Τι αποκαλύπτει η προσέγγιση του Τραμπ στην Ουκρανία για την αμερικανική πολιτική

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι ο μόνος πρόεδρος που ισχυρίζεται ότι αναγνωρίζει μια κακή συμφωνία όταν τη βλέπει. Η άρνηση του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να παραχωρήσει σχεδόν το μισό από τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας, με αντάλλαγμα ελάχιστες μελλοντικές εγγυήσεις, είναι ένας από τους βασικούς λόγους που ο Τραμπ εμφανίζεται εξοργισμένος με τον Ουκρανό ομόλογό του.

Ο Ζελένσκι έχει καταστήσει σαφές ότι η αξιοποίηση των γεωγραφικών και ενεργειακών πόρων της χώρας του θα αποτελέσει βασικό μοχλό για την οικονομική ανασυγκρότηση και την ανοικοδόμηση μετά τον πόλεμο. Ωστόσο, η πρόταση που κατατέθηκε από τον Αμερικανό υπουργό Οικονομικών, Σκοτ Μπέσεντ, και χαρακτηρίστηκε από την Ουάσιγκτον ως μια «γενναιόδωρη δίοδος προς την ευημερία» για την Ουκρανία, δεν μοιάζει με συμφωνία – αλλά περισσότερο με εκβιασμό.

Ανάλυση του CNN υποστηρίζει πως ο χειρισμός του Αμερικάνου προέδρου για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία αποκαλύπτει πολλά για την προσέγγιση του Τραμπ στη διεθνή πολιτική. Ο Τραμπ φαίνεται να έχει αντιστρέψει τη στήριξη που παρείχε η κυβέρνηση Μπάιντεν στην Ουκρανία, ρίχνοντας το βάρος του υπέρ της Μόσχας. Όπως και στην πρότασή του να εκτοπιστούν όλοι οι Παλαιστίνιοι από τη Γάζα ώστε οι ΗΠΑ να κατασκευάσουν μια τουριστική «ριβιέρα» στην περιοχή, η στάση του φαίνεται να καθορίζεται περισσότερο από οικονομικά οφέλη παρά από την ανάγκη επίλυσης ενός πολέμου με παγκόσμιες επιπτώσεις.

Ο Τραμπ εκφράζει τη δυσφορία των οπαδών του για τις δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας που η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει διοχετεύσει στην Ουκρανία από την έναρξη της ρωσικής εισβολής πριν από τρία χρόνια. Ωστόσο, η λογική με την οποία προσεγγίζει ο Τραμπ την εξωτερική πολιτική ανατρέπει θεμελιώδεις αρχές που οι ΗΠΑ υπερασπίζονται εδώ και δεκαετίες, μεταξύ άλλων και τη βασική αρχή ότι οι ισχυρές χώρες δεν πρέπει να εισβάλλουν σε μικρότερες, κάτι που η Ουάσιγκτον έχει κατοχυρώσει στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.

Η πίεση που ασκεί στην Ουκρανία, τη χώρα που έχει δεχθεί την επίθεση, μοιάζει με μια σκληρή προσπάθεια εκμετάλλευσης ενός έθνους την πιο δύσκολη στιγμή της ιστορίας του. Την ώρα που ο Πούτιν έχει ήδη αποσπάσει μεγάλα τμήματα της ουκρανικής επικράτειας, ο Τραμπ φαίνεται να διεκδικεί ένα γενναίο μερίδιο από τον ορυκτό της πλούτο, και μάλιστα σε εξευτελιστική τιμή. Η «συμφωνία» θυμίζει περισσότερο εκβιασμό – μια τακτική που είχε δοκιμάσει ξανά απέναντι στον Ζελένσκι, όταν είχε συνδέσει τη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ με την απαίτηση να ξεκινήσει έρευνα κατά του Τζο Μπάιντεν, οδηγώντας τελικά στην πρώτη παραπομπή του Τραμπ σε δίκη.

