Τρεις εμβολιασμοί που είναι κρίσιμοι για την υγεία των γυναικών στο Σουδάν

Η ηπατίτιδα Ε, ο τέτανος και η ηπατίτιδα Β αποτελούν σημαντικές αλλά υποτιμημένες απειλές για την υγεία και τη ζωή των γυναικών και των κοριτσιών, ιδίως σε χώρες χαμηλού εισοδήματος με περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, σύμφωνα με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Αυτό μπορεί επίσης να σημαίνει ζωή ή θάνατο για τα μωρά τους.

Η Nyakuola Nguot Gang ζει με την ευρύτερη οικογένειά της στην κομητεία Fangak, στο Νότιο Σουδάν, όπου ένα θανατηφόρο ξέσπασμα ηπατίτιδας Ε ξεκίνησε το 2023 και συνεχίστηκε μέχρι το 2024.

«Παραλίγο να χάσω τη ζωή μου ενώ ήμουν έγκυος, τον Σεπτέμβριο», λέει η Nyakuola. «Νόμιζα ότι ήταν μόνο συμπτώματα της εγκυμοσύνης μου, επειδή το σώμα μου πονούσε και είχα πυρετό. Πήγα για εξέταση αίματος και τότε ανακαλύφθηκε η ηπατίτιδα Ε».

Μια ομάδα εμβολιασμού των Γιατρών Χωρίς Σύνορα αφήνει το νοσοκομείο στο Old Fangak για να χορηγήσει εμβόλια ηπατίτιδας Ε σε απομακρυσμένα και δυσπρόσιτα χωριά στην κομητεία Fangak, στην πολιτεία Jonglei.

Ορισμένες ασθένειες έχουν πολύ μεγαλύτερες αρνητικές συνέπειες στις γυναίκες και τα κορίτσια, ιδίως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού. Η ηπατίτιδα Ε, μια λοίμωξη που μεταδίδεται με το νερό και επηρεάζει το ήπαρ, είναι μία από αυτές.

«Πολλοί άνθρωποι τον αποκαλούν Έμπολα για τις εγκύους, επειδή έχει πολύ υψηλό ποσοστό θνησιμότητας στις εγκύους, αν και δεν καταλαβαίνουμε πραγματικά γιατί επηρεάζει τόσο πολύ τις εγκύους», λέει ο John Johnson, σύμβουλος εμβολιασμού των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Το ποσοστό θνησιμότητας είναι περίπου 20 με 30% κατά την εγκυμοσύνη».

Για τις έγκυες γυναίκες με ηπατίτιδα Ε, ο κίνδυνος θανάτου είναι υψηλότερος κατά το τρίτο τρίμηνο. Η εγκυμοσύνη είναι επίσης μια κρίσιμη περίοδος για τον εμβολιασμό των γυναικών και των κοριτσιών κατά του τετάνου, εάν δεν έχουν εμβολιαστεί στο παρελθόν. Μια σοβαρή λοίμωξη για άτομα κάθε ηλικίας, ο τέτανος είναι θανατηφόρος για τα νεογέννητα, αλλά η προστασία της μητέρας είναι σωτήρια για το μωρό της.

Μια τρίτη, λιγότερο γνωστή ασθένεια που προκαλεί ανησυχία είναι η ηπατίτιδα Β. Αν δεν προληφθεί, έχει δια βίου, και μάλιστα περιοριστικές για τη ζωή, συνέπειες.
Τόσο η ηπατίτιδα Β όσο και ο τέτανος συνιστούν σημαντικές απειλές για την υγεία των θυμάτων και των επιζώντων σεξουαλικής βίας, οι οποίοι έχουν πολλές φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να είναι γυναίκες και κορίτσια.

Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν διαθέσιμα εμβόλια, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι δεν φτάνουν σε όλους όσους τα χρειάζονται, ιδίως στις γυναίκες και τα κορίτσια που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Μια πρωτοποριακή εκστρατεία εμβολιασμού στο Νότιο Σουδάν

Η ηπατίτιδα Ε είναι η πιο κοινή αιτία οξείας ιογενούς ηπατίτιδας, η οποία συνδέεται με περίπου 20 εκατομμύρια μολύνσεις και 70.000 θανάτους ετησίως. Αυτή η υποτιμημένη ασθένεια πλήττει κυρίως άτομα που βιώνουν φτώχεια ή βρίσκονται σε μειονεκτική θέση – και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τις έγκυες γυναίκες. Μεταδίδεται μέσω της μόλυνσης των τροφίμων και του νερού με περιττώματα. Μεγάλης κλίμακας επιδημίες εμφανίζονται συνήθως όταν οι συνθήκες ύδρευσης και αποχέτευσης είναι ανεπαρκείς.

Υπάρχει μόνο ένα διαθέσιμο εμβόλιο, το HEV 239, που αναπτύχθηκε στην Κίνα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έκαναν για πρώτη φορά πιλοτική χρήση του σε μια επιδημία στο Bentiu του Νότιου Σουδάν το 2022 και μέσω μεταγενέστερων ερευνών δημιούργησαν ισχυρές αποδείξεις για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του.

Η κομητεία Fangak είναι μία από τις πιο απομακρυσμένες και δύσκολα προσβάσιμες περιοχές του Νοτίου Σουδάν. Με την περιοχή να έχει πλημμυρίσει από επαναλαμβανόμενες πλημμύρες τα τελευταία χρόνια, οι κάτοικοί της έπρεπε να μάθουν να επιβιώνουν σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

«Είμαστε περιτριγυρισμένοι από νερό από κάθε άποψη», λέει ο κάτοικος του Fangak, Bhan Gutjiath Wal. «Πηγαίνεις στην αγορά, περνάς μέσα από το νερό. Μένεις στο σπίτι, υπάρχει επίσης νερό».

Αλλά τον Σεπτέμβριο του 2023, αυτές οι συνθήκες οδήγησαν σε μια επιδημία ηπατίτιδας Ε. Μέσα σε δύο μήνες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν μόλις τη δεύτερη εκστρατεία εμβολιασμού στον κόσμο που αντιδρά σε μια ενεργή επιδημία ηπατίτιδας Ε.

Κοινή χρήση της σωτήριας προστασίας κατά του τετάνου μεταξύ μητέρας και μωρού

«Τα μωρά, ειδικά σε αυτό που ονομάζουμε νεογνική περίοδο, στις πρώτες 28 ημέρες τους – τότε είναι πιο ευάλωτα στο θάνατο από ορισμένες ασθένειες και λοιμώξεις», λέει η Isabella Mayes, υπεύθυνη μαιευτικής στο πρόγραμμα Old Fangak των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Έτσι, η παροχή εμβολίων στις μητέρες δίνει στα μωρά τους μια μικρή προστασία μέχρι να μπορέσουν να λάβουν το εμβόλιο αργότερα στη ζωή τους».

Εάν μια γυναίκα εμβολιαστεί κατά του τετάνου πριν γεννήσει, τα σωτήρια αντισώματα θα μεταφερθούν μέσω του πλακούντα στο αίμα του μωρού. Το βακτήριο που προκαλεί τέτανο είναι ευρέως διαδεδομένο στο περιβάλλον. Ο κίνδυνος για τα νεογέννητα εμφανίζεται όταν μολύνεται ο κομμένος ομφάλιος λώρος, συνήθως λόγω μη αποστειρωμένων εργαλείων ή συνθηκών.

Γνωστός και ως lockjaw, ο τέτανος περιορίζει την ικανότητα του μωρού να τραφεί. Η ακαμψία εξαπλώνεται σε όλο το σώμα και οι μύες του μωρού σφίγγονται ανεξέλεγκτα. Το μωρό θα χρειαστεί εντατική νοσηλευτική φροντίδα και απομόνωση σε σκοτεινό και ήσυχο δωμάτιο για να αποφευχθούν οι αντιδραστικοί σπασμοί, με νοσηλεία έως και ένα μήνα. Χωρίς θεραπεία, περίπου το 90% των προσβεβλημένων νεογνών θα πεθάνει.

