Χριστούγεννα: 10 ανατριχιαστικά έθιμα από όλο τον κόσμο

Μοχθηρές μάγισσες που θέλουν το κακό σου και περιπλανιούνται ανάμεσα στους ανθρώπους με δρεπάνια, δαίμονες που ξεπηδούν από τα έγκατα της Γης και σπέρνουν τον πανικό και μία γιγάντια γάτα που είναι έτοιμη να σε κατασπαράξει είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία (στοιχειά) που συνθέτουν τα πιο ανατριχιαστικά έθιμα των Χριστουγέννων ανά τον κόσμο.

Η λαογραφία σε διάφορες χώρες, από την Ελλάδα μέχρι την Αυστρία και την Τσεχία βρίθει τρομακτικών θρύλων που συνδέονται με τις εορταστικές ημέρες των Χριστουγέννων. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά και ας δούμε 10 έθιμα με πρωταγωνιστές φρικιαστικές οντότητες που στοιχειώνουν τα όνειρα των άτακτων παιδιών ή ιεροτελεστίες που προκαλούν “ρίγη”. 

1. Κράμπους (Krampus) – Κεντρική Ευρώπη

Ο Κράμπους είναι ένα τρομακτικό πλάσμα, ένα κερατοφόρο, ανθρωπόμορφο ον που περιγράφεται ως «μισός τράγος και μισός δαίμονας». Το πλάσμα αυτό συνοδεύει τον Άγιο Νικόλαο και ενώ ο Άγιος ανταμείβει τα καλά παιδιά με δώρα, ο Κράμπους τιμωρεί τα άτακτα με ξύλο ή ακόμα και απαγωγές.

Στις 5 Δεκεμβρίου, γνωστή ως Krampusnacht, άτομα ντυμένα Κράμπους περιφέρονται στους δρόμους για να “τρομάξουν” τους περαστικούς. Η ιστορία του Κράμπους πιθανώς κατάγεται από  προχριστιανικές παραδόσεις των Άλπεων.  Οι χώρες της πρώην Αυτοκρατορίας των Αψβούργων έχουν σε μεγάλο βαθμό δανειστεί την παράδοση του Κράμπους μαζί με τον Άγιο Νικόλαο, στις 5 Δεκεμβρίου από την Αυστρία.

2. Οι Καλικάντζαροι – Ελλάδα

Σύμφωνα με την ελληνική παράδοση, οι Καλικάντζαροι είναι δαιμονικά πλάσματα που βγαίνουν από τη γη και συγκεκριμένα από τον κάτω κόσμο όπου υποτίθεται πως κατοικούν, προκειμένου να προκαλέσουν ζημιές στα σπίτια και να φέρουν κακοτυχίες για τις 12 μέρες των Χριστουγέννων (25 Δεκεμβρίου-6 Ιανουαρίου). Εκτός του Δωδεκαήμερου τον υπόλοιπο χρόνο μένουν στα έγκατα της γης και πριονίζουν το δέντρο που κρατά τη γη (παραλλαγή του μυθικού Άτλαντα).

Η μορφή τους ποικίλει ανάλογα την περιοχή της Ελλάδας που ασπάζεται την ύπαρξή τους. Στη Σύρο για παράδειγμα περιγράφονται σαν μισοί άνθρωποι και μισά γαϊδούρια ενώ στη Νάξο σαν «μικροί σατανάδες». Σύμφωνα με τη λαογραφία τρέφονται με σκουλήκια, φίδια, ποντίκια, βατράχια κλπ.

Σε μερικά μέρη τους καλικάντζαρους τους συνοδεύει η μάνα τους η «Καλικαντζαρού» που τους «ορμηνεύει» τι να πειράξουν.

Προκειμένου να προστατευτούν οι οικογένειες και να αποτρέψουν τους Καλικάντζαρους από το να μπουν στα σπιτικά τους ρίχνουν κομμάτια χοιρινού ή λουκάνικα περιμετρικά του σπιτιού και στα κεραμίδια. Σε άλλες περιοχές, όπως την Πελοπόννησο, η παράδοση προστάζει να τοποθετηθούν στις πιθανές εισόδους του σπιτιού (πόρτες, παράθυρα και καμινάδα) κόσκινα προκειμένου οι Καλικάντζαροι να μετρούν όλο το βράδυ τις τρύπες από τα κόσκινα, να απασχολούνται και να μην μπουν στο σπίτι.

3. La Befana – Ιταλία

Στην Ιταλία, η La Befana είναι μια ηλικιωμένη μάγισσα που πετά με τη σκούπα της και μπαίνει στα σπίτια τη νύχτα της 5ης Ιανουαρίου. Ωστόσο, η εμφάνισή της – σε αρκετές εκδοχές του μύθου – είναι αρκετά τρομακτική.

Τα παιδιά που φέρθηκαν με καλό τρόπο όλο το χρόνο θα βρουν τις κάλτσες τους γεμάτες δώρα και γλυκά ενώ όσα ήταν «άτακτα» θα αντικρίσουν κάρβουνα ή σκόρδα.

