες περιόδους, οι μεγάλες δυνάμεις τείνουν να χαλαρώνουν την προσοχή τους στη μη διάδοση πυρηνικών όπλων «επειδή είναι απασχολημένες στον ανταγωνισμό με τους αντιπάλους τους».

Ωστόσο, ο Μίλερ σημείωσε επίσης ότι υπάρχει «μια τάση να πιστεύουμε πάντα ότι το καθεστώς της συνθήκης μη διάδοσης πυρηνικών όπλων είναι στα πρόθυρα κατάρρευσης», ενώ ιστορικά έχει αποδειχθεί πιο ανθεκτικό από ό,τι αναμενόταν.

Ιράν: Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την εξάπλωση πυρηνικών όπλων

Ο Ραφαέλ Γκρόσι, γενικός διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), προσδιόρισε το Ιράν ως τον μεγαλύτερο πιθανό κίνδυνο όσον αφορά την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων. «Υπάρχουν πολλές δηλώσεις από Ιρανούς αξιωματούχους τον τελευταίο χρόνο, όπου μιλούν για απόκτηση ή πιθανή απόκτηση [πυρηνικών όπλων],» είπε.

Από τότε που ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αποσύρθηκε μονομερώς από τη συμφωνία του 2015 για τα πυρηνικά που υπέγραψε η Τεχεράνη με τις μεγάλες δυνάμεις, η Ισλαμική Δημοκρατία έχει επεκτείνει επιθετικά το πυρηνικό της πρόγραμμα και εμπλουτίζει ουράνιο σε καθαρότητα 60%, κοντά σε επίπεδα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή όπλων, για περισσότερα από τρία χρόνια.

Σύμφωνα με ειδικούς, το Ιράν διαθέτει πλέον αρκετό σχάσιμο υλικό για να παράγει περίπου τρεις πυρηνικές βόμβες μέσα σε λίγες εβδομάδες, αν το επιλέξει, αν και θα χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος για να οπλίσει το υλικό.

Η Τεχεράνη επιμένει ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα είναι για ειρηνικούς, πολιτικούς σκοπούς. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες, καθώς ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς έχει προκαλέσει κύμα περιφερειακών εχθροπραξιών, Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν προειδοποιήσει ότι η δημοκρατία θα μπορούσε να αλλάξει τη δόγματά της εάν αισθανθεί ότι απειλείται.

«Δεν επιδιώκουμε την κατασκευή πυρηνικών όπλων» δήλωσε ο Καμάλ Χαραζί, σύμβουλος εξωτερικών υποθέσεων του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, στους Financial Times τον περασμένο μήνα, αναφερόμενος σε φετφά που εξέδωσε ο ανώτατος ηγέτης το 2003, απαγορεύοντας την ανάπτυξη αυτών των όπλων. Ωστόσο, σημείωσε ότι αν το Ιράν βρεθεί αντιμέτωπο με υπαρξιακή απειλή, «φυσικά θα πρέπει να αλλάξουμε το δόγμα μας».

«Μέχρι στιγμής, δεν έχουμε αποφασίσει να προχωρήσουμε πέρα από τον εμπλουτισμό 60%» είπε. «Αλλά προσπαθούμε να επεκτείνουμε την εμπειρία μας χρησιμοποιώντας διαφορετικές μηχανές και διαμορφώσεις.»

Η IAEA, που συνεχίζει να διατηρεί επιθεωρητές στην Ισλαμική Δημοκρατία, δηλώνει ότι δεν έχει στοιχεία πως το Ιράν επιδιώκει να αναπτύξει ή να προχωρήσει προς ένα πρόγραμμα πυρηνικών όπλων. Ο νέος πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιαν, έχει δηλώσει ότι θέλει να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Δύση και να διαπραγματευτεί μια συμφωνία για τον τερματισμό της πυρηνικής αντιπαράθεσης. Ωστόσο, αν η Τεχεράνη αναπτύξει όπλα, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει έναν αγώνα εξοπλισμών στη Μέση Ανατολή.

Πέρυσι, ο Πρίγκιπας Διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο de facto ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας, η οποία σχεδιάζει να αναπτύξει ένα πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα, δήλωσε στο Fox News ότι αν το Ιράν αναπτύξει βόμβα, «θα πρέπει να αποκτήσουμε κι εμείς μία».

