Βιομηχανία του πολέμου: Η μεγάλη νικήτρια της γεωπολιτικής ανάφλεξης στην Ουκρανία

Εν μέσω έντονης ρευστότητας σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο μετά την -ήδη- διετή πανδημική κρίση, η ανάφλεξη στην Ουκρανία, με την εισβολή των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων εντείνει τις αβεβαιότητες.

Με τον πλανήτη σε παγίδα χρέους εξαιτίας των αυξημένων δημόσιων δαπανών για την αντιμετώπιση της κρίσης Covid-19 σε υγειονομικό και οικονομικό επίπεδο, με τον πληθωρισμό να «καλπάζει» διεθνώς, απειλώντας να διαμορφώσει συνθήκες της δεκαετίας του 1970 (στασιμοπληθωρισμός) και την εξελισσόμενη ενεργειακή κρίση σε καιρό πράσινης μετάβασης, μία νέα κούρσα εξοπλισμών είναι το τελευταίο που χρειάζονταν η παγκόσμια και (στα καθ’ ημάς) η ευρωπαϊκή οικονομία.

Η Γερμανία δείχνει «κούρσα εξοπλισμών»

Η ομιλία του Γερμανού Καγκελάριου Μάρτιν Σολτς στην Bundestag, με την οποία ανακοίνωσε ταμείο εξοπλισμών για τη Γερμανία ύψους 100 δισεκατομμυρίων ευρώ (2% του ΑΕΠ ετησίως), αποκτά αυτομάτως ιστορική σημασία, αφού συνιστά αλλαγή στρατηγικής της χώρας στην εξωτερική πολιτική και στην άμυνα έπειτα από έξι δεκαετίες μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, δείχνοντας ότι η πολεμική βιομηχανία είναι ήδη νικήτρια των εξελίξεων.

Η κλιμάκωση του γεωπολιτικού ανταγωνισμού Δύσης – Ρωσίας με αφορμή την Ουκρανία, αλλά και των ανταγωνιστικών πόλων που διαμορφώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, -με κύριες εμπλεκόμενες τις ΗΠΑ, την ΕΕ, την Ρωσία και την Κίνα, αλλά και τη συμμετοχή περιφερειακών δυνάμεων- απειλούν να διαμορφώσουν συνθήκες που ευνοούν μία νέα παγκόσμια κούρσα εξοπλισμών, φέρνοντας μνήμες Ψυχρού Πολέμου, με έντονο τον κίνδυνο, όμως, για μετατροπή του σε «θερμό». Η συνθήκη που διαμορφώνεται θυμίζει την κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και ΕΣΣΔ το κόστος της οποίας, μεταξύ άλλων, θεωρείται και ως ένας από τους σημαντικούς παράγοντες κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1989.

H ρωσική κίνηση εκτιμάται ότι θα οδηγήσει στη «αναγέννηση» του μέχρι πρότινος «κλινικά νεκρού» ΝΑΤΟ -όπως το είχε χαρακτηρίσει ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν το καλοκαίρι του 2020- με συσπείρωση των χωρών του και με ανοιχτό το ενδεχόμενο για εισχώρηση νέων χωρών στη Συμμαχία. Η ευθεία απειλή του Βλάντιμιρ Πούτιν απέναντι σε Σουηδία και Φινλανδία, σε περίπτωση ένταξή τους στο ΝΑΤΟ δημιουργεί νέα δεδομένα για τις δύο σκανδιναβικές χώρες (οι άλλες δύο, Νορβηγία και Δανία είναι ήδη μέλη). Οι δύο χώρες (μέλη της ΕΕ από το 1995) διατηρούν στρατιωτική ουδετερότητα από τη δεκαετία του 1990, ωστόσο οι ρωσικές απειλές επαναφέρουν τη συζήτηση για ένταξή τους στη Βορειοατλαντική Συμμαχία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τις αμυντικές δαπάνες τους, αφού το ποσοστό τους στο ΑΕΠ πρέπει να φτάνει στο 2%.

Αυξημένες εξοπλιστικές δαπάνες παγκοσμίως παρά την πανδημία

Οι εξοπλιστικές δαπάνες, όμως, γενικότερα εμφανίζουν αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια, αποτυπώνοντας αλλά και εντείνοντας τη γεωπολιτική ρευστότητα. Την περασμένη άνοιξη, στην ετήσια έκθεσή του το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI) ανέφερε ότι παρά την πανδημία οι δαπάνες για εξοπλισμούς αυξήθηκαν, με σχεδόν 2.000 δισ. δολάρια (1.981 για την ακρίβεια) να φεύγουν από τα κρατικά ταμεία το 2020 σε παγκόσμιο επίπεδο για εξοπλιστικά προγράμματα καταγράφοντας αύξηση 2,6% σε σχέση με το 2019. Η έκθεση σημείωσε ότι οι εξοπλιστικές δαπάνες ανέρχονται προς το παρόν στο 2,4% του παγκόσμιου ΑΕΠ, παρά το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία συρρικνώθηκε κατά 4,4% εξαιτίας της πανδημίας (σύμφωνα με το ΔΝΤ). ΗΠΑ (778 δισ.) και Κίνα (252 δισ. με σταθερή αύξηση) ήταν στην κορυφή των δαπανών ενώ και η Γερμανία εμφάνισε αύξηση, ενώ την ίδια ώρα σχεδόν και οι 30 χώρες που συμμετέχουν ως μέλη στο ΝΑΤΟ αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες ενώ ολοένα και περισσότερες χώρες έφτασαν στο όριο του 2% προς το ΑΕΠ (η Ελλάδα πέρυσι ανήλθε στο 3,8% αποτελώντας την πρώτη χώρα σε ύψος κρατικών δαπανών στη Συμμαχία). Η κατάσταση στην Ουκρανία έχει ήδη λειτουργήσει ως καταλύτης για δυνητική ένταση της αυξητικής αυτής τάσης.

H Eυρώπη ως ειρηνευτικός παράγοντας και όχι τροφοδότρια συγκρούσεων

Στην Ευρώπη η αλληλουχία των κρισιακών συνθηκών (χρηματοπιστωτική κρίση/κρίση Ευρωζώνης, προσφυγική/μεταναστευτική κρίση, πανδημία, κ.ά.) διαμόρφωσε ανάγκες ενίσχυσης του Κοινωνικού Κράτους και της κοινωνικής συνοχής, με τον κοινωνικό πυλώνα των ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών να απαιτούν αυξημένες δαπάνες, ιδιαίτερα έπειτα από μία υγειονομική κρίση που ανέδειξε τη σημασία των δημόσιων συστημάτων υγείας και πρόνοιας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με βασικό στόχο να μην ξαναζήσει η Ευρώπη συγκρούσεις στο εσωτερικό της, αναζητώντας κοινές λύσεις και απαντήσεις σε κρίσεις μέσα σε ένα πολυμερές σύστημα διεθνώς. Ωστόσο, γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί, εθνικισμοί και μιλιταρισμός κάνουν εκ νέου την εμφάνισή τους απειλώντας να γυρίσουν δεκαετίες πίσω τον πλανήτη. Η διπλωματία θα πρέπει να είναι η πρώτη και διαρκής επιλογή. Η Ευρώπη θα πρέπει να αποτελέσει δύναμη ειρήνευσης και όχι στρατιωτικό δρώντα στο παίγνιο νέων, ψυχροπολεμικού τύπου, συγκρούσεων.

Ο Βαγγέλης Βιτζηλαίος είναι Συντονιστής του Κύκλου Διεθνών & Ευρωπαϊκών Αναλύσεων ΕΝΑ.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις