Τι αλλάζει ο Τραμπ στις ισορροπίες Ελλάδας- Τουρκίας

Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στο αξίωμα του προέδρου των ΗΠΑ, πυροδότησε εξ αρχής μια συζήτηση για το τι μέλλει γενέσθαι κυρίως όχι τόσο στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά κυρίως στο εξωτερικό, μιας από τη μία ο Τραμπ δεν φαίνεται να έχει ξεκάθαρη θέση για μια σειρά από ζητήματα της διεθνούς πολιτικής και από την άλλη έχει εκφράσει τη βούληση του για περιορισμό της παρεμβατικότητας των ΗΠΑ, κάτι που μπορεί θεωρητικά να φαντάζει εφικτό, πρακτικά όμως είναι μάλλον δύσκολο.

Τη συζήτηση που εξελίσσεται στο δημόσιο διάλογο έβαλε σε μια νέα βάση ο βετεράνος στρατηγός και στενός σύμβουλος του νέου “πλανητάρχη” για θέματα εθνικής ασφάλειας Μάικλ Φλιν, που σε άρθρο του, στην εφημερίδα Hill, ξεκαθάρισε πως η Τουρκία πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της νέας Αμερικανικής ηγεσίας, τονίζοντας πως η γεωπολιτική θέση της Άγκυρας είναι σημαντική για τα αμερικανικά συμφέροντα, και χαρακτηρίζει την Τουρκία “πηγή σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή”. Είναι όμως έτσι;

“Η ενδεχομένη αναθέρμανση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας δεν είναι μια μονοσήμαντη κατάσταση αλλά έχει μια σειρά από παραμέτρους, που κανείς πρέπει να λάβει υπόψιν του. Το γεγονός ότι υπάρχει ένα τέτοιο άρθρο δε σημαίνει κάτι από μόνο του. Κατά το παρελθόν, τις προηγούμενες δηλαδή δεκαετίες,  έχουν γραφτεί πολλά άρθρα υπέρ της Τουρκίας, υπέρ της Ελλάδας ή υπέρ της αποκατάστασης των σχέσεων με την Ρωσία η οποία δεν επιβεβαιώθηκε στην πράξη. Θα πρέπει λοιπόν να βάλουμε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν οι Αμερικανοτουρκικές σχέσεις το επόμενο διάστημα διότι δεν είναι μόνο θέμα επιλογής των προσώπων που θα υπηρετήσουν τα αξιώματα, αλλά είναι και θέμα των διαχρονικών αμερικανικών συμφερόντων υπό το πρίσμα των νέων συνθηκών που διαμορφώνονται στην περιοχή” μας λέει ο Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, δείχνοντας μας πως οι απόψεις του Φλιν, ούτε πρέπει να υποτιμούνται ούτε όμως και να υπερεκτιμούνται.

Και μπορεί ο σύμβουλος του Ομπάμα να έχει επιχειρήματα ως προς την γεωπολιτική θέση της Τουρκίας, ως προς τη σταθερότητα όμως οι γείτονες μας δεν του αφήνουν και πολλά περιθώρια υπεράσπισης, αν δεν αλλάξουν τακτική.

“Η παράμετρος που θα καθορίσει τις σχέσεις Αμερικής-Τουρκίας είναι η στάση που θα κρατήσει η Τουρκία στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής. Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια έχει δείξει ένα πρόσωπο αφερέγγυου εταίρου, μιας χώρας η οποία ακολουθεί τη δική της ατζέντα ,αγνοώντας πολλές φορές τις συνέπειες που θα έχει για τους δυτικούς της συμμάχους, μιας χώρας που δημιουργεί προβλήματα στις ΗΠΑ όπως συνέβη με την κατάρριψη του ρωσικού  μαχητικού ή τη στοχοποίηση του Κουρδικού στοιχείου, ή με την επαμφοτερίζουσα σχέση της  με το Ισλαμικό Κράτος. Όλα αυτά στους κύκλους της Ουάσινγκτον έχουν δημιουργήσει μια ανησυχία για την Τουρκία του Ερντογάν, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψιν, ότι η Άγκυρα το τελευταίο διάστημα διολισθαίνει προς τον αυταρχισμό. Και μπορεί οι ΗΠΑ να έχουν καλές σχέσεις με πολλά αυταρχικά καθεστώτα όμως στην Τουρκία υπάρχει διχασμός και κοινωνική αστάθεια την οποία οι Αμερικανοί λαμβάνουν υπόψιν” εξηγεί ο κ.Φίλης.

Τι θα επιδιώξει όμως από την πλευρά του ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν;

“Ο Ερντογάν θα αποπειραθεί να κάνει αυτό που έτσι κι αλλιώς θέλει. Θα ήθελε να γίνει ξανά ο στρατηγικό εταίρος των Αμερικανών στην περιοχή, παρά την επιθετική πολιτική του στο θέμα του Γκιουλέν. Και μάλιστα αν δει κανείς την κατάσταση με τα υπόλοιπα Σουνιτικά κράτη, όπως την Αίγυπτο που πασχίζει να σταθεροποιηθεί, ή την Σαουδική Αραβία που έχει ταυτιστεί με ένα κομμάτι της διεθνούς τρομοκρατίας, παρότι είναι οικονομικά ισχυρή, δεν έχει περιθώρια ελιγμών. Άρα από το σουνιτικό μπλοκ, μόνο η Τουρκία  μένει να υπηρετήσει τις ΗΠΑ ως σύμμαχος και εταίρος. Ωστόσο, αν ο Ερντογάν δει ότι κάτι τέτοιο δε του βγαίνει θα γυρίσει στην τωρινή πολιτική δείχνοντας τους Αμερικανούς πως αν δεν ικανοποιήσουν τα αιτήματα του μπορεί να διασαλευθεί ανά πάσα στιγμή τη σταθερότητα στην περιοχή” μας λέει.

