10.000 ΤΥΠΟΙ ΙΩΝ ΜΑΣ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΜΕ ΜΙΑ ΝΕΑ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Aπό την ημέρα που εμφανίστηκε ο SARS-CoV-2 στις ζωές μας, οι επιστήμονες αναζητούν α) τη γιατρειά (ένα πολυεπίπεδο task που δεν αφορά μόνο τα εμβόλια) και β) ποιοι άλλοι ιοί μπορούν να εμφανιστούν και να αλλάξουν τη ζωή μας -μήπως και αυτήν τη φορά προφυλαχθούμε και γλιτώσουμε από το repeat όσων περάσαμε και φυσικά, εξακολουθούμε να περνάμε.

Toν Μάρτιο παρουσιάστηκε μια βάση δεδομένων ανοιχτής πρόσβασης που λέγεται VIRION. Οι δημιουργοί της έφτιαξαν ένα πρόγραμμα, για να εντοπίσουν τα ζώα που είναι πιθανόν να ‘φιλοξενούν’ συγγενείς ιούς αυτού που μας τάραξε το ‘είναι’. Παρεμπιπτόντως, λίγες ημέρες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας οι ερευνητές είχαν βρει τον SARS-CoV-2 σε 79 είδη νυχτερίδων -εκ των 1.447 που υπάρχουν συνολικά. Μέχρι σήμερα δεν έχουν μελετηθεί όλα για βήτα κορωνοϊούς (οι καθ’ ύλην αρμόδιοι έχουν πει πως θα χρειαστούν χρόνια), όπου ανήκει ο SARS-CoV-2, αλλά και αυτός που προκάλεσε και τις επιδημίες SARS και MERS.

Στο VIRION έχουν συγκεντρωθεί μισό εκατομμύριο πληροφορίες, σχετικά με 9.521 ιούς και τα 3.692 ζώα ξενιστές. Προφανώς και δεν έχει ολοκληρωθεί ούτε αυτή η καταγραφή. Όπως και δεν είναι η μόνη σχετική βάση που υπάρχει, το VIRION. Σε κάθε περίπτωση, όλες μαζί επιτρέπουν την υποβολή πιο εστιασμένων ερωτήσεων, επί δυνητικών νέων πανδημιών, ώστε και να εντοπιστούν οι χείριστοι μεταξύ των ιών που κουβαλούν τα ζώα.

Στα ευχάριστα νέα, έχουν επιστρατευτεί supercomputers που έχουν τερματίσει το machine learning, στο επίπεδο που σε ένα δευτερόλεπτο κάνουν υπολογισμούς “για τους οποίους θα χρειάζονταν 305 ημέρες όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη, μαζί”.

Για την ιστορία, ο πιο γρήγορος supercomputer -για την τελευταία διετία- λέγεται Fugaku, δημιουργήθηκε από το -μεγαλύτερο ερευνητικό ινστιτούτο της Ιαπωνίας- RIKEN και τη Fujitsu “για να λύσει τις μεγαλύτερες προκλήσεις του κόσμου”. Μεταξύ άλλων, έχει δημιουργήσει ένα μοντέλο -τεχνητής νοημοσύνης- προσομοίωσης για τσουνάμι, ενώ έχει ασχοληθεί πολύ με τη φαρμακολογία -και τη μάχη εναντίον του Covid. Κάνει περισσότερους από 442 τετρα δισεκατομμύρια υπολογισμούς -κινητής υποδιαστολής-, ανά δευτερόλεπτο. Οι Κινέζοι και οι Αμερικανοί είναι ήδη σε διαδικασία να ‘χτυπήσουν’ αυτούς τους χρόνους -και να πάρουν την πρωτιά.

Στα δυσάρεστα νέα, μεταξύ των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές είναι και η κλιματική αλλαγή που αναγκάζει πολλά είδη ζώων να μετακινηθούν σε νέες περιοχές, προκειμένου να βρουν τις κατάλληλες συνθήκες -διαβίωσης και αναπαραγωγής. Σε αυτό το ταξίδι, παίρνουν μαζί τους παράσιτα και παθογόνα και τα ‘μοιράζουν’ σε είδη με τα οποία δεν είχαν επαφή -πριν οι άνθρωποι καταστρέψουμε και τον πλανήτη.

