Τι συμβαίνει στα σύνορα Ιράν – Πακιστάν και γιατί οι δύο χώρες επιτίθενται η μια στην άλλη

Το Πακιστάν και το Ιράν πραγματοποίησαν, αμφότερα, επιθέσεις στα εδάφη του άλλου σε μια άνευ προηγουμένου κλιμάκωση των εχθροπραξιών μεταξύ των γειτόνων, σε μια περίοδο που οι εντάσεις έχουν κλιμακωθεί σε όλη τη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής.

Οι δύο χώρες μοιράζονται σύνορα μήκους περίπου 900 χιλιομέτρων (560 μιλίων), με την επαρχία Μπαλουχιστάν του Πακιστάν από τη μία πλευρά και την επαρχία Σιστάν και Μπαλουτσιστάν του Ιράν, από την άλλη.

Και τα δύο έθνη πολεμούν εδώ και πολύ καιρό τους μαχητές στην περιοχή Μπαλόχ κατά μήκος των συνόρων. Αλλά, ενώ οι δύο χώρες μοιράζονται έναν κοινό εχθρό, είναι εξαιρετικά σπάνιο για οποιαδήποτε πλευρά να επιτίθεται σε μαχητές στο έδαφος της άλλης.

Τα τελευταία χτυπήματα έρχονται καθώς οι σύμμαχοι και οι πληρεξούσιοι του Ιράν στη Μέση Ανατολή -ο λεγόμενος «Άξονας της Αντίστασης»- εξαπολύουν επιθέσεις κατά των ισραηλινών δυνάμεων και των συμμάχων, με φόντο τον πόλεμο στη Γάζα.

Το CNN παρουσιάζει όσα πρέπει να γνωρίζετε.

Τι συνέβη;

Το εναρκτήριο χτύπημα, σε αυτή την ταχέως εξελισσόμενη αλληλουχία γεγονότων, έγινε την Τρίτη, όταν το Ιράν πραγματοποίησε πλήγματα στην επαρχία Μπαλουχιστάν του Πακιστάν – σκοτώνοντας δύο παιδιά και τραυματίζοντας αρκετά άλλα, σύμφωνα με τις πακιστανικές αρχές.

Το Ιράν ισχυρίστηκε ότι «στόχευσε μόνο Ιρανούς τρομοκράτες στο έδαφος του Πακιστάν» και ότι δεν στοχοποιήθηκαν Πακιστανοί υπήκοοι. Όμως, η επίθεση προκάλεσε οργή στο Πακιστάν, το οποίο χαρακτήρισε το χτύπημα «κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου με συνέπειες στις διμερείς σχέσεις Πακιστάν και Ιράν».

Το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Tasnim του Ιράν ανέφερε ότι στόχος ήταν προπύργια της σουνιτικής μαχητικής οργάνωσης Jaish al-Adl, γνωστής στο Ιράν ως Jaish al-Dhulm ή Στρατός της Δικαιοσύνης.

Η αυτονομιστική μαχητική οργάνωση δραστηριοποιείται και στις δύο πλευρές των συνόρων Ιράν-Πακιστάν και έχει αναλάβει στο παρελθόν την ευθύνη για επιθέσεις εναντίον ιρανικών στόχων. Απώτερος στόχος της είναι η ανεξαρτησία της ιρανικής επαρχίας Σιστάν και Μπαλουτσιστάν.

Στο πυρηνικά οπλισμένο Πακιστάν η πλειονότητα είναι Σουνίτες, ενώ στο Ιράν και τον «Άξονα της Αντίστασης» είναι σε μεγάλο βαθμό Σιίτες, με τη φλόγα της αντιπαλότητας μεταξύ των δύο βασικών κλάδων του Ισλάμ να καίει εδώ και αιώνες.

Το Πακιστάν αντεπιτέθηκε δύο ημέρες αργότερα με αυτό που αποκάλεσε «σειρά εξαιρετικά συντονισμένων και ειδικά στοχευμένων στρατιωτικών επιθέσεων» σε διάφορα φερόμενα κρησφύγετα αυτονομιστών στο Σιστάν και το Μπαλουτσιστάν.

Ανακοινώνοντας τα πλήγματα την Πέμπτη, το υπουργείο Εξωτερικών του Πακιστάν ανέφερε ότι σκοτώθηκε ένας αριθμός μαχητών. Οι ιρανικές αρχές δήλωσαν ότι τουλάχιστον επτά άνθρωποι σκοτώθηκαν σε μια σειρά εκρήξεων – τρεις γυναίκες και τέσσερα παιδιά.

