Τα 5 κρίσιμα δευτερόλεπτα που βύθισαν την Ισπανία στο σκοτάδι – “Αυτό δεν έχει ξαναγίνει”

Πρωτοφανείς στιγμές βίωσαν εκατομμύρια κάτοικοι στην Ιβηρική Χερσόνησο, λόγω του ιστορικού μπλακ άουτ που “σκέπασε” στο σκοτάδι την Ισπανία, την Πορτογαλία και μερικές περιοχές της Γαλλίας.

Η αιτία της διακοπής δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί επίσημα με τις αρμόδιες αρχές να συνεχίζουν τις έρευνες για να εντοπίσουν την πηγή της βλάβης και να διασφαλίσουν ότι δεν θα επαναληφθεί.

“Στα περισσότερα από 40 χρόνια που είμαι στον τομέα αυτό, δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο”, δήλωσε ο Χόρχε Φάμπρα, ο οποίος για μια δεκαετία ήταν πρόεδρος της Red Eléctrica, της δημόσιας εταιρείας που διαχειρίζεται το εθνικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία.

Ο Πέδρο Σάντσεθ, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε το βράδυ της Δευτέρας κι ενώ είχε ξεκινήσει ήδη να επανέρχεται σταδιακά η ηλεκτροδότηση στη χώρα (αυτή τη στιγμή έχει επανέλθει κατά το 99%), μίλησε για ένα περιστατικό που “δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ”. Το πλέον σοκαριστικό, ωστόσο, είναι ότι, όπως γράφει η elpais.com, το μπλακ άουτ προκλήθηκε μετά από την ανεξήγητη εξαφάνιση 15 γιγαβάτ ισχύος από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας.

Ο Σάντσεθ πρόσθεσε ότι “καμία υπόθεση δεν έχει απορριφθεί και κάθε πιθανή αιτία ερευνάται”.

 

Πότε ξεκίνησε η διακοπή ρεύματος;

Στις 12:32 μ.μ. τοπική ώρα εντοπίστηκε “μια πολύ ισχυρή διακύμανση στις ροές ενέργειας” στα ηλεκτρικά δίκτυα. Η διακύμανση αυτή οφειλόταν σε απώλεια παραγωγής, δηλαδή σε πτώση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία στην Ισπανία προέρχεται κυρίως από πυρηνικούς σταθμούς, υδροηλεκτρικά εργοστάσια, συνδυασμένους κύκλους και ηλιακά και αιολικά πάρκα.

Αυτή η απώλεια ενέργειας προκλήθηκε από την ξαφνική εξαφάνιση 15 γιγαβάτ ισχύος παραγωγής σε μόλις πέντε δευτερόλεπτα. Για να γίνει κατανοητή η κλίμακα του προβλήματος, οι πέντε πυρηνικοί σταθμοί στην Ισπανία έχουν συνολική εγκατεστημένη ισχύ 7,4 γιγαβάτ.

Η διακύμανση που προκλήθηκε από την πτώση αυτή, τα αίτια της οποίας διερευνώνται ακόμη, προκάλεσε την αποσύνδεση του ισπανικού ηλεκτρικού συστήματος από το ευρωπαϊκό δίκτυο, το οποίο βασίζεται σε διασύνδεση με τη Γαλλία.

Η αποσύνδεση αυτή “οδήγησε στην κατάρρευση” του συστήματος και το επακόλουθο εκτεταμένο μπλακ άουτ, σύμφωνα με τον Eduardo Prieto, διευθυντή των υπηρεσιών λειτουργίας της Red Eléctrica, σε μια πρώτη συνέντευξη Τύπου στις 14:30. Αργότερα, στις 19:00, ο Prieto επανέλαβε την εξήγηση αυτή και τόνισε ότι πρόκειται για ένα “απολύτως εξαιρετικό γεγονός”, με διάσταση που δεν έχει ξανασυμβεί στην Ισπανία.

Πότε θα λυθεί το πρόβλημα;

Ο Πριέτο είχε δηλώσει στις 14:30 ότι η πλήρης αποκατάσταση των υπηρεσιών στην Ισπανία θα απαιτούσε έξι έως δέκα ώρες και ότι θα ήταν “σταδιακή και προοδευτική”. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της απογευματινής ενημέρωσης, δεν διευκρίνισε πλέον τον αριθμό των ωρών που απαιτούνται για την πλήρη αποκατάσταση του συστήματος.

