WSJ: Το “φάντασμα” της Χεζμπολάχ και μια αεροπειρατεία πάνω από την Αθήνα

Ο Φουάντ Σουκρ, ένας από τους πιο υψηλόβαθμους και μυστηριώδεις διοικητές της Χεζμπολάχ, ζούσε μια ζωή τόσο μυστική, που ελάχιστοι γνώριζαν το όνομά του ή το πρόσωπό του. Με την εκτέλεσή του από αεροπορική επίθεση του Ισραήλ, η Μέση Ανατολή βρέθηκε πιο κοντά από ποτέ στο κατώφλι του πολέμου.

Ο Σουκρ ήταν γνωστός μέσα στην οργάνωση ως στρατηγικός εγκέφαλος, εμπλεκόμενος σε σημαντικές επιχειρήσεις εναντίον του Ισραήλ, όπως η επίθεση στις εγκαταστάσεις των Αμερικανών πεζοναυτών στη Βηρυτό το 1983. Το Ισραήλ τον είχε θέσει σε υψηλή προτεραιότητα ως στόχο, θεωρώντας τον κεντρική φιγούρα σε ένα από τα πιο επικίνδυνα πρόσωπα στην ηγεσία της Χεζμπολάχ, με στενούς δεσμούς με το Ιράν.

Η δολοφονία του Σουκρ αποτέλεσε βαρύ πλήγμα για τη Χεζμπολάχ, η οποία βασίζεται σε έμπειρους ηγέτες σαν κι αυτόν για τον συντονισμό των στρατιωτικών της επιχειρήσεων. Υπάρχουν πολλά και ενδιαφέροντα γύρω από την προσωπικότητα και τη δράση του Σουκρ, μερικά εκ των οποίων παραθέτει σε εκτενές ρεπορτάζ της η Wall Street Journal. Ανάμεσά τους, ξεχωρίζει και μια ιστορία με ελληνικό ενδιαφέρον, μια αεροπειρατεία που διαδραματίστηκε το -όχι και τόσο μακρινό- 1985, στην Αθήνα.

Ο άνθρωπος που ξέφευγε από το “ραντάρ” των αμερικανικών αρχών επί τέσσερις δεκαετίες

Ο Σουκρ ήταν ένας από τους ιδρυτές και πιο υψηλόβαθμους επιχειρησιακούς ηγέτες της Χεζμπολάχ, μιας οργάνωσης που οι ΗΠΑ χαρακτηρίζουν ως τρομοκρατική. Υπήρξε επί πολλά χρόνια στενός και έμπιστος φίλος του ηγέτη Χασάν Νασράλα και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του πυραυλικού οπλοστασίου της Χεζμπολάχ, που την έχει καταστήσει την καλύτερα εξοπλισμένη μη κρατική στρατιωτική δύναμη στον κόσμο. Τους τελευταίους δέκα μήνες, διοικούσε τις συνεχώς εντεινόμενες συνοριακές συγκρούσεις με το Ισραήλ.

Παρόλο που ήταν μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες στην ιστορία της Χεζμπολάχ, ζούσε σχεδόν αόρατος, εμφανιζόμενος μόνο σε μικρές συγκεντρώσεις των έμπιστων βετεράνων της οργάνωσης. Μια από τις ελάχιστες δημόσιες εμφανίσεις του πραγματοποιήθηκε νωρίτερα φέτος, προκειμένου να παραστεί στην κηδεία ενός ανιψιού του που σκοτώθηκε πολεμώντας το Ισραήλ -αλλά μόνο για λίγα λεπτά, όπως ανέφερε ένας γνωστός του. Ο Σουκρ ζούσε τόσο στην αφάνεια, που ακόμη και τα λιβανέζικα μέσα ενημέρωσης που κάλυψαν τον θάνατό του δημοσίευσαν φωτογραφίες ενός άλλου άνδρα.

Ο Φουάντ Σουκρ κατάφερε να διαφεύγει από τις αμερικανικές αρχές για τέσσερις δεκαετίες, από τότε που συμμετείχε στον σχεδιασμό της βομβιστικής επίθεσης που σκότωσε 241 Αμερικανούς στρατιώτες σε στρατώνα των Πεζοναυτών στην πρωτεύουσα του Λιβάνου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως στο τέλος του Ιουλίου, η αεροπορική επιδρομή που πραγματοποίησε ξαφνικά το Ισραήλ, τον βρήκε στον έβδομο όροφο μιας πολυκατοικίας, όχι μακριά από το σημείο της επίθεσης εκείνης.

