Τι σηματοδοτεί η αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους από Ιρλανδία, Ισπανία και Νορβηγία

Σε μια καλά οργανωμένη κίνηση που ακολούθησε εβδομάδες συζητήσεων, οι κυβερνήσεις της Νορβηγίας, της Ισπανίας και της Ιρλανδίας δήλωσαν ότι προχωρούν στην αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους, προχωρώντας σε μια συμβολική αλλά και βαθιά πολιτική κίνηση, εν μέσω της εξελισσόμενης – εδώ και μήνες – σφαγής στη Γάζα.

Και οι τρεις χώρες, στις οποίες αναμένεται να προστεθούν το Βέλγιο, η Μάλτα και η Σλοβενία, αυτό που θέλησαν να καταστήσουν σαφές με την ενέργειά τους αυτή είναι ότι στοχεύουν στην ειρήνη στην περιοχή με τη λύση των δύο κρατών, ενώ παράλληλα στέλνουν ισχυρό μήνυμα σε άλλες χώρες να ακολουθήσουν. Αυτό που εκκρεμεί είναι η επίσημη αναγνώριση, η οποία, όπως ανακοίνωσαν, θα πραγματοποιηθεί στις 28 Μαΐου.

Η απόφαση αυτή έρχεται σε μια συγκυρία όπου οι βομβαρδισμοί και η επιχειρήσεις των ισραηλινών δυνάμεων στον θύλακα έχουν προκαλέσει περισσότερους από 35.000 θανάτους Παλαιστινίων, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Τα περισσότερα θύματα ήταν άμαχοι, δηλαδή γυναίκες και παιδιά.

Η Νορβηγία, η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη διπλωματία της Μέσης Ανατολής όλα αυτά τα χρόνια, φιλοξενώντας ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι οποίες οδήγησαν στις συμφωνίες του Όσλο, δήλωσε ότι η αναγνώριση ήταν απαραίτητη για την υποστήριξη των μετριοπαθών φωνών εν μέσω του πολέμου στη Γάζα. “Εν μέσω ενός πολέμου, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες, πρέπει να διατηρήσουμε ζωντανή τη μόνη εναλλακτική λύση που προσφέρει πολιτική λύση τόσο για τους Ισραηλινούς όσο και για τους Παλαιστίνιους: δύο κράτη, που θα ζουν δίπλα-δίπλα, σε ειρήνη και ασφάλεια”, δήλωσε ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας, Γιόνας Γκαρ Στερ.

Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ, κατηγόρησε τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, ότι πραγματοποιεί “σφαγή” στη Γάζα και θέτει σε κίνδυνο τη λύση των δύο κρατών. “Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε όλα τα πολιτικά μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας για να πούμε, δυνατά και ξεκάθαρα, ότι δεν πρόκειται να επιτρέψουμε να καταστραφεί η δυνατότητα της λύσης των δύο κρατών με τη βία, διότι είναι η μόνη δίκαιη και βιώσιμη λύση σε αυτή τη φοβερή σύγκρουση”.

Ο Ιρλανδός πρωθυπουργός Σάιμον Χάρις δήλωσε ότι αναμένει ότι και άλλες χώρες θα ακολουθήσουν την Ιρλανδία, την Ισπανία και τη Νορβηγία στην αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους τις επόμενες εβδομάδες. Είπε ότι η Ιρλανδία αναγνωρίζει απερίφραστα πλήρως το Ισραήλ και το δικαίωμά του να υπάρχει “με ασφάλεια και ειρήνη με τους γείτονές του” και ζήτησε να απελευθερωθούν αμέσως όλοι οι όμηροι στη Γάζα.

Κάπου εδώ, οφείλουμε να υπενθυμίσουμε πως δεν πρόκειται για την πρώτη φορά που χώρες της ΕΕ αναγνωρίζουν το Παλαιστινιακό κράτος.

Οι χώρες που έχουν αναγνωρίσει διαχρονικά το Παλαιστινιακό κράτος

Περίπου 140 από τα 193 κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν αναγνωρίσει την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση από το 1988. Όμως ο δρόμος του παλαιστινιακού κράτους προς την αναγνώριση και τη συμμετοχή στους διεθνείς θεσμούς ήταν πάντα επίπονος και γεμάτος σημαντικά εμπόδια, όπως επισημαίνει το Euronews.

