Τι σημαίνει το ένταλμα σύλληψης για τον Νετανιάχου και ποιες οι συνέπειες

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έγινε ο πρώτος ηγέτης μιας δυτικού τύπου δημοκρατίας που αντιμετωπίζει ένταλμα σύλληψης στο όνομά του από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ). Το δικαστήριο εξέδωσε επίσης εντάλματα σύλληψης για τον πρώην υπουργό Άμυνάς του, Γιοάβ Γκαλάντ, και τον στρατιωτικό ηγέτη της Χαμάς, Μοχάμεντ Ντέιφ.

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός χαρακτήρισε ως “αντισημιτική” την εν λόγω απόφαση, παρομοιάζοντας μάλιστα τον εαυτό του με θύμα μιας νέας “δίκης Ντρέιφους”.

“Η αντισημιτική απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου είναι συγκρίσιμη με τη δίκη Ντρέιφους που θα τελειώσει με τον ίδιο τρόπο”, σύμφωνα με ανακοίνωση του γραφείου του.

“Το Ισραήλ απορρίπτει με απέχθεια τις παράλογες και ψευδείς ενέργειες που στρέφονται εναντίον του από το ΔΠΔ”, ανέφερε το γραφείο του πρωθυπουργού, προσθέτοντας ότι το Ισραήλ δεν “θα υποκύψει στην πίεση” για την υπεράσπιση των πολιτών του.

Τι σημαίνουν ωστόσο τα εντάλματα σύλληψης; Την απάντηση επιχειρεί να δώσει ο Guardian.

Για ποιους λόγους εκδόθηκαν τα εντάλματα;

Τα εντάλματα αφορούν την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και την στρατιωτική αντίδραση του Ισραήλ στη Γάζα.

Η τριμελής ομάδα δικαστών του ΔΠΔ δήλωσε ότι βρήκε “βάσιμους λόγους να πιστεύει” ότι ο Νετανιάχου και ο Γκαλάντ “φέρουν ποινική ευθύνη για το έγκλημα πολέμου της λιμοκτονίας ως μέθοδο πολέμου, καθώς και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως δολοφονία, δίωξη και άλλες απάνθρωπες πράξεις”. Επιπλέον, η ομάδα ανέφερε ότι υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύει ότι φέρουν ποινική ευθύνη “ως ανώτεροι πολίτες για το έγκλημα πολέμου της εσκεμμένης επίθεσης κατά αμάχων”.

Η ομάδα δικαστών δήλωσε για τον Ντέιφ ότι βρήκε βάσιμους λόγους να πιστεύει ότι είναι υπεύθυνος “για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως δολοφονίες, εξόντωση, βασανιστήρια και βιασμούς, καθώς και εγκλήματα πολέμου, όπως δολοφονίες, σκληρή μεταχείριση, βασανιστήρια, ομηρία, προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και βιασμούς”.

Ο γενικός εισαγγελέας του ΔΠΔ, Καρίμ Καν, ζήτησε επίσης εντάλματα σύλληψης για δύο άλλα υψηλόβαθμα στελέχη της Χαμάς -τον Γιαχία Σινουάρ και τον Ισμαήλ Χανίγια- αλλά έκτοτε έχουν σκοτωθεί. Το Ισραήλ ισχυρίζεται επίσης ότι σκότωσε τον Ντέιφ, αλλά το προδικαστικό τμήμα του δικαστηρίου δήλωσε ότι θα “συνεχίσει να συλλέγει πληροφορίες” για να επιβεβαιώσει τον θάνατό του.

Ποιες είναι οι πρακτικές συνέπειες για τον Νετανιάχου και τον Γκαλάντ;

Το ΔΠΔ βασίζεται στα 124 κράτη-μέλη του Καταστατικού της Ρώμης, που ίδρυσε το δικαστήριο, για την εκτέλεση ενταλμάτων σύλληψης. Τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να συλλάβουν άτομα που καταζητούνται από το ΔΠΔ αν βρεθούν στην επικράτειά τους, αν και δεν το κάνουν πάντα. Αυτό σημαίνει ότι οι κατηγορούμενοι θα πρέπει να εξετάσουν αν είναι διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουν με το να πραγματοποιήσουν ταξίδια.

Πέρυσι, ο Βλαντιμίρ Πούτιν αποφάσισε να μην πάει στη Νότια Αφρική εν μέσω εικασιών ότι θα συλλαμβανόταν με ένταλμα του ΔΠΔ για την απαγωγή Ουκρανών παιδιών κατά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο υπουργός Άμυνας της Ιταλίας Γκουίντο Κροσέτο δήλωσε απόψε ότι η χώρα του θα ήταν υποχρεωμένη να συλλάβει τον Νετανιάχου εάν επισκεφθεί τη χώρα. Μιλώντας στην ιταλική τηλεόραση, ο υπουργός είπε ότι το ΔΠΔ έχει «άδικο» αλλά εάν ο Νετανιάχου ή ο Γκάλαντ αποφάσιζαν να πάνε στην Ιταλία «θα ήμασταν υποχρεωμένοι να τους συλλάβουμε», με βάση το διεθνές δίκαιο.

