Τραμπ, Τζόνσον, Μπολσονάρο και κορονοϊός – Όταν η ιδεοληψία στοιχίζει ζωές
Ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Δημήτρης Καλτσώνης αναλύει τη στάση των λαϊκιστών ηγετών στα χρόνια του κορονοϊού και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την ποιότητα της δημοκρατίας μετά την πανδημία.
- 01 Απριλίου 2020 10:50
Τις τελευταίες ημέρες έγινε ολοφάνερο ότι τρεις από τους πλέον λαϊκιστές ηγέτες του κόσμου, ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Μπόρις Τζόνσον και ο Ζάιρ Μπολσονάρο βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις ιδεοληψίες και τα ψέματά τους με αφορμή την κρίση του κορονοϊού.
Στη συζήτηση που είχαμε με τον αναπληρωτή καθηγητή θεωρίας κράτους και δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρη Καλτσώνη επιχειρήσαμε να καταγράψουμε τα όρια αυτής της πολιτικής στάσης, να ερμηνεύσουμε την εν μέρει μεταστροφή αλλά και να ιχνηλατήσουμε την εικόνα του κόσμου (και της Ελλάδας) μετά τη λήξη της πανδημίας.
Κύριε καθηγητά, έχουμε την εντύπωση ότι η στάση των κκ Τζόνσον, Τραμπ και Μπολσονάρο δεν έχει να κάνει με την ευφυία τους. Είναι κάτι πιο πολιτικό.
Προφανώς δεν έχει να κάνει με την ευφυία των συγκεκριμένων ηγετών. Εχει να κάνει κυρίως με μία κοινωνική, ταξική επιλογή. Βλέπουμε πως αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις την πανδημία. Οσο πιο ακραία δεξιά είναι μία κυβέρνηση, τόσο μεγαλύτερο βάρος δίνει στο ζήτημα της οικονομίας και των κερδών υποτιμώντας παράλληλα τον άνθρωπο και την υγεία του. Νομίζω ότι αυτό το αντιλαμβανόμαστε όσοι ζούμε την πραγματικότητα.
Και πως εξηγείται η μεταστροφή της στάσης τους;
Παρατηρούνται όντως κάποιες αλλαγές στη στάση τους τις τελευταίες ημέρες, αν εξαιρέσει κανείς τον Μπολσονάρο ο οποίος φαίνεται να επιμένει στις θέσεις του. Είναι λογικό γιατί σκέφτονται ότι η προηγούμενη τακτική τους θα είχε πολύ αρνητικές συνέπειες τόσο στην κοινωνία όσο τελικά και στην οικονομία. Επίσης, υπολογίζουν την αντίδραση της κοινής γνώμης και προσπαθούν να τη διαχειριστούν. Οταν, ας πούμε, στις ΗΠΑ λένε ότι περιμένουν ακόμα και 200.000 νεκρούς είναι σαν να προετοιμάζουν την κοινωνία για το ακραίο σενάριο.
Είναι θέμα πολιτικού κόστους δηλαδή…
Εκτός από το πολιτικό κόστος υπάρχει πάντα και ο παράγοντας οικονομία. Θεωρούσαν ότι δεν θα πληγεί στο εύρος που τελικά συμβαίνει, αλλά η αλήθεια φαίνεται ότι είναι διαφορετική. Φοβούνται ότι αν αφήσουν τα πράγματα στην τύχη τους όπως έλεγαν αρχικά, θα υπάρξουν χειρότερες αρνητικές συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα και στα υπερκέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΩ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΡΟΝΟΪΟ |
|
Ο Τραμπ έχει μία “δικαιολογία” από την άποψη ότι το αμερικανικό κράτος είναι ομοσπονδιακό;
Μιλώντας ειδικά για τον Τραμπ, εκτός από τις ιδεοληπτικές και καθαρά ταξικές επιλογές του μπορούμε να πούμε ότι έχει και κάποιες ιδιομορφίες σχετικά με το εύρος των δυνατοτήτων που διαθέτει για να αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Η ευθύνη βέβαια δεν είναι μόνο ατομική, του Τραμπ αλλά ευρύτερα της αμερικανικής ελίτ που τον στηρίζει. Επίσης, παρά το γεγονός ότι το αμερικανικό κράτος είναι ένα κράτος ομοσπονδιακό, η ευθύνη για τόσο σοβαρά ζητήματα πάντοτε “ακουμπά” στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Η εμπειρία της διαχείρισης των δεινών του τυφώνα Κατρίνα θα είναι μία μικρογραφία των ακροδεξιών και νεοφιλελεύθερων επιλογών που θα ακολουθηθούν στην παρούσα υγειονομική και οικονομική κρίση. Θα μπορούσα να πω ότι φτάνουν στα όρια του κοινωνικού δαρβινισμού.