Ο διοικητής που ελάχιστοι γνώριζαν πέρασε την τελευταία του ημέρα, στις 30 Ιουλίου, στο γραφείο του, στον δεύτερο όροφο μιας πολυκατοικίας στη συνοικία Νταχίγια, στο νότιο τμήμα της Βηρυτού, όπως ανέφερε ένας αξιωματούχος της Χεζμπολάχ. Ο Φουάντ Σουκρ ζούσε στον έβδομο όροφο του ίδιου κτιρίου, πιθανότατα για να περιορίσει την ανάγκη να μετακινείται στον ανοιχτό χώρο. Ο Χασάν Νασράλα δήλωσε κατά τον επικήδειο του Σουκρ ότι βρισκόταν σε επικοινωνία μαζί του μέχρι λίγες ώρες πριν από τον θάνατό του.

Εκείνο το βράδυ, σύμφωνα με τον αξιωματούχο της Χεζμπολάχ, ο Σουκρ δέχθηκε μια κλήση από κάποιον που του είπε να πάει στο διαμέρισμά του πέντε ορόφους πιο πάνω. Περίπου στις 7 μ.μ., ισραηλινά πυρομαχικά χτύπησαν το διαμέρισμα και τους τρεις ορόφους από κάτω, σκοτώνοντας τον Σουκρ, τη σύζυγό του, δύο ακόμα γυναίκες και δύο παιδιά. Περισσότεροι από 70 άνθρωποι τραυματίστηκαν, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας του Λιβάνου.

Η κλήση που οδήγησε τον Σουκρ στον έβδομο όροφο, όπου θα ήταν πιο εύκολο να στοχοποιηθεί ανάμεσα στα γύρω κτίρια, πιθανότατα προήλθε από κάποιον που είχε διεισδύσει στο εσωτερικό δίκτυο επικοινωνιών της Χεζμπολάχ, ανέφερε ο αξιωματούχος. Η Χεζμπολάχ και το Ιράν συνεχίζουν να ερευνούν το κενό ασφαλείας, αλλά πιστεύουν ότι το Ισραήλ κατάφερε να ξεπεράσει την αντικατασκοπία της οργάνωσης με την καλύτερη τεχνολογία και τις κυβερνοεπιθέσεις, πρόσθεσε ο αξιωματούχος.

Η άνοδος του Σουκρ στην ηγεσία της Χεζμπολάχ

Ο Σουκρ έζησε σχεδόν όλη του την ενήλικη ζωή στο επίκεντρο των επιχειρήσεων και των αποφάσεων της Χεζμπολάχ και ήταν ένας βασικός συνδετικός κρίκος μεταξύ της οργάνωσης και του κύριου υποστηρικτή της, του Ιράν. Το 1982, όντας ακόμη στα πρώτα του 20 χρόνια, βοήθησε στην οργάνωση σιιτών αντάρτικων μαχητών στη Βηρυτό για να αντιταχθούν στην εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.

Μετά την πολιορκία της Βηρυτού από το Ισραήλ το 1982, η αντίσταση υποχώρησε στην κοιλάδα Μπεκάα στην ανατολική πλευρά του Λιβάνου, όπου ήρθε σε επαφή με περίπου 1.500 μέλη του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν, που είχαν φτάσει μέσω Συρίας. Ο Σουκρ, εκείνη την περίοδο, εργαζόταν για τη Γενική Διεύθυνση Ασφάλειας, την κρατική υπηρεσία πληροφοριών του Λιβάνου.

Σύμφωνα με τον Κάσεμ Κασίρ, πολιτικό αναλυτή με γνώση της Χεζμπολάχ που γνώριζε τον Σουκρ από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, του ανατέθηκε να συνοδεύσει μια ομάδα Ιρανών διπλωματών από τα σύνορα με τη Συρία στην πρεσβεία τους στη Βηρυτό. Κατά τη διαδρομή, οι διπλωμάτες απήχθησαν – πιθανότατα από τις Λιβανέζικες Δυνάμεις, μια ένοπλη χριστιανική φατρία – και δεν βρέθηκαν ποτέ ξανά. Ο Σουκρ, ως υπάλληλος της κρατικής ασφάλειας, αφέθηκε ελεύθερος.