Ο ΟΗΕ και ο προκάτοχός του, η Κοινωνία των Εθνών, βρέθηκαν στο επίκεντρο του ζητήματος. Αφού η τελευταία παρέδωσε την Παλαιστίνη στη Μεγάλη Βρετανία ως πρώην οθωμανικό έδαφος το 1922, οι Παλαιστίνιοι βρήκαν τα αιτήματά τους για ανεξάρτητο κράτος να απορρίπτονται επανειλημμένα από το Λονδίνο, οδηγώντας στην εξέγερση το 1937 με την περιοχή να “επιστρέφει” στον ΟΗΕ το 1947. Εδώ θα δούμε και την πρώτη πρόταση να χωριστούν τα παλαιστινιακά εδάφη σε δύο κράτη, ένα παλαιστινιακό και ένα ισραηλινό. Όμως, με τους διαδοχικού πολέμους που ακολούθησαν, το Ισραήλ έφτασε να ελέγχει όχι μόνο τα εδάφη που προορίζονταν από τον ΟΗΕ για την πατρίδα του, αλλά και περίπου τα δύο τρίτα του προτεινόμενου παλαιστινιακού κράτους, με αποτέλεσμα περισσότεροι από τους μισούς Παλαιστίνιους να εκδιωχθούν, ενώ το 1967 και το 1973 τα παλαιστινιακά εδάφη συρρικνώθηκαν ακόμη περισσότερο.

Για τον παλαιστινιακό λαό, κάθε διπλωματική νίκη είχε ως κόστος την αύξηση των εντάσεων, σημαντικές αντιδράσεις και ευθείες συγκρούσεις στο έδαφός του.

Ενώ ο ΟΗΕ και η Γενική Συνέλευσή του αναγνώρισαν τα δικαιώματα των Παλαιστινίων για κυριαρχία και ανεξαρτησία, μόλις το 1988 η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) ανακήρυξε επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης εντός των συνόρων που είχαν αναγνωριστεί από 78 χώρες.

Κυρίως κομμουνιστικές χώρες αλλά και άλλες, η Σοβιετική Ένωση, η Κίνα, η Ινδία, η Γιουγκοσλαβία και η Ελλάδα την αναγνώρισαν, ενώ οι ισχυροί της δύσης παρέμειναν σταθερά αντίθετοι με την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση.

Μια πρωτοβουλία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που αποθάρρυνε ενεργά τις χώρες από το να αναγνωρίσουν την Παλαιστίνη σήμαινε ότι ελάχιστα άλλα πράγματα ήταν στο τραπέζι, εκτός από τις συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ του 1977, με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου, οι οποίες έδιναν στους Παλαιστίνιους το δικαίωμα αυτοδιοίκησης στα εδάφη τους. Για την Ουάσινγκτον εκείνη την εποχή, η αναγνώριση ήταν κάτι που δεν μπορούσε να γίνει. Η συμμετοχή του PLO στη σύγκρουση στο Λίβανο, οι πράξεις βίας κατά ισραηλινών και οι φιλικές σχέσεις του Αραφάτ με τον Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ και το καθεστώς της Τεχεράνης επιδείνωσαν περαιτέρω το ζήτημα.

Μια παλαιότερη δέσμευση του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ προς το Ισραήλ να μην αναγνωρίσει την Παλαιστίνη μέχρι η ομάδα υπό την ηγεσία του Γιάσερ Αραφάτ να παραιτηθεί από την απόρριψη του δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ εμπόδισε επίσης οποιεσδήποτε διπλωματικές προσπάθειες που θα αφορούσαν την άμβλυνση της στάσης του Ισραήλ στο θέμα αυτό.

Η κύκλος βίας που συνεχίστηκε τη δεκαετία του 1980 έδωσαν τροφή στην πεποίθηση ότι η ειρήνη στη Μέση Ανατολή ήταν ανέφικτη, οι ΗΠΑ κατέληξαν να χαρακτηρίσουν την PLO ως τρομοκρατική ομάδα το 1987, ενώ, παρόλο που πολλές χώρες του Αραβικού Συνδέσμου και αναπτυσσόμενες χώρες στην Ασία και την Αφρική δεσμεύτηκαν για την υποστήριξή τους, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1989, μόνο 94 χώρες αναγνώρισαν επίσημα την Παλαιστίνη ως ανεξάρτητο κράτος.

Τα επόμενα χρόνια, ο αριθμός των κρατών που αναγνώρισαν επίσημα την Παλαιστίνη αυξήθηκε αργά αλλά σταθερά, αλλά λόγω της ασάφειας ορισμένων χωρών στο θέμα, ο συνολικός αριθμός αναφέρεται συχνά μεταξύ 122 και 146.