Παράλληλα, η Ολλανδία δήλωσε ότι θα συμμορφωθεί με την απόφαση του ΔΠΔ εάν οι κατηγορούμενοι επισκεφθούν τη χώρα, ενώ λίγη ώρα αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας ακύρωσε το ταξίδι που επρόκειτο να πραγματοποιήσει  στο Ισραήλ.

Ούτε το Ισραήλ, ούτε ο στενότερος σύμμαχός του -οι ΗΠΑ- είναι μέλη του δικαστηρίου, όπως επίσης και οι πιθανοί χώροι για συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός, όπως το Κατάρ και η Αίγυπτος. Ωστόσο, αυτό μπορεί να μην έχει σημασία, καθώς ούτε ο Νετανιάχου ούτε ο Γκαλάντ έχουν παραστεί στις συνομιλίες. Η Ιορδανία και η Τυνησία είναι τα μόνα αραβικά κράτη-μέλη πέρα από την Παλαιστίνη.

Ένας άλλος σταθερός σύμμαχος του Ισραήλ, η Γερμανία, είναι μέλος του ΔΠΔ, όπως και όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελβετία είναι μέλος, όπως και η Ιαπωνία. Όλες οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, εκτός από την Κούβα και την Αϊτή, είναι μέλη του ΔΠΔ, όπως και 33 χώρες της Αφρικής.

Πώς έχει το ΔΠΔ δικαιοδοσία στο Ισραήλ, αφού δεν είναι μέλος;

Το ΔΠΔ έχει δικαιοδοσία τόσο για υποτιθέμενα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από πολίτες κράτους-μέλους, όσο και για εγκλήματα που διαπράχθηκαν σε έδαφος κράτους-μέλους.

Η Παλαιστίνη προσχώρησε στο Καταστατικό της Ρώμης το 2015 και το ΔΠΔ αποφάσισε το 2021 ότι είναι κράτος, επεκτείνοντας έτσι τη δικαιοδοσία του στα εδάφη που κατέχει το Ισραήλ από το 1967 – τη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, περιλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ.

“Όταν στις χώρες δεν αρέσει αυτό που κάνει το ΔΠΔ, συχνά δεν συνεργάζονται”, υπογράμμισε η Νάνσι Κομπς, καθηγήτρια Νομικής στη Νομική Σχολή Ουίλιαμ & Μαίρη, στη Βιρτζίνια.

Όμως ο ρόλος του Δικαστηρίου δεν είναι να δικάσει όλους τους φερόμενους εγκληματίες πολέμου αλλά “να ενθαρρύνει τις χώρες να ασχοληθούν με τις δικές τους υποθέσεις”, επέμεινε ο εκπρόσωπός του, ο Φάντι Ελ Αμπντάλα.

Κάθε υπόθεση συνοδεύεται από μια βεντάλια μοναδικών προκλήσεων, από τις παρεμβάσεις των εθνικών κυβερνήσεων μέχρι τον εκφοβισμό των μαρτύρων. Έτσι ανατράπηκε η διαδικασία σε βάρος του νυν προέδρου της Κένυας, του Ουίλιαμ Ρούτο, όταν ήταν ακόμη αντιπρόεδρος της χώρας του, το 2016.

Οι δυσκολίες αυτές εξηγούν εν μέρει και το χαμηλό ποσοστό καταδικαστικών αποφάσεων.

Ποιος είναι ο εισαγγελέας που ζήτησε τα εντάλματα;

Ο Καρίμ Καν είναι Βρετανός δικηγόρος, ο οποίος διορίστηκε ως εισαγγελέας του ΔΠΔ το 2021, έπειτα από μυστική ψηφοφορία. Προηγουμένως είχε εκπροσωπήσει τον αντιπρόεδρο της Κένυας, Γουίλιαμ Ρούτο, στο ΔΠΔ όταν κατηγορήθηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας μετά τη μετεκλογική βία του 2007, καθώς και τον πρώην πρόεδρο της Λιβερίας, Τσαρλς Τέιλορ, ο οποίος καταδικάστηκε για εγκλήματα πολέμου σε ειδικό δικαστήριο για τη Σιέρα Λεόνε.

Τα εντάλματα εκδόθηκαν σε μια ευαίσθητη στιγμή για τον Καν, ο οποίος αντιμετωπίζει εξωτερική έρευνα για καταγγελίες περί σεξουαλικής κακομεταχείρισης. Η έρευνα θα εξετάσει τους ισχυρισμούς εναντίον του εισαγγελέα, οι οποίοι, σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, περιλαμβάνουν καταγγελίες για ανεπιθύμητη σεξουαλική επαφή και «καταχρηστική» συμπεριφορά για παρατεταμένο διάστημα, καθώς και καταχρηστική εξουσία.

Ο Καν έχει αρνηθεί τους ισχυρισμούς και δήλωσε ότι θα συνεργαστεί με την έρευνα. Το φερόμενο θύμα, μια δικηγόρος του ΔΠΔ περίπου 30 ετών, έχει προηγουμένως αρνηθεί να σχολιάσει.