Τι είναι η ροζ σκόνη που πετούν στις φωτιές οι Αμερικανοί

Καθώς οι πυροσβεστικές δυνάμεις δίνουν μάχη με τις καταστροφικές πυρκαγιές στη νότια Καλιφόρνια και αναμένουν αυξημένη ένταση των ανέμων, εντυπωσιακές εικόνες από αεροπλάνα που απελευθερώνουν έντονα κόκκινη και ροζ σκόνη πάνω από προάστια του Λος Άντζελες έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου.

Η ουσία αυτή –γνωστή ως επιβραδυντικό φωτιάς– αποτελεί πλέον συνηθισμένη εικόνα στην περιοχή, καλύπτοντας δρόμους, στέγες και αυτοκίνητα με το χαρακτηριστικό της χρώμα.

Σύμφωνα με αξιωματούχους, την τελευταία εβδομάδα έγινε ρίψη χιλιάδων γαλονιών από αυτή την ουσία ούτως ώστε να αποτρέψουν την εξάπλωση των πυρκαγιών.

Τι είναι όμως αυτή η ουσία και πώς βοηθά στη μάχη με τις πυρκαγιές;

Το επιβραδυντικό φωτιάς είναι ένα προϊόν που ονομάζεται Phos-Chek, το οποίο παράγεται από την εταιρεία Perimeter. Χρησιμοποιείται στις Ηνωμένες Πολιτείες για την καταπολέμηση πυρκαγιών από το 1963 και αποτελεί το κύριο επιβραδυντικό φωτιάς που χρησιμοποιεί η Δασική Υπηρεσία και Υπηρεσία Πυροπροστασίας της Καλιφόρνιας (CalFire).

Σύμφωνα με το Associated Press, το Phos-Chek είναι το πιο διαδεδομένο επιβραδυντικό φωτιάς παγκοσμίως, όπως αναφέρεται σε έκθεση του 2022.

Η ακριβής σύνθεση του Phos-Chek παραμένει επτασφράγιστο μυστικό, όμως η εταιρεία που το παράγει έχει αποκαλύψει ότι το προϊόν αποτελείται κατά 80% από νερό, 14% από λιπάσματα και 6% από δευτερεύοντα συστατικά (χρωστικές, αναστολείς διάβρωσης, πυκνωτικό -φυσικό αραβικό κόμμι και άργιλο-, σταθεροποιητές και βακτηριοκτόνα).

Το έντονο κόκκινο χρώμα, όπως εξηγεί η εταιρεία, λειτουργεί ως “οπτική βοήθεια” για πιλότους και πυροσβέστες. Μετά από λίγες ημέρες έκθεσης στο φως του ήλιου, η χρωστική ξεθωριάζει, παίρνοντας γήινους τόνους.

Το επιβραδυντικό φωτιάς χρησιμοποιείται συνήθως γύρω από εστίες πυρκαγιών, σε βλάστηση και περιοχές με υψηλή επικινδυνότητα, προκειμένου να αποτραπεί η εξάπλωση των φλογών σε αυτές.

Πώς λειτουργεί το Phos-Chek

Το επιβραδυντικό πυρκαγιάς περιέχει άλατα (συνήθως λιπάσματα) που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται οι πυρκαγιές, μειώνοντας την ένταση της φωτιάς και επιβραδύνοντας την εξέλιξη της -ακόμη και μετά την εξάτμιση του νερού που έχει το επιβραδυντικό.

Το νερό χρησιμεύει κυρίως για να βοηθήσει στην ομοιόμορφη διασπορά της χημικής ουσίας στην περιοχή που έχει τεθεί ως στόχος.

Σε μια φωτιά χαμηλής ενέργειας σε ελαφριά καύσιμα, η εφαρμογή επιβραδυντικού μπορεί να σβήσει τη φωτιά, αλλά αυτό αποτελεί εξαίρεση από την τυπική χρήση, όπως αναφέρει πάντα το site του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.

