Συμβούλιο της Ευρώπης: Ανησυχία για βίαιες επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο σε Πολωνία και Ελλάδα

Την ανησυχία του για τις παράνομες επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέφρασε ο επικεφαλής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Μάικλ Ο’Φλάχερτι, καλώντας τους ηγέτες να μην ενδώσουν στη λαϊκιστική ρητορική για τη μετανάστευση.

Σε συνέντευξή του στον Guardian, προειδοποίησε για τις πρακτικές αποτροπής στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, ειδικά σε Πολωνία και Ελλάδα, καταδικάζοντας την υπερβολική «ασφαλειοποίηση» της μεταναστευτικής πολιτικής.

Ο Ο’Φλάχερτι κατέθεσε τον περασμένο μήνα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) σε υποθέσεις που αφορούν καταγγελίες αιτούντων άσυλο κατά της Πολωνίας και της Λετονίας. Συγκεκριμένα, 32 Αφγανοί ισχυρίζονται ότι αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη Λευκορωσία από τις πολωνικές αρχές το 2021, χωρίς να τους δοθεί η δυνατότητα να υποβάλουν αίτημα ασύλου, ενώ 26 Κούρδοι από το Ιράκ καταγγέλλουν ανάλογες πρακτικές από τις λετονικές αρχές.

Οι δύο ομάδες υποστηρίζουν ότι παρέμειναν εγκλωβισμένες για εβδομάδες στη νεκρή ζώνη μεταξύ Λευκορωσίας και ΕΕ, σε συνθήκες ακραίας ταλαιπωρίας.

Η Πολωνία, η Λετονία, καθώς και η Λιθουανία, η Εσθονία και η Φινλανδία, αντιμετωπίζουν αυξημένες παράτυπες διελεύσεις από το 2020, τις οποίες, σύμφωνα με την ΕΕ, υποκινεί το καθεστώς του Αλεξάντερ Λουκασένκο, στοχεύοντας στην αποσταθεροποίηση των ευρωπαϊκών χωρών.

Ο Ο’Φλάχερτι χαρακτήρισε τις ενέργειες της Λευκορωσίας «καταδικαστέες», αλλά τόνισε ότι η αντίδραση των γειτονικών χωρών έχει ξεπεράσει τα όρια της νομιμότητας.

«Η συστηματική άρνηση πρόσβασης στο άσυλο αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Η επαναπροώθηση ανθρώπων σε χώρες όπου κινδυνεύουν από διώξεις είναι παράνομη», δήλωσε, προσθέτοντας ότι οι αριθμοί των μεταναστών που συλλαμβάνονται στα σύνορα είναι περιορισμένοι και δεν δικαιολογούν τέτοιες πολιτικές.

Σύμφωνα με τη Frontex, το 2024 περίπου 17.000 άνθρωποι πέρασαν παράτυπα τα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, τα οποία περιλαμβάνουν και την Ουκρανία.

Παρά τις προειδοποιήσεις από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Φινλανδία έκλεισε όλα τα συνοριακά περάσματα με τη Ρωσία το 2023, επικαλούμενη πληροφορίες για εμπλοκή ρωσικών πρακτόρων στη διευκόλυνση των μεταναστών. Στην Πολωνία, η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τουσκ εξετάζει την προσωρινή αναστολή του δικαιώματος ασύλου, ενώ ο ίδιος περιέγραψε τη μετανάστευση ως «ζήτημα επιβίωσης του δυτικού πολιτισμού».

Ο Ο’Φλάχερτι κατέθεσε στο ΕΔΔΑ ότι η ρητορική περί «υβριδικού πολέμου» και «εργαλειοποίησης των μεταναστών» από πολιτικούς ηγέτες της ΕΕ, δημιουργεί την εντύπωση ότι οι άνθρωποι που διασχίζουν τα σύνορα εξισώνονται με τις ενέργειες του καθεστώτος Λουκασένκο.

Και η Ελλάδα στο “μικροσκόπιο”

Σχετικά με τις επαναπροωθήσεις στα ελληνοτουρκικά σύνορα, ο Ο’Φλάχερτι δήλωσε ότι υπάρχουν «αδιάσειστα στοιχεία» για παράνομες επιστροφές τόσο στον Έβρο όσο και από τα ελληνικά νησιά. Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα, συζήτησε με τις αρχές το ναυάγιο της Πύλου τον Ιούνιο του 2023, όπου περισσότεροι από 700 άνθρωποι πνίγηκαν όταν ένα υπερφορτωμένο σκάφος ανατράπηκε ανοιχτά της Πελοποννήσου.

Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγορούν τις ελληνικές αρχές ότι δεν κινητοποιήθηκαν εγκαίρως για τη διάσωση των επιβατών και αγνόησαν προσφορές βοήθειας από τη Frontex.

Ο Ο’Φλάχερτι ανέφερε ότι ο Έλληνας Συνήγορος του Πολίτη έχει ζητήσει ποινική έρευνα κατά συγκεκριμένων κρατικών αξιωματούχων και τόνισε πως «η Ελλάδα πρέπει να εξετάσει σοβαρά την έκθεσή του και να προχωρήσει στις απαραίτητες νομικές ενέργειες».

Η σκληρή γραμμή απέναντι στη μετανάστευση κερδίζει έδαφος σε όλη την Ευρώπη, με χώρες όπως η Ιταλία να προωθούν εξωτερικά κέντρα επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου, όπως η συμφωνία με την Αλβανία, και η Βρετανία να επιδιώκει παρόμοιες λύσεις, όπως το -πλέον ακυρωμένο- σχέδιο αποστολής μεταναστών στη Ρουάντα.

Τον Οκτώβριο του 2024, οι ηγέτες της ΕΕ συζήτησαν τη δημιουργία υπεράκτιων «κέντρων επιστροφής» για όσους απορρίπτονται από το ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου.

Ο Ο’Φλάχερτι, πρώην διευθυντής της Υπηρεσίας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, προειδοποίησε ότι οποιοδήποτε κέντρο πρέπει να τηρεί βασικές αρχές: το δικαίωμα στο άσυλο, τη δυνατότητα προσφυγής, τις κατάλληλες συνθήκες υποδοχής, την απαγόρευση κράτησης ανηλίκων και τη διασφάλιση ότι κανείς δεν θα επιστρέφεται σε χώρα όπου κινδυνεύει.

Ο Ιρλανδός νομικός, που ξεκίνησε την καριέρα του στον ΟΗΕ στη Βοσνία το 1993, δήλωσε ότι διανύουμε «τη μεγαλύτερη κρίση για τα ανθρώπινα δικαιώματα που έχει βιώσει στη ζωή του».

Αν και πάντα υπήρχαν σοβαρές παραβιάσεις, τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μια άνευ προηγουμένου απόρριψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από ηγέτες και κυβερνήσεις.

«Κεντρώοι πολιτικοί λένε σήμερα πράγματα που μέχρι πρότινος θα ήταν αδιανόητα. Αυτό με ανησυχεί, γιατί, παραφράζοντας τον Ιρλανδό ποιητή Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, όταν το κέντρο δεν αντέχει, τα πάντα καταρρέουν».

Κλείνοντας, τόνισε ότι οι μετριοπαθείς πολιτικοί ηγέτες στην Ευρώπη πρέπει να «υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα» και να μην «χαρίζουν εύκολες νίκες στους λαϊκιστές» ή να επιτρέπουν τη «χειραγώγηση των γειτονικών χωρών».