Η ισπανική κυβέρνηση έχει κηρύξει κρίση ηλεκτρικής ενέργειας μετά τη διακοπή της παροχής ρεύματος και έχουν ξεκινήσει εργασίες για την αποκατάσταση της υπηρεσίας.

Οι τεχνικοί της Red Eléctrica και των ηλεκτρικών εταιρειών εργάζονται για την αποκατάσταση της τάσης, ξεκινώντας από τις περιοχές κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία. Μόλις η τάση αποκατασταθεί στο σύστημα, μπορούν να αρχίσουν να επαναφέρουν τα πράγματα στην κανονικότητα.

Μέχρι τις 5:30 μ.μ., το ηλεκτρικό ρεύμα είχε αποκατασταθεί σε περιοχές της Καταλονίας, της Αραγονίας, της Χώρας των Βάσκων, της Γαλικίας, της Λα Ριόχα, της Αστούριας, της Ναβάρας, της Καστίλης και Λεόν, της Εξτρεμαδούρας και της Ανδαλουσίας, σύμφωνα με την Red Eléctrica, ενώ το πρωί της Τρίτης η αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης έφτανε στο 99%.

Στη Μαδρίτη, όταν ξεκίνησαν δειλά δειλά να ανάβουν σταδιακά τα φώτα μετά από τόσες ώρες, οι κάτοικοι ξεκίνησαν να χειροκροτούν.

Τι προκάλεσε την κατάρρευση του συστήματος;

Καμία επίσημη πηγή, ούτε “επίσημα χείλη” δεν έχουν εξηγήσει ακριβώς τι είναι εκείνο που προκάλεσε αυτή την πρωτοφανή διακοπή ενέργειας.

“Δεν πρόκειται να κάνουμε εικασίες”, επέμειναν επίσημες κυβερνητικές πηγές. Κατά τη διάρκεια της σύντομης δήλωσής του χωρίς να δεχθεί ερωτήσεις, ο Σάντσεθ τόνισε την ανάγκη να αποφευχθεί η διάδοση “πληροφοριών αμφιβόλου προέλευσης”.

Προκλήθηκε από κάποιο μετεωρολογικό φαινόμενο;

Έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις σχετικά με την αιτία του μπλακ άουτ, ορισμένες από τις οποίες έχουν καταρριφθεί.

Το Reuters ανέφερε ότι η REN (Redes Energéticas Nacionais, το αντίστοιχο της Red Eléctrica στην Ισπανία) είχε αναφέρει πως ένα σπάνιο μετεωρολογικό φαινόμενο στην Ισπανία θα μπορούσε να είναι η αιτία του μπλακ άουτ. Ωστόσο, πηγές από τον οργανισμό αυτό διέψευσαν την πληροφορία, η οποία παρέπεμπε σε υποτιθέμενη μεταβολή της θερμοκρασίας στο εσωτερικό της Ισπανίας.

Το Εθνικό Κέντρο Κυβερνοασφάλειας διαβεβαίωσε ότι δεν έχουν εντοπιστεί ενδείξεις που να παραπέμπουν σε κυβερνοεπίθεση. Η Ισπανία έχει γίνει μία από τις χώρες που αποτελούν τον μεγαλύτερο στόχο κυβερνοεπιθέσεων που θεωρούνται κρίσιμες λόγω της σοβαρότητάς τους, με αρκετές εκατοντάδες κάθε χρόνο.

Θα ήταν δυνατή μια κυβερνοεπίθεση αυτής της κλίμακας;

Η προετοιμασία και η εκτέλεση μιας κυβερνοεπίθεσης που διακόπτει την ηλεκτροδότηση σχεδόν δύο ολόκληρων χωρών είναι πολύ περίπλοκη, καθώς απαιτεί μια συντονισμένη επιχείρηση που επιτυγχάνει πολλούς στόχους ταυτόχρονα.

“Ένα μπλακ άουτ αυτής της κλίμακας μέσω μιας κυβερνοεπίθεσης θα ήταν περίπλοκο επειδή υπάρχουν πολλά κατακερματισμένα ηλεκτρικά δίκτυα”, δήλωσε ο Martín Vigo, ειδικός σε θέματα κυβερνοασφάλειας. Και όταν συμβεί, η ανάλυση των δικτύων για να βρεθεί η προέλευση της επίθεσης δεν είναι επίσης εύκολη.