Ωστόσο, ο Λευκός Οίκος ισχυρίζεται ότι το Κίεβο δεν έχει άλλη επιλογή από το να υπογράψει τη συμφωνία, προκειμένου να «ξεπληρώσει» τους Αμερικανούς φορολογούμενους για τη βοήθεια που του έχει παρασχεθεί – παρότι το σχέδιο δεν προσφέρει καμία εγγύηση για μελλοντική στήριξη από την Ουάσιγκτον.

«Ο πρόεδρος Τραμπ είναι προφανώς πολύ απογοητευμένος αυτή τη στιγμή από τον πρόεδρο Ζελένσκι», δήλωσε ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου, Μάικ Ουόλτζ. «Το γεγονός ότι δεν έχει έρθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ότι δεν έχει δεχθεί αυτή την ευκαιρία που του προσφέρουμε – νομίζω ότι τελικά θα το κάνει, και ελπίζω να το κάνει πολύ σύντομα».

Η ριζική αλλαγή στάσης απέναντι στην Ουκρανία

Η διαμάχη για τη συμφωνία σπάνιων γαιών έρχεται σε μια περίοδο σοβαρής επιδείνωσης των σχέσεων ΗΠΑ-Ουκρανίας, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ υιοθετεί το ρωσικό αφήγημα σχετικά με τον πόλεμο. Μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος των ΗΠΑ επαναλαμβάνει ισχυρισμούς ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ξεκίνησε τη σύγκρουση και ότι κυβερνά ως δικτάτορας, αγνοώντας ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος κυβερνά τη Ρωσία επί 25 χρόνια, φυλακίζει πολιτικούς αντιπάλους, καταπνίγει την ελευθερία του Τύπου και διεξάγει εκλογές-παρωδία. Και, κυρίως ότι εκείνος ήταν που εισέβαλλε στην Ουκρανία.

Η εντυπωσιακή αλλαγή στάσης της Ουάσιγκτον απέναντι στην Ουκρανία φάνηκε ξεκάθαρα την Πέμπτη (20/2), όταν η κυβέρνηση Τραμπ ήρθε σε σύγκρουση με τα υπόλοιπα μέλη της G7 σχετικά με τη διατύπωση κοινής ανακοίνωσης για την τρίτη επέτειο της ρωσικής εισβολής. Οι Αμερικανοί διπλωμάτες αντιστάθηκαν στην αναφορά περί «ρωσικής επιθετικότητας», προκαλώντας ανησυχία μεταξύ των συμμάχων, οι οποίοι φοβούνται ότι οι ΗΠΑ θα προσφέρουν ακόμη μία νίκη στον Πούτιν.

Μάλιστα, για τη συμπλήρωση τριών χρόνων από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι Αμερικανοί πρότειναν το δικό τους ψήφισμα στον ΟΗΕ αποφεύγοντας να στηρίξουν το ψήφισμα που συντάχθηκε από το Κίεβο και στηρίχθηκε από την Ευρώπη.

Ο Τραμπ υποστηρίζει ότι ο Πούτιν θέλει να σταματήσει τον πόλεμο και ότι είναι σοβαρός στις διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, οι αμερικανικές και συμμαχικές υπηρεσίες πληροφοριών δεν συμμερίζονται αυτή την άποψη. Τρεις δυτικές πηγές ανέφεραν στο CNN ότι ο Ρώσος πρόεδρος παραμένει προσηλωμένος είτε στην πλήρη απορρόφηση της Ουκρανίας από τη Ρωσία είτε στη μετατροπή της σε ένα μικρό, αδύναμο κράτος εξαρτημένο από τη Μόσχα. «Ακόμα κι αν υπάρξει κατάπαυση του πυρός, θα λειτουργήσει ως χρόνος για τον Πούτιν να ανασυνταχθεί, να επανεξοπλιστεί και να επιστρέψει για να κατακτήσει ό,τι δεν έχει ήδη πάρει», δήλωσε μία από τις πηγές. «Δεν έχουμε δει καμία ένδειξη ότι οι φιλοδοξίες του έχουν αλλάξει».

