Σρι Λάνκα: Μία χώρα με μακραίωνη ιστορία συγκρούσεων

Ο διάχυτος φόβος ανάμεσα σε κάθε μία από τις εθνο-θρησκευτικές κοινότητες που συνθέτουν τη Σρι Λάνκα, μην υπερκερασθεί από την άλλη, σε συνδυασμό με την ταύτιση της εθνικής ταυτότητας με τη βουδιστική παραλλαγή “θεραβάδα” και τη σινγκαλέζικη γλώσσα, αποτελούν τα διακριτικά στοιχεία της εθνικής συνείδησης της χώρας. Ο φόβος αυτός της επικυριαρχίας μίας ομάδας επί των άλλων εντάθηκε μετά το τέλος της αποικιοκρατίας, όταν αποκρυσταλλώθηκαν τα διαχωριστικά όρια των τριών μεγάλων ταυτοτήτων: οι βουδιστές σινγκαλέζοι, οι ινδουϊστές Ταμίλ και οι μουσουλμάνοι.

Όπως εξηγεί στην εφημερίδα El Pais ο ιστορικός Κ.Μ. ντε Σίλβα, ο φόβος των σινγκαλέζων θα μπορούσε να εξηγηθεί από τη θέση τους ως πλειοψηφούσα εθνοτική ομάδα, που όμως φέρει ανεξίτηλο το σύμπλεγμα της κατατρεγμένης εθνικής μειονότητας ανά τους αιώνες. Χωρισμένη από το ηπειρωτικό σώμα της Ινδίας από το Στενό του Παλκ, καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της η Σρι Λάνκα λεηλατήθηκε από διαδοχικές εισβολές των ινδουϊστών Ταμίλ, που προέρχονταν από τις Ινδίες και στόλιζαν τους θυρεούς των δυναστειών τους με τους θησαυρούς που σκύλεψαν από τις βουδιστικές πόλεις. Ένα άλλο ταυτοτικό στοιχείο των σιγκαλέζων είναι η βουδιστική θρησκεία που, όταν καταδιώκετο στις Ινδίες, βρήκε πρόσφορο έδαφος στο εσωτερικό της Σρι Λάνκα. Εξ ου και η εθνική υπερηφάνεια των κατοίκων τους ως θεματοφυλάκων του πολιτισμού που απειλείτο από τον πανίσχυρο γείτονά τους.

Από την πλευρά της, η ινδουϊστική μειονότητα των Ταμίλ, που έλκει την καταγωγή της από τα νότια της Ινδίας και η οποία ανά τους αιώνες εγκαθίστατο στα βορειοανατολικά της νήσου, είχε, σε αντίθεση με τους σινγκαλέζους, το σύμπλεγμα της επικρατούσας πλειονότητας, πεπεισμένη πως βρισκόταν σε προνομιακή θέση καθώς μοιραζόταν την ίδια κουλτούρα με το ένα δισ. των ομοθρήσκων της στην άλλη πλευρά των στενών. Η πηγή της σύγκρουσης ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους Τίγρεις της Απελευθέρωσης των Ταμίλ Ιλάμ (LTTE), συνιστά την πιο μακρόβια σύγκρουση στην Ασία και μπορεί να ερμηνευθεί μέσω αυτής της πολιτισμικής διαφοράς. Οι Ταμίλ έγιναν διάσημοι επειδή πρώτοι εισήγαγαν την τρομοκρατική τακτική της επίθεσης αυτοκτονίας, που τόσο διαδεδομένη έχει γίνει σε άλλα πλαίσια συγκρούσεων στις μέρες μας. Ο θάνατος του ηγέτη τους Βελουπιλάι Πραμπχακαράν το 2009 σήμανε το τέλος της σύγκρουσης και την ήττα του αυτονομιστικού κινήματος.