“Οι κυβερνοεπιθέσεις στα ηλεκτρικά δίκτυα είναι δυνατές τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη, επειδή οι ενεργειακές υποδομές είναι πολύ πολύπλοκα συστήματα, γεμάτα ευάλωτα σημεία”, δήλωσε ο Lukasz Olejnik, ειδικός από το King’s College του Λονδίνου.

“Μια επίθεση, για παράδειγμα, θα μπορούσε να στοχεύσει μετασχηματιστές ή υποσταθμούς, προκαλώντας ζημιά στο υλικό μέχρι να αρχίσει να αστοχεί. Αλλά ο συντονισμός μιας τόσο μεγάλης και συγχρονισμένης επίθεσης θα ήταν εξαιρετικά δύσκολος”.

Έχει ξανασυμβεί τέτοια επίθεση;

Μέχρι στιγμής, στην Ισπανία δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι έχει συμβεί κάτι τέτοιο. Οι μόνες επιτυχημένες επιθέσεις αυτής της κλίμακας έλαβαν χώρα στην Ουκρανία το 2015 και το 2016, με ένοχο τη Ρωσία.

“Άλλες περιπτώσεις ήταν απλώς διαδηλώσεις, αποτυχημένες προσπάθειες ή απλές φήμες”, δήλωσε ο Olejnik. Οι επίσημες ομάδες που είναι υπεύθυνες για τη διερεύνηση του κατά πόσον υπήρξε πραγματικά επίθεση έχουν όλα τα απαραίτητα εργαλεία για να διαπιστώσουν αν όντως συνέβη: “Οι εικασίες τώρα δεν είναι πολύ χρήσιμες: απλά δεν έχουμε αρκετά δεδομένα”, πρόσθεσε ο εμπειρογνώμονας.

“Δεν υπάρχει καμία ‘σαφής ένδειξη’ που θα μας επέτρεπε να πούμε με βεβαιότητα ότι ένα τέτοιο μπλακ άουτ οφείλεται σε κυβερνοεπίθεση. Όλα όσα έχουμε δει μέχρι στιγμής θα μπορούσαν επίσης να εξηγηθούν από κανονικές, μη κακόβουλες αιτίες. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να ερευνήσουμε και να αποφύγουμε να πέσουμε σε φήμες ή παραπληροφόρηση”.

Από την πλευρά του, το Εθνικό Ινστιτούτο Κυβερνοασφάλειας (INCIBE) είχε προειδοποιήσει πριν από ένα χρόνο για τη “σημαντική αύξηση των κυβερνοεπιθέσεων που επηρεάζουν βιομηχανικά περιβάλλοντα και κρίσιμα συστήματα”.

Μάλιστα, το ινστιτούτο έφερε ως παράδειγμα το κακόβουλο λογισμικό BlackEnergy, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από Ρώσους χάκερς στις 23 Δεκεμβρίου 2015 για να σαμποτάρουν τους διανομείς ηλεκτρικής ενέργειας στην ουκρανική περιοχή Ιβάνο-Φρανκίβσκ, προκαλώντας μπλακ άουτ που επηρέασε 1,5 εκατ. ανθρώπους.

Οι επιθέσεις αυτές ωστόσο, είναι εκείνες που έχουν φέρει σε αμηχανία την ισπανική κυβέρνηση. Χαρακτηριστική είναι η τελευταία έκθεση του Τμήματος Εθνικής Ασφάλειας του Γραφείου του Πρωθυπουργού, η οποία προειδοποιούσε για “αύξηση του αριθμού, της συχνότητας, της πολυπλοκότητας και της σοβαρότητας των κυβερνοεπιθέσεων”.

Το 2023, το Εθνικό Κέντρο Κρυπτογράφησης διαχειρίστηκε περίπου 108.000 περιστατικά, το INCIBE 83.500 και η Κοινή Διοίκηση Κυβερνοχώρου του Υπουργείου Άμυνας 1.480. Το συμβουλευτικό όργανο του πρωθυπουργού προειδοποίησε για την ύπαρξη “ολοένα και πιο εξελιγμένων επιτιθέμενων και αυξανόμενης διασυνδεσιμότητας, η οποία διευρύνει το δυνητικό φάσμα δράσης τους”.