Ορισμένες χώρες έχουν συνάψει διπλωματικές σχέσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή υπό την ηγεσία της Φατάχ, η οποία θεωρείται από πολλούς ως η de facto κυβέρνηση του παλαιστινιακού κράτους. Ωστόσο, σήμερα, η Παλαιστινιακή Αρχή έχει μόνο διοικητικό έλεγχο στη Δυτική Όχθη, ενώ η Χαμάς κυβερνά τη Γάζα από τις εκλογές του 2006.

Οι χώρες της ΕΕ παραμένουν διχασμένες ως προς το θέμα, ενώ ορισμένες έχουν αλλάξει δραματικά τη θέση τους με την πάροδο των ετών.

Η Ιρλανδία, ήταν το πρώτο κράτος μέλος της ΕΕ που ενέκρινε την ίδρυσή της το 1980.

Η Σουηδία αναγνώρισε την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση το 2014, αλλά οι αξιωματούχοι της έχουν έκτοτε υπαναχωρήσει από την υπόσχεση αυτή, με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Tobias Billström να την αποκαλεί “ατυχή και πρόωρη” το 2022.

Η Ρουμανία διατηρεί στενές διπλωματικές σχέσεις με την PLO και ήταν μία από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν την Παλαιστινιακή Αρχή το 1988.

Η Ουγγαρία αναγνώρισε επίσης την Παλαιστίνη ως κυρίαρχο κράτος την ίδια χρονιά, ενώ και οι δύο ευρωπαϊκές χώρες αποτελούσαν ακόμη μέρος του σοβιετικού μπλοκ. Η Βουδαπέστη ήταν μία από τις μόλις εννέα χώρες που ψήφισαν κατά της ένταξης της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ νωρίτερα αυτό το μήνα και πολλοί θεωρούν ότι η αποτελεί ένας από τους στενότερους συμμάχους του Ισραήλ στην Ευρώπη.

Τι σημαίνει στην πράξη η αναγνώριση

Γιατί όμως η σημερινή κίνηση είναι τόσο σημαντική; Αυτό έχει να κάνει κυρίως με το timing, την συγκυρία μέσα στην οποία οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες επέλεξαν να ανακοινώσουν την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους αλλά και τη δυναμική που φιλοδοξεί να αναπτύξει.

Όπως δήλωσε ο δημοσιογράφος του Al Jazeera, James Bays, η κίνηση των τριών χωρών είναι σημαντική για δύο λόγους: “τη δυναμική και τη χρονική στιγμή”. “Απλά κοιτάξτε την εβδομάδα που πέρασε ο πρωθυπουργός Νετανιάχου”, είπε, αναφερόμενος στην ανακοίνωση για διεθνές ένταλμα σύλληψης σε βάρος του από το Διεθνές Ποινικό Διακστήριο.

Σε ρεπορτάζ από τη Ραμάλα στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, ο Νίντα Ιμπραχίμ του Al Jazeera δήλωσε ότι θεωρείται ένα μεγάλο βήμα, στα χαρτιά, “που χαιρετίζεται πολύ στους δρόμους”.

“Ωστόσο, οι μεγάλες διπλωματικές κινήσεις δεν θα αλλάξουν την πραγματικότητα για τους Παλαιστίνιους στο έδαφος” ενώ το Ισραήλ εντείνει τις επιθέσεις του, δήλωσε ο Ιμπραήμ.

Ίσως το πιο σημαντικό από την αναγνώριση των τριών ευρωπαϊκών χωρών, σύμφωνα με τον Guardian, είναι πως δείχνουν τη διάβρωση της “ιδιοκτησίας” των ΗΠΑ στην ειρηνευτική διαδικασία Ισραήλ-Παλαιστίνης από την περίοδο των ειρηνευτικών συνομιλιών και της συμφωνίας του Όσλο.

Με την ειρηνευτική διαδικασία να μην προχωρά εδώ και χρόνια, οι Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι εργάζονται επιμελώς για να προσελκύσουν υποστήριξη στην Ευρώπη. Άλλωστε, κατά τη διακυβέρνηση Τραμπ – και αυτό πρέπει να προβληματίσει εν όψει μιας ενδεχόμενης δεύτερης θητείας – οι Παλαιστίνιοι παραγκωνίστηκαν από τις “συμφωνίες του Αβραάμ” και ο Τραμπ μετέφερε την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ, προκαλώντας βαθιά δυσπιστία για τις ΗΠΑ, τις οποίες οι Παλαιστίνιοι θεωρούν ότι δεν υπήρξαν έντιμος διαμεσολαβητής.