Οι τελευταίες εξελίξεις έχουν προκαλέσει αίσθημα προδοσίας στην Ουκρανία, ανησυχία μεταξύ των συμμάχων των ΗΠΑ και οργή ακόμη και σε Ρεπουμπλικανούς γερουσιαστές. Το γεγονός αυτό αναζωπυρώνει τη συζήτηση για τα κίνητρα του Τραμπ και το πώς θα επηρεάσουν τις πιθανότητες μιας δίκαιης ειρηνευτικής συμφωνίας.

Ποιες είναι οι πραγματικές προθέσεις του Τραμπ;

Είναι η στάση του προέδρου των ΗΠΑ προϊόν προσωπικής αντιπάθειας προς τον Ζελένσκι; Πρόκειται για περιφρόνηση προς μια μικρότερη χώρα που χρειάζεται βοήθεια, καθώς προσπαθεί να προσανατολίσει την αμερικανική εξωτερική πολιτική σε ένα νέο σύστημα «σφαιρών επιρροής», το οποίο θα ελέγχουν ηγέτες όπως ο ίδιος, ο Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ;

Ή μήπως ο Τραμπ, όπως έχει κάνει πολλές φορές στο παρελθόν, επιλέγει σκόπιμα μια σκληρή στάση για να δημιουργήσει διαπραγματευτικό περιθώριο; Είναι πιθανό η προσέγγισή του προς τον Πούτιν και η έντονη πίεση στον Ζελένσκι να έχουν σχεδιαστεί για να οδηγήσουν τον Ρώσο ηγέτη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για μια «σκληρή συμφωνία»; Η καλή σχέση του Τραμπ με τον Πούτιν θα μπορούσε, θεωρητικά, να του δώσει μεγαλύτερη επιρροή από οποιονδήποτε άλλο δυτικό ηγέτη στις εξελίξεις.

Μια ειρήνη που θα εξασφαλίζει την ανεξαρτησία και κυριαρχία της Ουκρανίας, θα αποτρέπει την επιβράβευση της ρωσικής επιθετικότητας και θα σώζει εκατομμύρια ζωές θα ήταν μια τεράστια διπλωματική επιτυχία για τον Τραμπ. Αν καταφέρει να μεσολαβήσει για μια συμφωνία, η σημερινή αντιπαράθεση μεταξύ Ουάσιγκτον και Κιέβου θα ξεχαστεί γρήγορα. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει παρουσιάσει κανένα πειστικό σχέδιο,

Η τάση του Τραμπ να επαναλαμβάνει τις θέσεις του Πούτιν έχει επίσης φέρει στο προσκήνιο ξανά το ζήτημα της μακρόχρονης «γοητείας» του με τον Ρώσο πρόεδρο. Κατά την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ είχε αμφισβητήσει ανοιχτά τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, οι οποίες είχαν επιβεβαιώσει ότι η Ρωσία παρενέβη στις εκλογές του 2016.

Η τελευταία του στάση υπέρ του Πούτιν προκάλεσε έντονη αντίδραση από τον Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή Θομ Τίλις από τη Βόρεια Καρολίνα, ο οποίος αναμένεται να διεκδικήσει την επανεκλογή του το 2026. Αν και δήλωσε ότι συμφωνεί με πολλές από τις απόψεις του Τραμπ για την εθνική ασφάλεια, πρόσθεσε με νόημα: «Όποιος πιστεύει ότι υπάρχει χώρος για τον Βλαντιμίρ Πούτιν σε έναν σταθερό κόσμο, καλύτερα να πάει στην Ουκρανία, να πάει στην Ευρώπη». Συνεχίζοντας, προειδοποίησε για τον κίνδυνο που συνιστά ο Πούτιν: «Πρέπει να καταλάβουν ότι αυτός ο άνθρωπος είναι ένας καρκίνος και η μεγαλύτερη απειλή για τη δημοκρατία στη διάρκεια της ζωής μου. Και αυτός ο καρκίνος θα εξαπλωθεί στη Νότια Σινική Θάλασσα, στην Ταϊβάν και θα μετασταθεί σε όλο τον κόσμο».

