Το δικαίωμα ενός καταδικασθέντα κατά συρροή δολοφόνου στη μόρφωση. Υπάρχει;

“Εάν ο άνθρωπος λάβει την ορθή παιδεία, μέσα του ξυπνάει σφοδρή η δύναμη και η θέληση να αναπτυχθεί ως το θεϊκότερο και ημερότερο ζώο. Αλλά αν δεν τύχει της καλής και επιμελούς ανατροφής, γίνεται το πιο άγριο απ’ όσα γεννάει η γη” – Πλάτωνας

Έχουν περάσει περισσότερα από 7 χρόνια από την ημέρα που ο ακροδεξιός Άντερς Μπρέιβικ αιματοκύλησε τη Νορβηγία, αρχικά πυροδοτώντας μία βόμβα στο κέντρο του Όσλο κι ανοίγοντας στη συνέχεια αδιακρίτως πυρ, στο κοντινό νησάκι όπου βρισκόταν η κατασκήνωση της Νεολαίας του Εργατικού Κόμματος. Εβδομήντα επτά νεκροί, ο τραγικός απολογισμός της διπλής επίθεσης.

Έχουν περάσει 3 χρόνια από τότε που η διοίκηση του Πανεπιστημίου του Όσλο του αναγνώρισε το δικαίωμα, να σπουδάσει από τη φυλακή, όπου κρατείται μετά την καταδίκη του, σε απομόνωση. Σήμερα, η συζήτηση για το εάν ή όχι ένας άνθρωπος, που έχει διαπράξει τόσο – ή λιγότερο – ειδεχθή εγκλήματα, για τα οποία μάλιστα δεν έδειξε ποτέ μεταμέλεια, δικαιούται να τυγχάνει εκπαίδευσης, παραμένει επίκαιρη και ανοίγει εκ νέου.

Κι αυτό ακριβώς είναι το ερώτημα, το οποίο κλήθηκε να απαντήσει το πανεπιστήμιο του Όσλο, όταν ο Μπρέιβικ έκανε αίτηση για να σπουδάσει, προκαλώντας την οργή της κοινής γνώμης και δη των συγγενών των θυμάτων, που στην πλειοψηφία τους ήταν έφηβοι, από τους οποίους στέρησε το ανάλογο δικαίωμα στη μόρφωση και τη ζωή. Οι περισσότεροι δε από τους ανθρώπους, που κλήθηκαν να πάρουν την απόφαση, ήταν φίλοι των θυμάτων, που τότε φοιτούσαν στο Πανεπιστήμιο.

Κάποιους δε από τους καθηγητές, ο Μπρέιβικ τους είχε στοχοποιήσει στο ακροδεξιό του “μανιφέστο”. Είναι δε οι θεσμοί, που σήμερα αποτελούν αντικείμενο σπουδών του Μπρέιβικ, οι ίδιοι θεσμοί εναντίον των οποίων στράφηκε, όταν εκτέλεσε μία από τις μεγαλύτερες σφαγές στη σύγχρονη ιστορία.

Παρόλα αυτά, η διοίκηση του Πανεπιστημίου ενέκρινε το αίτημά του και του επέτρεψε, υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις και κανόνες, να σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες, Δημόσια Διοίκηση και Διεθνείς Σχέσεις. Το υλικό για τα μαθήματα του δίνεται μέσω εργαζόμενου στις φυλακές όπου κρατείται και ο ίδιος αφενός δεν έχει επαφή με φοιτητές και ακαδημαϊκούς και αφετέρου δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο.

Η αναγνώριση του δικαιώματος της εκπαίδευσης στον Μπρέιβικ, που έκτοτε άλλαξε το όνομά του, σύμφωνα με την επίσημη θέση του Πανεπιστημίου, δεν είναι παρά η αναγνώριση του δικαιώματος στους κρατουμένους, να επιδιώκουν και να διεκδικούν καλύτερη μόρφωση. “Για το δικό μας καλό, όχι το δικό του”, λέει χαρακτηριστικά ο πρώην πρύτανης, Ole Petter Ottersen.

Ο καθηγητής Svein Stolen, σημερινός πρύτανης του Πανεπιστημίου του Όσλο, συμφωνεί με τον καθηγητή και προκάτοχό του, εκφράζοντας την πεποίθηση, ότι αυτή η επιλογή, όσο κι αν ήταν αντίθετη με την επιθυμία των συγγενών των θυμάτων, ήταν η σωστή.

Για την αντιπρύτανη Ase Gornitzka, η επίθεση του Μπρέιβικ “ήταν κατά έναν τρόπο και επίθεση σε βάρος του ίδιου του Ιδρύματος, που αποτελεί μέρος της νορβηγικής φιλελεύθερης δημοκρατικής τάξης”. Αυτό που έχει σημασία για εκείνη ωστόσο, είναι να μην λάβει τον “χώρο” που θα επιθυμούσε, να μην έρθει με οποιονδήποτε τρόπο σε επαφή με τους φοιτητές και τους καθηγητές, παρά μόνο να ασκήσει το κατοχυρωμένο δικαίωμά του στην εκπαίδευση. “Καλύτερα να είναι ένας άνθρωπος μορφωμένος, παρά το αντίθετο”, λέει χαρακτηριστικά.

Ο Thomas, πρώην φοιτητής στο Όσλο είχε φιλικές σχέσεις με πολλά από τα θύματα του Μπρέιβικ και αρνείται, ακόμη και να προφέρει το όνομά του.

“Όχι από φόβο, αλλά επειδή δεν το αξίζει. Η δημοσιότητα ήταν το μόνο που τον ενδιέφερε”, εξηγεί. Παρόλα αυτά, παρά την απαξίωση προς τον Νορβηγό μακελάρη, και αυτός στηρίζει την απόφαση του Πανεπιστημίου.

“Δεν μπορώ να σκεφτώ, ότι θα βγει από τη φυλακή, αλλά ακόμα και αν βγει, είναι καλύτερα να είναι ένας άνθρωπος μορφωμένος. Η εκδίκηση δεν είναι μέρος του ποινικού συστήματος, η αναμόρφωση είναι”, λέει.

Στον αντίποδα, ο Anthony Seldon από το πανεπιστήμιο του Μπάκιγχαμ, παραδέχεται ότι θα είχε αναβάλει την απόφαση, από σεβασμό προς τα θύματα του Μπρέιβικ και τις οικογένειές τους.

“Πιστεύω βαθύτατα στη δύναμη που έχει η εκπαίδευση στο να αλλάζει τους ανθρώπους προς το καλύτερο. Αυτός ο άνθρωπος όμως, προκάλεσε τόση πολλή και ανείπωτη φρίκη σε τόσους, που δεν είναι στη διακριτική ευχέρεια του πανεπιστημίου, να αποφασίσει για την τύχη του”, υποστηρίζει.

Επτά χρόνια μετά την επίθεση, ο Thomas έχει, όπως ο ίδιος ομολογεί, επουλώσει τις πληγές του από τα τραγικά γεγονότα. “Μόλις τώρα, η Νορβηγία είναι εκεί όπου ήταν και στο παρελθόν. Δεν είμαστε πια θύματα”.