Το Πακιστάν υποστήριξε ότι εδώ και χρόνια αυτονομιστές μαχητές είχαν «ασφαλή καταφύγια και άσυλο» στο Ιράν – και αναγκάστηκε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του με τα χτυπήματα της Πέμπτης.

Γιατί τώρα;

Ο αγώνας του Πακιστάν και του Ιράν κατά των αυτονομιστών που δρουν εκατέρωθεν των συνόρων τους δεν είναι νέος. Θανατηφόρες συγκρούσεις κατά μήκος των συνόρων έχουν σημειωθεί πολλές φορές κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Μόλις τον περασμένο μήνα, το Ιράν κατηγόρησε τους μαχητές της Jaish al-Adl ότι εισέβαλαν σε αστυνομικό τμήμα στην επαρχία Σιστάν και Μπαλουτσιστάν, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 11 Ιρανοί αστυνομικοί.

Αυτό που είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο, ωστόσο, είναι η προθυμία της κάθε πλευράς να πλήξει στόχους πέρα από αυτά τα σύνορα, χωρίς να ενημερώσει πρώτα η μία την άλλη. Και όλα αυτά συμβαίνουν με φόντο τον βομβαρδισμό της Γάζας από το Ισραήλ, ο οποίος έχει επιφέρει επιπτώσεις σε όλη την περιοχή.

Η ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση έχει κάνει το Ιράν να είναι πιο ενεργό πέραν των συνόρων του, λένε οι ειδικοί – ειδικά καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες βαδίζουν σε τεντωμένο σχοινί μεταξύ της αποκλιμάκωσης των εχθροπραξιών και της άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής τους, ούτως ώστε να αποτρέψουν περαιτέρω κινήσεις του Ιράν.

Μια ημέρα πριν από τα πλήγματα στο Πακιστάν, το Ιράν εκτόξευσε βαλλιστικούς πυραύλους στο Ιράκ και τη Συρία, ισχυριζόμενο ότι στόχευε μια βάση κατασκοπείας των ισραηλινών δυνάμεων και «αντι-ιρανικών τρομοκρατικών ομάδων».

Εν τω μεταξύ, συνεχίζονται οι σφοδρές μάχες μεταξύ του Ισραήλ και της ισχυρής Χεζμπολάχ που υποστηρίζεται από το Ιράν στα σύνορα με τον Λίβανο – και οι ΗΠΑ πολεμούν τους υποστηριζόμενους από το Ιράν αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, οι οποίοι επιτέθηκαν σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα στο όνομα της εκδίκησης για την επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα.

Η κυρίαρχη παποίθηση του Ιράν στη Μέση Ανατολή, σε αντίθεση με χώρες που μαστίζονται από συγκρούσεις, όπως η Υεμένη και η Συρία, είναι ότι μπορεί να κερδίσει από την περιφερειακή αστάθεια και τα ενδεχόμενα κενά εξουσίας. Και οι ενέργειες του Ιράν τώρα έχουν ως κύριο στόχο την ενδυνάμωση των Παλαιστινίων και την αντιμετώπιση της αμερικανικής επιρροής στη Μέση Ανατολή, δηλώνει o Karim Sadjadpour, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace/

Ο απόστρατος στρατηγός του αμερικανικού στρατού Wesley Clark, πρώην ανώτατος διοικητής στο ΝΑΤΟ, επισημαίνει ότι οι διάφορες εχθροπραξίες αντανακλούν την προσπάθεια του Ιράν «να εδραιώσει τον ρόλο του ως ηγετική δύναμη στην περιοχή». «Επιδιώκει την περιφερειακή ηγεμονία. Και όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ είναι εκεί, και το Ισραήλ διεξάγει αυτή την εκστρατεία κατά της Χαμάς, τότε το Ιράν αισθάνεται την ανάγκη να ανταποδώσει το χτύπημα και να επιβληθεί».

Τι συμβαίνει με τη σύγκρουση στα σύνορα;

Ο λαός των Μπαλόχ (ή Μπαλούχ) ζει εκεί όπου «συναντώνται» το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και το Ιράν. Εδώ και πολύ καιρό επιδεικνύουν μια έντονη τάση ανεξαρτητοποίησης και πάντα δυσανασχετούσαν με το γεγονός ότι κυβερνώνται τόσο από το Ισλαμαμπάντ όσο και από την Τεχεράνη, με τις εξεγέρσεις στη συνοριακή περιοχή να είναι συχνές εδώ και δεκαετίες.

Η περιοχή στην οποία ζουν είναι, επίσης, πλούσια σε φυσικούς πόρους, αλλά οι αυτονομιστές Μπαλόχ παραπονιούνται ότι οι ίδιοι βλέπουν ελάχιστα κέρδη από αυτό.