Γνωστός με το ψευδώνυμο Χατζ Μοχσίν, ο Σουκρ έγινε το κύριο σημείο επαφής μεταξύ των Ιρανών και του στρατοπέδου που εγκατέστησαν στην κοιλάδα Μπεκάα για την εκπαίδευση μαχητών της Χεζμπολάχ, σύμφωνα με τον Κασίρ, ο οποίος εργαζόταν στην ιρανική πρεσβεία στη Βηρυτό εκείνη την εποχή. Αργότερα, ο Σουκρ ταξίδεψε στο Ιράν για να επιβλέψει την εκπαίδευση των ελίτ δυνάμεων της Χεζμπολάχ.

Νωρίς το πρωί της 23ης Οκτωβρίου 1983, ένα φορτηγό-βόμβα με περίπου 12.000 λίβρες TNT εξερράγη έξω από στρατώνα των Αμερικανών Πεζοναυτών στη Βηρυτό. Η Χεζμπολάχ δεν είχε ακόμη ανακοινώσει επίσημα την ύπαρξή της, και μια οργάνωση που ονομαζόταν Ισλαμική Τζιχάντ ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση. Αργότερα, οι ΗΠΑ ανέφεραν ότι ο Σουκρ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον σχεδιασμό και την εκτέλεση της επίθεσης.

Η Χεζμπολάχ ανακοίνωσε επίσημα την ίδρυσή της το 1985, και ο Σουκρ έγινε ο πρώτος στρατιωτικός διοικητής της. Συνέχισε να διεξάγει αντάρτικες επιχειρήσεις στο νότιο Λίβανο μέχρι την πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη χώρα το 2000, αποκτώντας φήμη ως στρατηγικός στοχαστής με γνώση ολόκληρης της περιοχής.

«Στις συνεδριάσεις μας, συνηθίζαμε να αστειευόμαστε μαζί του και να λέμε ότι η μηχανή του μυαλού του δούλευε με τρομερή δύναμη», δήλωσε ο Νασράλα στην ομιλία του. «Είχε έναν πλούτο από ιδέες και προτάσεις, και του λέγαμε: “Κύριε, πρέπει να κάνετε υπομονή μαζί μας”».

Η αεροπειρατεία του 1985 στην Αθήνα

Στις 14 Ιουνίου 1985, μια ομάδα αεροπειρατών κατέλαβε την πτήση TWA 847 μετά την απογείωσή της από την Αθήνα και κράτησε το αεροπλάνο μεταξύ Βηρυτού και Αλγερίου για τρεις ημέρες, απαιτώντας την απελευθέρωση 700 κρατουμένων από το Ισραήλ. Ο Σουκρ βοήθησε στον σχεδιασμό της επιχείρησης, σύμφωνα με τον Κασίρ, και λίγο μετά κατέφυγε στην παρανομία, καθώς η φήμη του διαδόθηκε σε όλη τη Βηρυτό.

Η πτήση είχε αναχωρήσει από την Αθήνα με προορισμό τη Ρώμη και στη συνέχεια καταλήφθηκε από αντάρτες της Χεζμπολάχ οι οποίοι είχαν επιβιβαστεί στο αεροδρόμιο του Ελληνικού και ήταν οπλισμένοι με χειροβομβίδες και πιστόλια. Τη στιγμή εκείνη μέσα στο αεροσκάφος βρίσκονταν 153 επιβάτες και μέλη του πληρώματος. Οι αεροπειρατές ζήτησαν την απελευθέρωση των κρατουμένων από τις ισραηλινές φυλακές, οδηγώντας σε μια πτήση 17 ημερών που περιλάμβανε συνεχείς πτήσεις μεταξύ Βηρυτού και Αλγερίου.

Δεκάδες επιβάτες κρατήθηκαν όμηροι τις επόμενες δύο εβδομάδες μέχρι να απελευθερωθούν από τους απαγωγείς τους, αφού ικανοποιήθηκαν ορισμένα από τα αιτήματά τους. Το αίσιο τέλος δόθηκε χάρη στην προσωπική διαβεβαίωση του προέδρου της Συρίας Άσαντ, ότι το Ισραήλ θα αφήσει σύντομα ελεύθερους τους αιχμαλώτους κάτι που πραγματοποιήθηκε τελικά το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς.

Η ζωή στη σκιά και οι περιστασιακές εμφανίσεις

Ο Φουάντ Σουκρ, σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Κάσεμ Κασίρ, συμμετείχε ενεργά στον σχεδιασμό της επιχείρησης. Η φήμη του, ωστόσο, εξαπλώθηκε γρήγορα στη Βηρυτό, αναγκάζοντάς τον να καταφύγει στην παρανομία λίγο μετά. Αυτή η κίνηση σηματοδότησε την αρχή μιας περιόδου όπου ο Σουκρ υιοθέτησε μια ακόμα πιο προσεκτική και μυστικοπαθή στάση, παραμένοντας στη σκιά καθώς η φήμη του αυξανόταν.