Η διαμάχη για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Η χρήση του Phos-Chek έχει προκαλέσει αντιδράσεις στο παρελθόν εξαιτίας των πιθανών επιπτώσεών του στο περιβάλλον.

Το 2022, μια αγωγή από την οργάνωση Forest Service Employees for Environmental Ethics, που απαρτίζεται από νυν και πρώην υπαλλήλους της Δασικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, κατηγόρησε την ομοσπονδιακή υπηρεσία ότι παραβιάζει τη νομοθεσία για την προστασία των υδάτων, ρίχνοντας χημικά επιβραδυντικά φωτιάς από αεροπλάνα σε δασικές περιοχές.

Η αγωγή υποστήριζε ότι τα χημικά είναι θανατηφόρα για τα ψάρια και αναποτελεσματικά στην καταπολέμηση των πυρκαγιών. Το 2023, μια ομοσπονδιακή δικαστής έκρινε υπέρ των υπαλλήλων, αλλά στην απόφασή της επέτρεψε στη Δασική Υπηρεσία να συνεχίσει τη χρήση του επιβραδυντικού, καθώς βρίσκεται σε διαδικασία εξασφάλισης άδειας από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA).

Η υπόθεση προκάλεσε το ενδιαφέρον κοινοτήτων που έχουν πληγεί από πυρκαγιές στο παρελθόν, όπως η πόλη Paradise στην Καλιφόρνια, που καταστράφηκε το 2018. Ο τότε δήμαρχός της, Greg Bolin, χαιρέτισε την απόφαση του δικαστηρίου, δηλώνοντας ότι «εξασφαλίζει μια ευκαιρία μάχης» απέναντι στις πυρκαγιές.

Αξίζει να σημειωθεί πως, πρόσφατη μελέτη του 2024 από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας (USC) έφερε στο φως ανησυχητικά στοιχεία. Σύμφωνα με την έρευνα, από το 2009 έχουν απελευθερωθεί περίπου 850.000 κιλά τοξικών χημικών ουσιών στο περιβάλλον μέσω της χρήσης αυτών των επιβραδυντικών. Μεταξύ των επικίνδυνων συστατικών περιλαμβάνονται το χρώμιο και το κάδμιο, ουσίες που συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου και σοβαρών παθήσεων των νεφρών και του ήπατος.

Το περιβαλλοντικό δίλημμα που προκύπτει είναι πολυσύνθετο. Η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει σε αύξηση τόσο της συχνότητας όσο και της έντασης των πυρκαγιών, καθιστώντας τη χρήση του επιβραδυντικού όλο και πιο συχνή. Αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, καθώς η αυξημένη χρήση της ουσίας συνεπάγεται μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η επίδραση των τοξικών μετάλλων στα υδάτινα οικοσυστήματα. Όταν το επιβραδυντικό εισέρχεται στις υδάτινες οδούς, μπορεί να προκαλέσει μαζικούς θανάτους υδρόβιων οργανισμών, διαταράσσοντας σοβαρά την οικολογική ισορροπία.

Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα της μεθόδου παραμένει υπό αμφισβήτηση. Καθώς χρησιμοποιείται παράλληλα με πολλές άλλες τεχνικές πυρόσβεσης, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια η συμβολή της στην καταπολέμηση των πυρκαγιών.

Η Δασική Υπηρεσία ανακοίνωσε, πάντως, ότι φέτος σταμάτησε τη χρήση ενός παλαιότερου τύπου του Phos-Chek, του LC95, αντικαθιστώντας τον με τον MVP-Fx, που είναι λιγότερο τοξικός για την άγρια ζωή.

Επιπλέον, έχει νομοθετήσει την απαγόρευση χρήσης επιβραδυντικών φωτιάς σε ευαίσθητες περιβαλλοντικές περιοχές, όπως υδάτινες οδούς και οικοσυστήματα απειλούμενων ειδών. Ωστόσο, υπάρχουν εξαιρέσεις όταν διακυβεύεται η ανθρώπινη ζωή ή η δημόσια ασφάλεια.