4. Η μοχθηρή Yule Cat – Ισλανδία

Ο μύθος της Yule Cat, μιας τεράστιας μαύρης γάτας, τρομάζει τους κατοίκους της Ισλανδίας. Σύμφωνα με την παράδοση, η γάτα καραδοκεί στη χιονισμένη ύπαιθρο και τρώει όσους δεν έχουν λάβει καινούργια ρούχα για τα Χριστούγεννα. Σε άλλες εκδοχές του μύθου, η γάτα τρώει απλώς το φαγητό των ανθρώπων χωρίς καινούργια ρούχα.

Σύμφωνα με την ισλανδική λαογραφία, οι οικογένειες χαρίζουν νέα ρούχα για να αποφύγουν την “κατάρα” της γάτας.

5. Η γιγαντιαία μάγισσα Γκριλά – Ισλανδία

Η Γκριλά είναι μια γιγαντιαία μάγισσα, μία τερατώδης οντότητα που ζει στα βουνά της Ισλανδίας και κατεβαίνει κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων ζητώντας ελεημοσύνη στους οικισμούς. Ωστόσο, αυτό που θέλει ως αντάλλαγμα για να τους αφήσει ήσυχους είναι να φάει τα άτακτα παιδιά. Σε πιο σύγχρονες εκδοχές του μύθου αναφέρεται πως το κατοικίδιο της είναι η Yule Cat στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω.

Οι 13 Χριστουγεννιάτικοι Καλικάντζαροι (Yule Lads) είναι οι βοηθοί της, οι οποίοι επισκέπτονται τα παιδιά για να τους φέρουν δώρα ή να τους κάνουν φάρσες.

7. Η Frau Perchta – Αυστρία και Γερμανία

Η Frau Perchta είναι μια τρομακτική φιγούρα που επισκέπτεται τα σπίτια την παραμονή των Χριστουγέννων. Σύμφωνα με τις παραδόσεις, η Frau Perchta έχει σιδερένιο ράμφος, ένα δύσμορφο πόδι, φοράει κουρέλια και κάτω από τη φούστα της κρύβει ένα τεράστιο μαχαίρι.

Αν τα παιδιά έχουν καλή συμπεριφορά, τα ανταμείβει, ενώ αν είναι άτακτα, τους κόβει την κοιλιά και γεμίζει το σώμα τους με άχυρο.

8. Η Εξέταση του Μέλλοντος με Καθρέφτες – Τσεχία

Κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, σύμφωνα με την τσέχικη λαογραφία, οι ανύπαντρες γυναίκες έχουν χρησιμοποιούν καθρέφτες για να “βλέπουν” τον μελλοντικό τους σύζυγο. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, το έθιμο προστάζει να σταθούν με αναμμένα κεριά μπροστά σε καθρέφτη, ελπίζοντας να δουν το πρόσωπο του μελλοντικού τους συντρόφου.

Ωστόσο, η διαδικασία αυτή θεωρείται ιδιαίτερα “ανατριχιαστική”, καθώς οι καθρέφτες συνδέονται συχνά με θρύλους και υπερφυσικά φαινόμενα.

9. Προβλέποντας τον θάνατο με… καρύδια – Ανατολική Ευρώπη

Οι Τσέχοι κόβουν καρύδια στη μέση και χρησιμοποιούν το εσωτερικό τους για να προβλέψουν το μέλλον. Αν το εσωτερικό του καρυδιού είναι υγιές και γεμάτο, σημαίνει καλή τύχη. Αν είναι κενό ή μαύρο, θεωρείται κακός οιωνός, ακόμη και πρόβλεψη θανάτου.

10. Mari Lwyd – Ουαλία

Το Mari Lwyd είναι ένα παράξενο έθιμο που συναντάται κυρίως στη Νότια Ουαλία. Σύμφωνα με την τοπική λαογραφία, ένα άτομο που κρύβεται κάτω από ένα σεντόνι κουβαλά ένα κοντάρι στην κορυφή του οποίου υπάρχει ένα “κρανίο” αλόγου – κατασκευασμένο από πλαστικό ή από χαρτί –  διακοσμημένο με κορδέλες.

Το έθιμο προβλέπει – κατά τις ημέρες των Χριστουγέννων ή της Πρωτοχρονιάς-  μία ομάδα ατόμων – περίπου 7 άτομα μαζί με αυτόν που κρατά το κοντάρι- να πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι και να ζητά τραγουδώντας να μπει μέσα. Στην αρχή η ομάδα φέρεται να τραγουδά ένα τραγούδι που ζητούν οι ιδιοκτήτες του σπιτιού και έπειτα ξεκινά ένας διάλογος μεταξύ των κατοίκων και της ομάδας όπου οι πρώτοι φέρουν επιχειρήματα με αυτοσχέδιους στίχους τραγουδιών για να μην αφήσουν την ομάδα να μπει στο σπίτι. Αν οι κάτοικοι του σπιτιού ξεμείνουν από ιδέες, είναι υποχρεωμένοι να επιτρέψουν την είσοδο και να παρέχουν στην ομάδα μπύρα και φαγητό.