Κέρδισε τον σεβασμό των μελών της Χεζμπολάχ και είχε σημαντική επιρροή μέσα στην οργάνωση, παρά τη μυστικοπαθή ζωή του. Παρά την επιμονή του στην κρυψώνα του, εμφανιζόταν περιστασιακά, όπως το 1993, όταν κατάφερε να αποτρέψει σύγκρουση μεταξύ μελών της Χεζμπολάχ και των δυνάμεων ασφαλείας κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων στη Βηρυτό ενάντια στη Συμφωνία του Όσλο μεταξύ Ισραήλ και Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

Σε άλλες περιπτώσεις, οι δημόσιες εμφανίσεις του ήταν πιο τολμηρές. Το 1996, μετά τη σφαγή στο Καφρ Κανά, όπου ισραηλινές δυνάμεις σκότωσαν περισσότερους από 100 αμάχους σε καταφύγιο του ΟΗΕ στον νότιο Λίβανο, ο Σουκρ πήγε για προσκύνημα στη Μέκκα. Κατά τη διάρκεια της περιφοράς γύρω από την Κάαμπα, ηγήθηκε ενός μεγάλου γκρουπ προσκυνητών σε συνθήματα κατά των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Η μυστική ζωή του Σουκρ είχε κόστος, το οποίο προσπάθησε να αντισταθμίσει δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή αλλά και φροντίδα σε όσους τον περιέβαλαν, όταν τους έβλεπε, σύμφωνα με τον Κάσεμ Κασίρ. Ήταν γνωστός για την αφοσίωσή του σε έναν στενό κύκλο φίλων, πολλοί από τους οποίους μεγάλωσαν μαζί του, συμπεριλαμβανομένου του Χασάν Νασράλα, ο οποίος ανέλαβε ηγεσία της Χεζμπολάχ το 1992, μετά τη δολοφονία του προκατόχου του από το Ισραήλ.

Όταν ο Λίβανος βρέθηκε ξανά στον πόλεμο το 2006, ο Φουάντ Σουκρ διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο. Υπήρξε από τους κύριους διοικητές των μαχητών στις επιχειρήσεις στο βόρειο Ισραήλ, όπου σκότωσαν οκτώ στρατιώτες και απήγαγαν δύο άλλους. Στη συνέχεια, το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο σε μια επιχείρηση που διήρκησε έναν μήνα και κατέστρεψε σημαντικά τμήματα της χώρας, βυθίζοντάς τη σε μια ακόμα ανθρωπιστική κρίση.

Μετά τον πόλεμο του 2006, ο Φουάντ Σουκρ ανέλαβε την εποπτεία μιας σημαντικής στρατιωτικής ενίσχυσης, διευρύνοντας το οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ από περίπου 15.000 ρουκέτες και πυραύλους σε περίπου 150.000, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων κατά πλοίων, πυραύλων κρουζ, drones, και εξελιγμένων ρουκετών. Σύμφωνα με τον ισραηλινό στρατό, ο Σουκρ ήταν ο κύριος υπεύθυνος για την παραλαβή εξοπλισμού από το Ιράν, μέσω Συρίας, που μετέτρεπε απλές ρουκέτες σε πυραύλους ακριβείας.

Οι δολοφονίες των στενών του φίλων, που προηγήθηκαν της δικιάς του

Το 2008, ο στενός φίλος του Σουκρ και ανώτατος διοικητής της Χεζμπολάχ, Ιμάντ Μουγνίγιε, δολοφονήθηκε από βόμβα που τοποθετήθηκε στο εφεδρικό ελαστικό του αυτοκινήτου του, σε κοινή επιχείρηση της CIA και της Μοσάντ στη Δαμασκό της Συρίας. Ο Μουγνίγιε είχε μόλις αποχωρήσει από μια δεξίωση για την επέτειο της Ισλαμικής Δημοκρατίας στο Ιράν όταν σημειώθηκε η έκρηξη.