Γιατί ο Ζελένσκι δεν μπορεί να αποδεχτεί τη “συμφωνία”

Η προτεινόμενη συμφωνία για τα σπάνια ορυκτά της Ουκρανίας δεν δημιουργεί μόνο ερωτήματα για τους όρους της, αλλά και για το κατά πόσο ο Λευκός Οίκος κατανοεί την πολιτική πραγματικότητα στη χώρα.

Δεν υπήρχε καμία περίπτωση ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι – ή οποιοσδήποτε άλλος Ουκρανός πρόεδρος – να αποδεχθεί μια συμφωνία που θα παρέδιδε μεγάλο μέρος του ορυκτού πλούτου της χώρας του, υπονομεύοντας την οικονομική της επιβίωση. Αν το έκανε, η δημοτικότητά του θα κατέρρεε – ίσως ακόμη και κοντά στο 4%, ένα ποσοστό που ο Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίζεται ψευδώς ότι έχει ήδη αγγίξει, ενώ πιέζει τον Ουκρανό ηγέτη να προχωρήσει σε εκλογές, παρά τον στρατιωτικό νόμο λόγω των ρωσικών επιθέσεων.

Η κατανόηση της πολιτικής θέσης του Ζελένσκι είναι κρίσιμη, καθώς οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία θα είναι δύσκολη και θα απαιτήσει από τον ίδιο να πείσει τον λαό του να την αποδεχθεί, δεδομένου ότι είναι σχεδόν βέβαιο πως θα νομιμοποιεί την κατοχή ουκρανικών εδαφών από τη Ρωσία.

Μιλώντας στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Ζελένσκι αποκάλυψε ότι δεν επέτρεψε σε έναν υπουργό του να υπογράψει το πρώτο σχέδιο της συμφωνίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Η συμφωνία δεν είναι έτοιμη να προστατεύσει εμάς ή τα συμφέροντά μας», δήλωσε στους δημοσιογράφους, τονίζοντας ότι δεν παρείχε επαρκείς εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία.

Ωστόσο, παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο η πρώτη αυτή απόπειρα συμφωνίας να αποτελέσει τη βάση για μια μελλοντική συμφωνία. Ο Ζελένσκι δεν έχει αποκλείσει τη σύναψη μιας συμφωνίας, αλλά επιδιώκει να αξιοποιήσει τον πλούτο της χώρας του ως διαπραγματευτικό όπλο, ώστε να εξασφαλίσει τις απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας για το μέλλον της Ουκρανίας.

Για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, η μεταστροφή του Τραμπ απέναντι στην Ουκρανία είναι ένα σοβαρό πολιτικό ζήτημα. Για την ίδια την Ουκρανία, όμως, πρόκειται για ζήτημα ζωής και θανάτου.

«Οι Ουκρανοί νιώθουν ότι είναι οι μόνοι ενήλικες στο δωμάτιο», δήλωσε στο CNN η Σάσα Ντόβζικ, διευθύντρια του Institute for Documentation and Exchange. «Αυτό που βλέπουμε στις ειδήσεις είναι ξεσπάσματα ενός ανθρώπου που θεωρούσαμε παγκόσμιο ηγέτη, ενώ οι Ουκρανοί μένουν να αντιμετωπίσουν την αποδόμηση της παγκόσμιας τάξης μόνοι τους».

Και συνέχισε: «Δεν είναι κάτι καινούργιο για εμάς αυτή η μάχη. Η μόνη διαφορά είναι ότι αυτή τη στιγμή δεχόμαστε επιθέσεις και παραπληροφόρηση και από μια άλλη πλευρά – εκείνη της μεγαλύτερης συμμάχου μας, των Ηνωμένων Πολιτειών».