Άλλωστε και η σημερινή δήλωση του προέδρου, Τζο Μπάιντεν, που είπε ότι η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους θα πρέπει να επιτευχθεί μέσω διαπραγματεύσεων και όχι με μονομερή αναγνώριση. “Ο πρόεδρος είναι σθεναρός υποστηρικτής της λύσης δύο κρατών και ήταν σε όλη του τη σταδιοδρομία. Πιστεύει ότι ένα παλαιστινιακό κράτος θα πρέπει γίνει πραγματικότητα μέσω άμεσων διαπραγματεύσεων μεταξύ των μερών, όχι μέσω μονομερούς αναγνώρισης” δήλωσε εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου.

Η Νορβηγία, η Ιρλανδία και η Ισπανία θεωρούνται εδώ και καιρό συμπαθείς προς τους Παλαιστίνιους. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επίσης επισημάνει ότι θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο αναγνώρισης της Παλαιστίνης εν μέσω μιας βαθύτερης απογοήτευσης για τη μακρόχρονη άρνηση του Ισραήλ – και όχι μόνο κατά την εποχή του Νετανιάχου – να προχωρήσει προς μια λύση δύο κρατών, ακόμη και όταν το Ισραήλ συνεχίζει να οικειοποιείται παλαιστινιακά εδάφη για εποικισμό.

Ενώ οι άθλιες συνθήκες στη Δυτική Όχθη, όπου οι επιθέσεις των ισραηλινών δυνάμεων ασφαλείας και των εποίκων έχουν κλιμακωθεί δεν διαφαίνεται να αλλάζουν, ωστόσο, η αναγνώριση συνεπάγεται το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των Παλαιστινίων. Ίσως δηλαδή το πιο σημαντικό για τους Παλαιστίνιους είναι κάτι λιγότερο χειροπιαστό: η αποδοχή ότι έχουν ένα ρητό και θεμελιώδες δικαίωμα αυτοδιάθεσης που δεν απαιτεί την άδεια του Ισραήλ, μια έννοια που έχει στηρίξει τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ από το Όσλο και μετά.

Ένα κλισέ της ισραηλινής πολιτικής για περισσότερο από μια δεκαετία -που επινοήθηκε από τον πρώην πρωθυπουργό Εχούντ Μπαράκ- είναι ότι το Ισραήλ κινδυνεύει με διπλωματικό τσουνάμι εξαιτίας των πολιτικών του. Τις τελευταίες εβδομάδες αυτό το τσουνάμι έχει αρχίσει να πέφτει πάνω στον Νετανιάχου. Η αναγνώριση αυτή έρχεται αμέσως μετά την ανακοίνωση του Νετανιάχου και του υπουργού Άμυνας του, Γιοάβ Γκαλάντ, ότι ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ζητά εντάλματα εναντίον τους για εγκλήματα πολέμου, ενώ το Ισραήλ ερευνάται επίσης με εντολή της Νότιας Αφρικής για φερόμενη γενοκτονία στο διεθνές δικαστήριο.

Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες έχουν αρχίσει να επιβάλλουν ένα καθεστώς κυρώσεων κατά των βίαιων εποίκων και των ακροδεξιών ομάδων που τους υποστηρίζουν. Τώρα τρία σημαντικά ευρωπαϊκά κράτη αποφάσισαν μονομερώς να αναγνωρίσουν την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση.

Ενώ εξακολουθεί να υπάρχει μια βαθιά αποσύνδεση στην ισραηλινή κοινωνία σχετικά με τη διεθνή απέχθεια για τη δεξιά/ακροδεξιά κυβέρνησή του και τον τρόπο με τον οποίο διεξάγει την εκστρατεία της στη Γάζα, οι Ισραηλινοί γνωρίζουν επίσης ότι η χώρα τους αντιμετωπίζεται όλο και περισσότερο ως παρίας και απομονώνεται διπλωματικά όλο και περισσότερο. Αυτό έχει οδηγήσει, εν μέρει, στις αυξανόμενες και ξαφνικά πιο ορατές ρωγμές στο εσωτερικό του ίδιου του υπουργικού συμβουλίου του Νετανιάχου, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για το πόσο καιρό μπορεί να επιβιώσει η κυβέρνησή του.