Το 2016, ένας άλλος στενός φίλος της Χεζμπολάχ, ο Μουσταφά Μπαντρεντίν, δολοφονήθηκε από έκρηξη στη Δαμασκό, την πρωτεύουσα της Συρίας. Η Χεζμπολάχ κατηγόρησε Σουνίτες μαχητές για τη δολοφονία του, ενώ το Ισραήλ ισχυρίστηκε ότι δολοφονήθηκε από δικούς του άνδρες, λόγω εσωτερικών ανταγωνισμών, με εντολή του Χασάν Νασράλα.

Παρά αυτές τις εξελίξεις, τα τελευταία χρόνια ο Σουκρ φαινόταν να είναι πιο χαλαρός, σύμφωνα με τον Κάσεμ Κασίρ. Οι φίλοι του είχαν σκοτωθεί στη Δαμασκό και όχι στη Βηρυτό, όπου μια στοχευμένη δολοφονία έμοιαζε λιγότερο πιθανή.

Οι κανόνες αυτοί παρέμειναν σε ισχύ ακόμη και μετά την επίθεση της 7η Οκτωβρίου της Χαμάς – στενού συμμάχου της Χεζμπολάχ – στο Ισραήλ. Ο πόλεμος που βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι σήμερα και περιλαμβάνει εκατέρωθεν επιθέσεις μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, έχουν οδηγήσει στον θάνατο περίπου 400 μαχητές της οργάνωσης, συμπεριλαμβανομένων διοικητών, αλλά όχι στη Βηρυτό.

Ο Νασράλα, ανησυχώντας για τις διαρροές πληροφοριών που επέτρεψαν τις δολοφονίες των διοικητών του, τον Φεβρουάριο διέταξε τους μαχητές του και τις οικογένειές τους να μην χρησιμοποιούν smartphones: «Αφήστε το τηλέφωνό σας, απενεργοποιήστε το, θάψτε το, κλείστε το σε μεταλλικό κουτί», είπε. Για να αποτρέψουν την παρακολούθηση από το Ισραήλ, η Χεζμπολάχ κατέφυγε στη χρήση κωδικοποιημένης γλώσσας όχι μόνο στα ανοιχτά κανάλια, αλλά και στο εσωτερικό δίκτυο επικοινωνιών της, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο της οργάνωσης.

Ο Σουκρ βρέθηκε στο στόχαστρο του Ισραήλ μετά την πτώση ενός πυραύλου σε γήπεδο ποδοσφαίρου στο Ματζντάλ Σαμς στα υπό ισραηλινή κατοχή Υψίπεδα του Γκολάν στα τέλη Ιουλίου, που σκότωσε δώδεκα νέους ανθρώπους. Η Χεζμπολάχ αρνήθηκε την εμπλοκή της, αλλά το Ισραήλ την κατηγόρησε, λέγοντας ότι ο πύραυλος ήταν της Χεζμπολάχ και προήλθε από τον Λίβανο.

Νωρίς την ημέρα που δολοφονήθηκε ο Σουκρ, η Χεζμπολάχ εξέδωσε διαταγές για τη διασπορά υψηλόβαθμων διοικητών σε διάφορα σημεία, φοβούμενη ότι βρισκόταν σε κίνδυνο, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο της οργάνωσης. Μετά την επίθεση, δεν ήταν αμέσως σαφές εάν είχε σκοτωθεί. Κάποιοι στη Χεζμπολάχ πίστευαν ότι ίσως να είχε υπακούσει στις εντολές εκκένωσης και να είχε διαφύγει, όπως ανέφερε ο αξιωματούχος. Χρειάστηκε χρόνος για να βρεθεί το σώμα του, το οποίο είχε εκτιναχθεί σε ένα γειτονικό κτίριο και να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι τελικά είναι νεκρός.

Στον επικήδειό του, το πρόσωπό του τυπώθηκε σε γιγαντοαφίσες και πλάνα από τη ζωή του στο πεδίο της μάχης προβλήθηκαν σε μια μεγάλη οθόνη, ενώ μια φωνή εξυμνούσε τις αρετές του σε εκκωφαντική ένταση.

Ετάφη σε δημόσιο νεκροταφείο στη Βηρυτό, δίπλα σε έναν νεαρό άνδρα που είχε σκοτωθεί πολεμώντας στη Συρία, σύμφωνα με τη μητέρα του μαχητή.

«Είχαμε ακούσει το όνομά του, αλλά ποτέ δεν τον είδαμε», είπε ένας νεαρός γείτονας που καθόταν στο πεζοδρόμιο κοντά στο κτίριο όπου σκοτώθηκε ο Σουκρ. «Ήταν σαν φάντασμα».