Η απάντηση στην εμφύλια τούτη διαμάχη από τις διαδοχικές κυβερνήσεις ήταν η ενίσχυση της σινγκαλέζικης θρησκευτικής συνείδησης, στηριζόμενες στην εκτεταμένη βοήθεια των βουδιστικών θρησκευτικών αρχών. Ο πρόεδρος Μαχίντα Ραγιαπάκσα και οι δύο αδελφοί του ενσάρκωσαν στο έπακρο την αποφασιστικότητα των ταυτοτικών αυτών μέτρων, ερμηνεύοντας τον εκλογικό του θρίαμβο το 2005 ως μία λευκή επιταγή για να δωθεί τέλος στη σύγκρουση άπαξ και διαπαντός. Και πράγματι, το κατάφερε με αποτελεσματικό, πλην όμως αποκρουστικό τρόπο: χιλιάδες άμαχοι σφαγιάσθηκαν κατά τη διάρκεια της πιο αμείλικτης φάσης του πολέμου. ΟΙ φωνές του Τύπου και των ανθρωπιστικών οργανώσεων κατασιγάσθηκαν μέσω της τακτικής των συλλήψεων και των δολοφονιών.

Η ειρήνευση έβγαλε την Σρι Λάνκα από το περισκόπιο των διεθνών γεγονότων. Έως το 2014 οι εντάσεις μεταξύ βουδιστών και μουσουλμάνων προκάλεσαν μία σειρά από εξεγέρσεις και κατά τη διάρκεια της τελευταίας 10ετίας η σχέση μεταξύ των δύο θρησκευτικών κοινοτήτων χαρακτηρίσθηκε από μία ριζοσπαστικοποίηση των θέσεών τους. Τα τελευταία χρόνια δε αναδύθηκε η υπερεθνικιστική θρησκευτική οργάνωση Μπόντου Μπάλα Σένα, που προωθεί μία πολιτική μίσους απέναντι στους μουσουλμάνους, η διεξαγωγή της οποίας θυμίζει σε πολλά σημεία τους τον διωγμό των Ροχίνγκια στη Μιάνμαρ.

Η ακραία δράση της ομάδας αυτής, σύμφωνα με τον ειδικό στην τρομοκρατία Ροχάν Γκουναράτνα, έχει προκαλέσει φυσικά την επίσης ακραία αντίδραση, μέσω της επικράτησης των πλέον ακραίων μουσουλμανικών κλάδων στην αντίστοιχη κοινότητα της χώρας, τον σαλαφισμό και τον ουαχαμπισμό. Δύο τάσεις που εντός της κοινότητας θεωρούνται ξενόφερτες και κρίνεται πως αλλοιώνουν την μετριοπαθή παράδοση που χαρακτηρίζει τα ήθη της ντόπιας μουσουλμανικής κοινωνίας.

Οι δημογραφικές αλλαγές έχουν συμβάλλει επίσης στην έξαρση της ιδέας της μουσουλμανικής απειλής: από το 1948, η δημογραφική αύξηση των σινγκαλέζων ήταν 1,1%, ενώ των μουσουλμάνων κατά 1,9%. Η παγκοσμιοποίηση έχει συμβάλλει επίσης στην εξακτίνωση των προβλημάτων ομοειδών κοινοτήτων στο εσωτερικό του ευρύτερου αστερισμού των κοινών παραδόσεων και θεσμίων: έτσι οι ακραίες βουδιστικές τάσεις ταυτίζονται με την καταπιεσμένη βουδιστική μειονότητα στο Μπανγκλαντές και αναλαμβάνει ακραίες δράσεις στο όνομά τους. Αντίστοιχα, οι μουσουλμάνοι εντάσσουν στη ρητορική τους τις διώξεις που υφίστανται οι αδελφοί τους στη Μιάνμαρ.

Μέχρι σήμερα, η χριστιανική κοινότητα, η οποία επλήγη περισσότερο από τις χθεσινές επιθέσεις, είχε παραμείνει εκτός του πανοράματος αυτού των κοινοτικών συγκρούσεων. Οι χριστιανοί μάλιστα θεωρούνταν ευρέως ως μια ενοποιητική δύναμη, που συγκερνά τις αντίρροπες τάσεις των σινγκαλέζων και των Ταμίλ. Ακόμη δεν είναι τίποτε σαφές, και μόνο μέσα στο επόμενο διάστημα θα μπορέσει κανείς εάν τα γεγονότα αυτά συνδέονται με μία περιφερειακή διεύρυνση των πρόσφατων επιθέσεων στη Νέα Ζηλανδία, ή απλώς πρόκειται για ακόμη ένα νέο επεισόδιο στην σύγκρουση μεταξύ των εθνοτήτων της Σρι Λάνκα.