Ο Πρόεδρος Γιουν Σουκ Γιολ της Νότιας Κορέας έχει επίσης δηλώσει δημόσια ότι ένα πρόγραμμα πυρηνικών όπλων μπορεί να είναι αναγκαίο για την αντιμετώπιση της απειλής από τη Βόρεια Κορέα, αν και η χώρα καθησυχάστηκε αργότερα με πιο συγκεκριμένες αμυντικές δεσμεύσεις από τις ΗΠΑ.

Στις Βρυξέλλες, ο Μάνφρεντ Βέμπερ, ηγέτης του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, έχει καλέσει την Ευρώπη να ενισχύσει την αποτρεπτική της δύναμη έναντι της Ρωσίας. «Όλοι γνωρίζουμε ότι όταν έρθει η κρίσιμη στιγμή, η πυρηνική επιλογή είναι αυτή που πραγματικά καθορίζει τα πράγματα,» είπε νωρίτερα φέτος.

Ο Λούκας Κουλέσα, διευθυντής πολιτικής μη διάδοσης και πυρηνικής πολιτικής στο Royal United Services Institute (Rusi), δήλωσε ότι ορισμένες συζητήσεις σχετικά με τα πυρηνικά όπλα «επικαιροποιούνται από την ανησυχία για τα αποτελέσματα των εκλογών στις ΗΠΑ», λόγω φόβων ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να χαλαρώσει κάποιες από τις εγγυήσεις ασφαλείας που παρέχουν οι ΗΠΑ στην Ευρώπη και την Ασία, αν εκλεγεί ξανά πρόεδρος.

Ωστόσο, ανέφερε ότι ο «πυρήνας» της συνθήκης μη διάδοσης παραμένει «αρκετά ισχυρός». «Βλέπω ότι η πλειοψηφία των μερών ενδιαφέρεται να παραμείνει στο καθεστώς και να εργαστεί πάνω σε όλους τους πυλώνες του.»

Ο Γκρόσι δήλωσε ότι η IAEA έχει επικοινωνήσει με χώρες και έχει τονίσει τη σημασία του καθεστώτος μη διάδοσης. «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ενισχύουμε το καθεστώς, γιατί δεν πιστεύω ότι η προσθήκη περισσότερων κρατών με πυρηνικά όπλα θα βελτιώσει την τρέχουσα κατάσταση,» είπε.

Τι περιλαμβάνει η Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων

Η Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (Nuclear Non-Proliferation Treaty – NPT) είναι μια διεθνής συμφωνία που τέθηκε σε ισχύ το 1970 και έχει ως στόχο να αποτρέψει τη διάδοση των πυρηνικών όπλων και της τεχνολογίας τους, να προωθήσει τη συνεργασία στον τομέα της ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας και να προωθήσει τον στόχο του πυρηνικού αφοπλισμού.

Η συνθήκη έχει σχεδόν καθολική συμμετοχή, με πάνω από 190 χώρες να την έχουν υπογράψει. Μερικές αξιοσημείωτες εξαιρέσεις είναι η Ινδία, το Πακιστάν και το Ισραήλ, που δεν είναι μέλη της συνθήκης και έχουν αναπτύξει πυρηνικά όπλα.

Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) είναι ο οργανισμός που έχει αναλάβει την επίβλεψη της συμμόρφωσης με τη συνθήκη. Η IAEA διενεργεί επιθεωρήσεις στις χώρες που έχουν υπογράψει τη συνθήκη, για να διασφαλίσει ότι τηρούνται οι όροι της.

Κύριοι Στόχοι της Συνθήκης

Μη Διάδοση: Οι χώρες που υπογράφουν τη συνθήκη και δεν διαθέτουν πυρηνικά όπλα δεσμεύονται να μην αποκτήσουν πυρηνικά όπλα και να μην βοηθήσουν άλλες χώρες να τα αποκτήσουν.

Αφοπλισμός: Οι χώρες που διαθέτουν πυρηνικά όπλα δεσμεύονται να διαπραγματευτούν με καλή πίστη τον πυρηνικό αφοπλισμό και την πλήρη εξάλειψη των πυρηνικών τους όπλων.

Ειρηνική Χρήση: Η συνθήκη προωθεί τη συνεργασία για την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, διασφαλίζοντας ότι η τεχνολογία και τα υλικά που χρησιμοποιούνται για ειρηνικούς σκοπούς δεν θα αξιοποιηθούν για την κατασκευή πυρηνικών όπλων.