Συρία: Οι “κραυγές” στους τοίχους στις φυλακές-κολαστήρια του Άσαντ

Έγκλειστος σε ένα μπουντρούμι της Συρίας υπό το καθεστώς του τότε ηγέτη Μπασάρ Άσαντ, περιτριγυρισμένος από θάνατο και βασανιστήρια, ένας άγνωστος κρατούμενος χάραξε έναν στίχο αραβικής ποίησης στον τοίχο του κελιού του – μια κραυγή πόνου και αγάπης.

«Η πατρίδα μου, ακόμα κι αν με καταπιέζει, είναι πολύτιμη. Ο λαός μου, ακόμα κι αν μου φέρεται σκληρά, είναι γενναιόδωρος», έγραψε. Πρόκειται για έναν γνωστό στίχο, γραμμένο πριν από 800 χρόνια από έναν ποιητή που αντιστεκόταν σε έναν τυραννικό χαλίφη.

Ο φωτορεπόρτερ του Asocciated Press, Mosa’ab Elshamy, που πραγματοποιεί το οδοιπορικό του στα παγωμένα, σκοτεινά κελιά των φυλακών του Άσαντ, γράφει πως «τα χαραγμένα μηνύματα στους τοίχους μοιάζουν να ψιθυρίζουν και να κλαίνε γύρω σου. Εκλιπαρούν τον Θεό και λαχταρούν αγαπημένα πρόσωπα. Συχνά μυστηριώδη, είναι ανατριχιαστικά αποσπάσματα σκέψεων και φόβων από το μυαλό ανώνυμων ανθρώπων που υπέμειναν αδιανόητα βασανιστήρια».

«Μην εμπιστεύεσαι κανέναν, ούτε καν τον αδερφό σου» γράφει με πικρία κάποιος στους τοίχους του διαβόητου κέντρου κράτησης Palestine Branch στη Δαμασκό. «Θεέ μου, φέρε ανακούφιση», εκλιπαρεί μια άλλη φωνή.

Από το 2011, δεκάδες χιλιάδες Σύροι εξαφανίστηκαν μέσα στο δίκτυο φυλακών και κέντρων κράτησης που διαχειρίζονταν οι δυνάμεις ασφαλείας του Άσαντ, στην προσπάθειά του να καταστείλει την αντιπολίτευση. Οι κρατούμενοι παρέμεναν για χρόνια χωρίς καμία επαφή με τον έξω κόσμο, ζώντας σε υπερπλήρη, χωρίς παράθυρα κελιά, όπου οι συγκρατούμενοί τους πέθαιναν δίπλα τους. Τα βασανιστήρια και οι ξυλοδαρμοί ήταν καθημερινά, ενώ οι μαζικές εκτελέσεις ήταν συχνό φαινόμενο.

Οι περισσότεροι κρατούμενοι πίστευαν ακράδαντα ότι δεν θα επιβιώσουν. Χάραζαν τα γραπτά και τα σχέδιά τους στους τοίχους χωρίς να περιμένουν ότι κάποιος θα τα δει ποτέ, πέρα από μελλοντικούς κρατούμενους.

Κάποιος έγραψε μια μόνο λέξη στα αραβικά: «ashtaqtilak» – «Μου λείπεις» – ένα ερωτικό γράμμα που δεν θα μπορούσε ποτέ να φτάσει στον αγαπημένο ή την αγαπημένη, το όνομα του οποίου μόνο ο ίδιος ο συγγραφέας χρειαζόταν να γνωρίζει.

Τίποτα δεν μπορεί να γίνει γνωστό για τους άνδρες που τα χάραξαν. Ελάχιστα φέρουν ονόματα, και λίγα είναι χρονολογημένα. Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποιοι από αυτούς επιβίωσαν και ποιοι όχι.

Σε κάποιους τοίχους, υπάρχουν γκράφιτι το ένα πάνω στο άλλο, αποτυπώνοντας γενιές ανδρών που υπέφεραν.

«Μην λυπάσαι, μητέρα. Αυτό είναι το πεπρωμένο μου», γράφει ένα μήνυμα, χρονολογημένο την 1η Ιανουαρίου 2024. Κάτω από αυτό, φαίνονται ίχνη ενός παλαιότερου κειμένου, τόσο ξεθωριασμένου που μόνο λίγες λέξεις είναι ευδιάκριτες, υπονοώντας την επιθυμία για ένα αγαπημένο πρόσωπο: «…εκτός από εσένα.»

Πολλά από τα γραπτά και τα σχέδια είναι κραυγές προς γονείς ή αγαπημένους. Κάποιος σχεδίασε μια καρδιά σπασμένη στα δύο, με τη λέξη «μητέρα» στη μία πλευρά και «πατέρας» στην άλλη.

Άλλοι παραθέτουν ποίηση. «Όταν πολεμάτε τους πολέμους σας, σκεφτείτε εκείνους που ζητούν ειρήνη», γράφει ένα μήνυμα, παραλλάσσοντας ελαφρώς έναν στίχο του Παλαιστίνιου ποιητή Μαχμούντ Νταρουίς.

Πολλοί κρατούμενοι κρατούσαν αυτοσχέδια ημερολόγια, γεμίζοντας τους τοίχους με πλέγματα αριθμών. «Πέρασε ένας χρόνος», έγραψε λακωνικά ένας κρατούμενος πάνω από 365 κουκκίδες, τακτοποιημένες σε σειρές.

Κάποια σχέδια έχουν έναν παιχνιδιάρικο τόνο, όπως πρόσωπα καρτούν με γουρλωμένα μάτια ή μια απεικόνιση ενός τσιγάρου. Άλλα πάλι είναι απόλυτα συμβολικά, με ένα νόημα που ίσως γνώριζε μόνο ο δημιουργός τους. Ωστόσο, η σκοτεινιά και ο φόβος κυριαρχούν, συνοδευόμενα από προσπάθειες αντοχής.

«Η υπομονή είναι όμορφη, και στον Θεό στρεφόμαστε για βοήθεια», έγραψε κάποιος. «Θεέ μου, γέμισέ με υπομονή και μην με αφήσεις να απελπιστώ».