Υπολογίζεται ότι 24.000 νεογέννητα πέθαναν από τέτανο το 2021, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα παγκόσμια στοιχεία. Αν και ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει μια σταδιακή μείωση με την πάροδο του χρόνου, μας λέει ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια εξακολουθούν να χάνουν ζωτικής σημασίας εμβολιασμούς, προγεννητική φροντίδα και φροντίδα ασφαλούς τοκετού, ιδίως στις χώρες με χαμηλό εισόδημα.

Η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη στο Νότιο Σουδάν είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Το νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Old Fangak είναι η μόνη δομή του είδους του που παρέχει περίθαλψη στους 20.000 ανθρώπους στην άμεση γειτονιά, καθώς και σε χωριά που είναι προσβάσιμα μόνο ώρες μακριά με βάρκα. Αυτό περιλαμβάνει τον εμβολιασμό της μητέρας στο πλαίσιο της προγεννητικής φροντίδας.

Έγκαιρη προστασία για τα θύματα και τους επιζώντες σεξουαλικής βίας

Η αξία του εμβολιασμού μετά την έκθεση αναδεικνύεται στη φροντίδα για τη σεξουαλική βία. Ένα θύμα/επιζών μπορεί να προστατευθεί τόσο από τον τέτανο όσο και από την ηπατίτιδα Β μετά από μια επίθεση ή έναν βιασμό, αλλά το παράθυρο ευκαιρίας για την έναρξη της ανοσίας είναι μόνο 72 ώρες.

«Εμείς εμβολιάζουμε κάθε ασθενή που είχε πληγές», λέει η Renda Kella Dhol, κλινική λειτουργός στην ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Old Fangak. «Απλώς το κάνουμε αμέσως για να προλάβουμε την ασθένεια, επειδή [ο τέτανος] είναι πραγματικά πολύ σοβαρός».

Η ηπατίτιδα Β μεταδίδεται συχνά μέσω της σεξουαλικής επαφής. Είναι έως και 100 φορές πιο μολυσματική από τον ιό HIV.

«Δεν γνωρίζουμε την ιδιότητα του δράστη», λέει ο Dhol. «Γι’ αυτό παρέχουμε [εμβόλιο] κατά της ηπατίτιδας Β για να αποτρέψουμε τον ασθενή από το να μολυνθεί από την ηπατίτιδα Β».

Ο ιός της ηπατίτιδας Β συχνά προκαλεί μακροχρόνια λοίμωξη. Αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας, καθώς εκτιμάται ότι 254 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν χρόνια λοίμωξη και 1,1 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως το 2022 από ηπατική νόσο που σχετίζεται με την ηπατίτιδα Β, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του ήπατος.

Μια γυναίκα μπορεί επίσης να τη μεταδώσει εν αγνοία της κατά τη διάρκεια του τοκετού στο μωρό της, το οποίο θα χρειαστεί επίσης εμβολιασμό για να αποφύγει μια πιθανότητα θανάτου 90 %.

Για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σεξουαλική βία και τη διαθέσιμη ιατρική και ψυχολογική περίθαλψη, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διεξάγουν καμπάνιες για την προαγωγή της υγείας σε σχολεία και άλλους χώρους όπου συγκεντρώνονται άνθρωποι, μεταξύ των ηγετών της κοινότητας και με την αστυνομία.

Η Dhol αναγνωρίζει ότι οι άνθρωποι φοβούνται να συζητήσουν το θέμα της σεξουαλικής βίας, κάτι που οι ομάδες μας προσπαθούν να διαλύσουν.

«Τους το είπαμε με τραγούδι: Μην φοβάστε. Είμαστε εδώ για σας. Θα σας υποστηρίξουμε. Δεν θα [αποκαλυφθεί] ποτέ σε όλους», λέει ο Dhol. «Αλλά χρειαζόμαστε το δικαίωμα να έχετε τη φαρμακευτική αγωγή και τη θεραπεία για να αποτρέψετε οτιδήποτε θα μπορούσε να έχει συμβεί κατά τη διάρκεια αυτής της κατάστασης, επειδή δεν φταίτε εσείς και αυτό συμβαίνει παντού στον κόσμο».