Οργή από το Ισραήλ, χαιρετίζει την αναγνώριση η παλαιστινιακή αρχή

Τόσο η Παλαιστινιακή Αρχή αλλά και η Χαμάς χαιρέτισαν την αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους από τις τρεις ευρωπαϊκές χώρες.

Ο Χουσεΐν Αλ Σεΐχ, Γενικός Γραμματέας της Εκτελεστικής Επιτροπής της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) – που αναγνωρίζεται διεθνώς ως ο κύριος εκπρόσωπος των Παλαιστινίων -, μίλησε για “ιστορική στιγμή” και πρόσθεσε ότι η αναγνώριση αποτελεί τον “δρόμο για τη σταθερότητα, την ασφάλεια και την ειρήνη στην περιοχή”.

Από την άλλη το Ισραήλ αντέδρασε έντονα με τον υπουργό Εξωτερικών, Ισραελ Καντζ, να δίνει εντολή για άμεση ανάκληση των πρεσβευτών του στην Ιρλανδία, την Ισπανία και τη Νορβηγία, ενώ προχώρησε σε μακροσκελή ανάρτηση στο Χ:

“Εδωσα εντολή για την άμεση ανάκληση των πρεσβευτών του Ισραήλ στην Ιρλανδία και τη Νορβηγία για διαβουλεύσεις, μετά τις αποφάσεις των χωρών αυτών να αναγνωρίσουν ένα παλαιστινιακό κράτος.

Στέλνω ένα σαφές και ξεκάθαρο μήνυμα στην Ιρλανδία και τη Νορβηγία: Το Ισραήλ δεν θα παραμείνει σιωπηλό απέναντι σε όσους υπονομεύουν την κυριαρχία του και θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλειά του.

Η σημερινή απόφαση στέλνει ένα μήνυμα στους Παλαιστίνιους και στον κόσμο: Η τρομοκρατία ανταμείβεται. Αφότου η τρομοκρατική οργάνωση Χαμάς πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη σφαγή Εβραίων μετά το Ολοκαύτωμα, αφότου διέπραξε αποτρόπαια σεξουαλικά εγκλήματα, οι χώρες αυτές επέλεξαν να ανταμείψουν τη Χαμάς και το Ιράν αναγνωρίζοντας ένα παλαιστινιακό κράτος.

Αυτό το στρεβλό βήμα των χωρών αυτών αποτελεί προσβολή στη μνήμη των θυμάτων της 7/10, πλήγμα στις προσπάθειες επιστροφής των 128 ομήρων και ενίσχυση των τζιχαντιστών της Χαμάς και του Ιράν, που υπονομεύει την ευκαιρία για ειρήνη και αμφισβητεί το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα.

Το Ισραήλ δεν θα παραμείνει σιωπηλό – θα υπάρξουν περαιτέρω σοβαρές συνέπειες. Εάν η Ισπανία υλοποιήσει την πρόθεσή της να αναγνωρίσει παλαιστινιακό κράτος, θα γίνει ανάλογο βήμα εναντίον της.

Η ιρλανδο-νορβηγική ανοησία δεν μας αποθαρρύνει- είμαστε αποφασισμένοι να πετύχουμε τους στόχους μας: να αποκαταστήσουμε την ασφάλεια των πολιτών μας, να διαλύσουμε τη Χαμάς και να φέρουμε τους ομήρους στην πατρίδα. Δεν υπάρχουν πιο δίκαιοι σκοποί από αυτούς”.

Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε και ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, λέγοντας πως η συντονισμένη πρωτοβουλία Ιρλανδίας, Ισπανίας και Νορβηγίας να αναγνωρίσουν παλαιστινιακό κράτος ισοδυναμεί με «επιβράβευση της τρομοκρατίας».

«Αυτό θα ήταν ένα κράτος-τρομοκράτης. Θα προσπαθούσε να εξαπολύσει την (επίθεση που οδήγησε στη) σφαγή της 7ης Οκτωβρίου ξανά και ξανά – και σε αυτό δεν πρόκειται να συμφωνήσουμε», αναφέρει ο Νετανιάχου, υπενθυμίζοντας την αιματοχυσία που προκάλεσε η Χαμάς. Παράλληλα, διεμήνυσε ότι το Ισραήλ θα παραμείνει απτόητο στην επιδίωξη του στόχου του, ο οποίος είναι η ολοκληρωτική επικράτηση στον πόλεμο εναντίον της Χαμάς.