Επιλογές όμως που δύσκολα μπορούν να επιβληθούν στην Ευρώπη…
Στην Ευρώπη είναι κάπως διαφορετικά τα πράγματα, ακόμη και στη Βρετανία. Υπάρχουν ακόμη οι αναφορές του εργατικού κινήματος, δεν ξέρω πραγματικά τι θα γίνει και πως θα “ξυπνήσουν” όλα αυτά, αν θα έρθουν στην επιφάνεια, αν η υγειονομική κρίση οδηγήσει σε μια αναγέννηση των εργατικού κινήματος. Ας θυμηθούμε τους Βρετανους. Στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο ο Τσώρτσιλ θριάμβευσε αλλά εν συνεχεία οι Βρετανοί τον έστειλαν σπίτι του.
Το μετά μας απασχολεί ήδη και αυτό είναι λογικό
Τα νερά μετά την κρίση θα είναι απολύτως αχαρτογράφητα. Διαβάζουμε διάφορες αναλύσεις, μέχρι και ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ μπορεί να υποχωρήσει κατά 20%. Ανεξάρτητα από το πόσο εύστοχες θα αποδειχθούν αυτές οι προβλέψεις και αν υπάρχουν σκοπιμότητες για τις οποίες αυτές διατυπώνονται, το σίγουρο είναι ότι θα αυξηθούν οι εντάσεις τόσο μεταξύ χωρών όσο και μέσα στις χώρες. Στην Ευρώπη το σενάριο της διάλυσης της ΕΕ είναι πλέον υπαρκτό και το διευκολύνει η στάση της Γερμανίας.
Πως θα σχολιάζατε τις εξελίξεις στην Ουγγαρία;
Τα όσα γίνονται με τον Ορμπαν στην Ουγγαρία θυμίζουν τις αντίστοιχες εξουσιοδοτήσεις της γερμανικής βουλής στους Ναζί και της ελληνικής στον Μεταξά. Είναι σαφές ότι η υγειονομική κρίση μπορεί να αξιοποιηθεί για τη χρήση αντιδημοκρατικών πρακτικών που θα έχουν είτε κάπως πιο ήπιο χαρακτήρα ή ακραίο τύπου Ορμπαν. Θέλει προσοχή και στην Ελλάδα καθώς παρατηρώ ότι γίνεται προσπάθεια έτσι ώστε να αξιοποιηθούν οι έκτακτες συνθήκες για την επιβολή αντεργατικών μέτρων και αντιδημοκρατικών πρακτικών. Μ’ αυτά τα θέματα δεν μπορεί να παίζουμε.
Ο κόσμος πάντως δείχνει να μην έχει ακόμη αντιληφθεί τη μεγάλη εικόνα
Η κοινή γνώμη δεν έχει καταλάβει απόλυτα ακόμα τι έχει συμβεί και τι μεθοδεύεται αλλά αυτό είναι λογικό. Τα πολύ σημαντικά θέματα που προκύπτουν όμως συζητώνται πια παγκοσμίως, η πληροφορία πια και οι ιδέες διαδίδονται πολύ γρήγορα σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη. Οι πολιτικές που στηρίζουν την κοινωνική ανισότητα και αδικία έχουν χρεοκοπήσει. Η ζωή το αποδεικνύει. Αντίθετα, οι ιδέες της κοινωνικής προόδου, ανοίγουν δρόμους και δυνατότητες, θα αποδειχθούν σωτήριες. Και νομίζω ότι θα δοθεί η ευκαιρία στους λαούς και τις κοινωνίες να γονιμοποιήσουν αυτές τις δυνατότητες.