Στο Μπαλουχιστάν, τη μεγαλύτερη σε έκταση επαρχία του Πακιστάν, έχουν γίνει μια σειρά από θανατηφόρες επιθέσεις τα τελευταία χρόνια, που οφείλονται στη δεκαετή εξέγερση των αυτονομιστών που ζητούν ανεξαρτησία από τη χώρα, οργισμένοι από το μονοπώλιο και την εκμετάλλευση, όπως λένε, των ορυκτών πόρων της περιοχής.

Το Ιράν αντιμετωπίζει, επίσης, μια σειρά εξεγέρσεων από τις κουρδικές, αραβικές και βελούχινες μειονότητες. Η Jaish al-Adl είναι μόνο μία από τις πολλές αυτονομιστικές ομάδες που δρουν εντός του Ιράν. Αρχικά αποτελούσε μέρος μιας μεγαλύτερης σουνιτικής μαχητικής ομάδας που ονομαζόταν Jundallah, η οποία διασπάστηκε μετά την εκτέλεση του ηγέτη της από το Ιράν το 2010. Αντ’ αυτής, στο προσκήνιο ήρθε η Jaish al-Adl, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών.

Το 2015, η οργάνωση ανέλαβε την ευθύνη για μια επίθεση στην οποία σκοτώθηκαν οκτώ Ιρανοί συνοριοφύλακες, ενώ οι μαχητές της φέρονται να πέρασαν στο Ιράν από το Πακιστάν. Και το 2019, ανέλαβε την ευθύνη για μια βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας σε λεωφορείο που μετέφερε μέλη του ιρανικού στρατού, σκοτώνοντας τουλάχιστον 23 άτομα.

Την Τετάρτη, μια ημέρα μετά τα πλήγματα του Ιράν στο Πακιστάν, η Jaish al-Adl ανέλαβε την ευθύνη για επίθεση εναντίον ιρανικού στρατιωτικού οχήματος στο Σιστάν και το Μπαλουτσιστάν.

Τι ακολουθεί;

Τα χτυπήματα του Ιράν την Τρίτη προκάλεσαν διπλωματική διαμάχη, με το Πακιστάν να ανακαλεί τον πρεσβευτή του από το Ιράν και να αναστέλλει όλες τις επισκέψεις υψηλού επιπέδου από τον γείτονά του. Και μετά τα χτυπήματα του Πακιστάν, το Ιράν απαίτησε την Πέμπτη «άμεση εξήγηση».

Τα γειτονικά έθνη πήραν θέση, με την Ινδία να λέει ότι έχει «μηδενική ανοχή απέναντι στην τρομοκρατία» και ότι η επίθεση ήταν αποτελεί «ζήτημα μεταξύ του Ιράν και του Πακιστάν». Η Κίνα προέτρεψε και τα δύο έθνη να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να αποφύγουν την περαιτέρω κλιμάκωση των εντάσεων.

Την Τετάρτη, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ματ Μίλερ, δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον εργάζεται για να αποτρέψει το ξέσπασμα σύγκρουσης πλήρους κλίμακας στη Μέση Ανατολή.

«Είδαμε το Ιράν να παραβιάζει τα κυρίαρχα σύνορα τριών από τους γείτονές του μόλις τις τελευταίες δύο ημέρες» είπε, αναφερόμενος στο Πακιστάν, το Ιράκ και τη Συρία. Όταν ρωτήθηκε σχετικά με το ενδεχόμενο το Πακιστάν – μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ – να προβεί σε αντίποινα κατά του Ιράν, ο Μίλερ είπε: «Ελπίζουμε ότι αυτό είναι ένα ζήτημα που μπορεί να επιλυθεί ειρηνικά».

Παρά τη διπλωματική κρίση, δεν είναι σαφές αν το Ιράν ή το Πακιστάν θα ήθελαν να οδηγηθούν σε εχθροπραξίες για αυτονομιστικές ομάδες τις οποίες και οι δύο θεωρούν εχθρό.

Και οι δύο πλευρές εξέδωσαν δηλώσεις μετά τα αντίστοιχα χτυπήματά τους που υποδήλωναν την επιθυμία να μην υπάρξει κλιμάκωση της έντασης. Το υπουργείο Εξωτερικών του Πακιστάν αποκάλεσε το Ιράν «αδελφική χώρα» και τόνισε την ανάγκη να «βρεθούν κοινές λύσεις». Αλλά και ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, αποκάλεσε το Πακιστάν «φιλική χώρα» και δήλωσε ότι τα χτυπήματά τους ήταν αναλογικά και στόχευαν μόνο σε μαχητές.