Το ζήτημα όμως δεν μόνο είναι διμερές ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία αλλά περιλαμβάνει τη Ρωσία και φυσικά το φλέγον ζήτημα της Συρίας. Όπως υπογραμμίζει ο κ.Φίλης αν οι ΗΠΑ ρίξουν γέφυρες επικοινωνίας με τη Ρωσία, πράγμα που θέλει ο νέος πρόεδρος Τραμπ, επιχειρώντας να επιλύσουν το ζήτημα της Συρίας αυτό αμέσως θα υποβαθμίσει το ρόλο της Τουρκίας και ως συνομιλητή αλλά κυρίως θα τη “ρίξει” στο θέμα της Συρίας, είτε δημιουργηθεί ένα κουρδικό κράτος είτε όχι.

“Αν όμως υπάρξει σύγχυση γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, κάτι το οποίο απεύχομαι τότε η Τουρκία θα αναβαθμίσει τη θέση της” υπογραμμίζει.

Η στάση της Ελλάδας

Προφανώς οι όποιες εξελίξεις δε μπορεί να αφήνουν αδιάφορη την Αθήνα που παρακολουθεί τις εξελίξεις με μεγάλη προσοχή. Ο κ.Φίλης δίνει τη δική του οπτική για το ποια πρέπει να είναι η στάση της Ελλάδας από εδώ και στο εξής.

“Η Ελλάδα θα πρέπει να συνδιαλαγεί με την κυβέρνηση Τραμπ, παρά όποιες τις διαφορές, γιατί δεν είναι θέμα προσωπικών προτιμήσεων και προσωπικής χημείας αλλά είναι ζήτημα προάσπισης των συμφερόντων της χώρας. Η Ελλάδα πρέπει να αντιληφθεί ότι η επίκληση του παράγοντα της σταθερότητας από μόνος του δεν μπορεί να σημαίνει κάτι αν δεν δώσουμε περιεχόμενο σ’ αυτόν. Όντως είμαστε παράγοντας σε σχέση με τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής , αλλά πως μετουσιώνεται αυτό σε διπλωματικό κεφάλαιο; Έχει φωνή η Ελλάδα στα διεθνή φόρα και στα κέντρα λήψης αποφάσεων; Εισακούονται οι απόψεις της; Αν συμβαίνουν όλα αυτά τότε ο παράγοντας σταθερότητας έχει αρχίσει να αποδίδει. Αν δε συμβαίνουν όλα αυτά -που προφανώς και δε συμβαίνουν- τότε πρέπει να ξεκινήσουν οι διεργασίες και να δώσουμε ένα περιεχόμενο σε όλη αυτή την εικόνα. Γιατί μπορεί κάποια στιγμή οι ισορροπίες να ανατραπούν και ο παράγοντας σταθερότητα να μην έχει καμία αξία για εμάς. Άρα αυτό το οποίο θα έκανα είναι να αποκτήσω δίαυλο επικοινωνίας με τον Τραμπ, κάτι που είναι θετικό ότι η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να αποκτά και αυτό το πιστώνεται το ελληνικό υπουργείο εξωτερικών, και έπειτα θα εξηγούσα την αντίληψή μου σχετικά με τα θέματα της ευρύτερης περιοχής. Να δείξει δηλαδή η  Ελλάδα ποια είναι η αντίληψή της, από τα Βαλκάνια που αναβιώνουν οι εθνικισμό μέχρι την Τουρκία που κινείται, με μια νέοθωμανική ατζέντα συγκρουσιακή και αναθεωρητική. Να δείξει η ίδια με ποιον τρόπο τοποθετείται και πως μπορεί να αποτελέσει έναν σταθερό σύμμαχο για τις ΗΠΑ του Τραμπ τα επόμενα χρόνια” συμπληρώνει ο κ.Φίλης.

Όπως και να ‘χει μια νέα εποχή ξεκινά στην εξωτερική πολιτική. Ναι μεν στις ΗΠΑ θεωρείται αυτονόητη η συνέχεια του κράτους και των θεσμών κάτι που φάνηκε και από τις δηλώσεις του Μπαράκ Ομπάμα μετά το αποτέλεσμα, το γεγονός όμως είναι πως η εξωτερική πολιτική είναι ένας τομέας που ο εκάστοτε πρόεδρος μπορεί να βάλει τη δική του πινελιά.

“Νομίζω ότι αυτό που απευχόμαστε είναι να δούμε τις ΗΠΑ να πολύ παρεμβατικές γιατί αυτό θα δημιουργήσει επιπλοκές με περιφερειακές δυνάμεις Δε θα ήθελα να δω προσωπικά να σπάει η συμφωνία με το Ιράν, γιατί και αυτό θα είχε αρνητικό αντίκτυπο. Ούτε όμως  να απαγκιστρωθούν οι ΗΠΑ από τα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα, γιατί οι συσχετισμοί είναι σε βάρος μας είτε μιλάμε για την οικονομία, είτε για την πολιτική. Θα επιθυμούσα να έχουν το ρόλο που είχαν τα τελευταία έξι χρόνια του Ομπάμα που ήταν υποστηρικτικός προς την Ελλάδα, βάζοντας πλάτη τουλάχιστον σε τρεις περιπτώσεις όταν φλερτάραμε με την άτακτη χρεοκοπία και την έξοδο από το ευρώ. Και μάλιστα θα ήθελα να δώσουν και κάτι παραπάνω για παράδειγμα στο θέμα των επενδύσεων”