“Δεν μπορούμε να σταματήσουμε ό,τι έχει ξεκινήσει ήδη”

Όπως αναφέρει η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature, την Πέμπτη 28/4 “οι μετακινήσεις αυξάνουν τον κίνδυνο του φαινομένου που ονομάζεται ‘ζωονοσογόνος διάχυση’. Δηλαδή, της μεταφοράς ιών από τα ζώα στους ανθρώπους. Κάτι που μπορεί να ξεκινήσει μια νέα πανδημία”.

Οι επιστήμονες ομολόγησαν ότι όσα έβλεπαν στις προσομοιώσεις, τους ξάφνιαζαν σε κάθε βήμα, όπως και ότι χρειάστηκαν χρόνια για να ελέγξουν τα αποτελέσματα τους -τα οποία τσέκαραν πολλάκις με διαφορετικά μοντέλα και υποθέσεις. “Εντυπωσιαστήκαμε, όταν καταλάβαμε πόσο καλά μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, αν προσπαθήσουμε πολύ” είπε στο Common Dreams ο συν-επικεφαλής συγγραφέας και επίκουρος καθηγητής έρευνας στο Georgetown, Colin Carlson, πριν προσθέσει ότι “ανησυχούμε για τις αγορές, γιατί η συγκέντρωση των μη υγιών ζώων, σε αφύσικους συνδυασμούς, δημιουργεί ‘ευκαιρίες’ για αυτή τη σταδιακή διαδικασία ανάδυσης. Πώς ο SARS μεταπήδησε από νυχτερίδες σε μοσχάρια και από αυτά στους ανθρώπους. Οι αγορές ωστόσο, δεν είναι πλέον ιδιαίτερες, καθώς με την κλιματική αλλαγή αυτό που περιγράφουμε θα είναι η πραγματικότητα στη φύση, σχεδόν παντού”.

Το ερευνητικό έγγραφο αναφέρει ότι τουλάχιστον 10.000 τύποι ιών που κυκλοφορούν ‘σιωπηλά’ σε πληθυσμούς άγριων ζώων, μπορούν να μολύνουν ανθρώπους. “Μέχρι σχετικά πρόσφατα, τέτοιες διασταυρούμενες μολύνσεις ήταν ασυνήθιστες. Όπως όμως, περισσότεροι βιότοποι καταστράφηκαν για τη γεωργία και την αστική επέκταση, περισσότεροι άνθρωποι ήρθαν σε επαφή με μολυσμένα ζώα”.

Η μελέτη προέβλεψε τις γεωγραφικές μετατοπίσεις 3.139 ειδών θηλαστικών -εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και του τρόπου που χρησιμοποιείται η γη-, μέχρι το 2070. Σε αυτό το διάστημα, ακόμα και μια πολύ μικρή αλλαγή στην υπερθέρμανση μπορεί να προκαλέσει τουλάχιστον 15.000 συμβάντα μετάδοσης ενός ή περισσότερων ιών, μεταξύ των ειδών.

Οι επιστήμονες δεν ήταν σε θέση να πουν ακριβώς ποιους ιούς θα μεταφέρουν ποια είδη. Τόνισαν παρ’ όλα αυτά, ότι “σημασία έχει η τεράστια κλίματα με την οποία θα συμβούν όλα. Όταν προσπαθείς να προβλέψεις τον καιρό, δεν προβλέπεις μεμονωμένες σταγόνες βροχής, αλλά τα ίδια τα σύννεφα.

Όταν μια νυχτερίδα από τη Βραζιλία φτάνει μέχρι τα Απαλάχια, θα πρέπει να κάνουμε ό,τι χρειάζεται, ώστε να γνωρίζουμε ποιοι ιοί μεταφέρονται μαζί της. Δεν είναι σαφές πώς ακριβώς αυτοί οι νέοι ιοί θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα εμπλεκόμενα είδη, αλλά είναι πιθανό ότι πολλοί από αυτούς θα μεταφραστούν σε νέους κινδύνους διατήρησης και θα τροφοδοτήσουν την εμφάνιση νέων εστιών στον άνθρωπο”.

Γιατί ‘στοχοποιούνται’ οι νυχτερίδες

Στη μελέτη διευκρινίζεται ότι “λόγω της μοναδικής τους ικανότητας για διασπορά, οι νυχτερίδες ευθύνονται για την πλειονότητα της νέας κοινής ‘χρήσης’ ιών. Και είναι πιθανό να μοιράζονται τους ιούς, κατά μήκος των εξελικτικών οδών που θα διευκολύνουν τη μελλοντική εμφάνιση στους ανθρώπους”.

Οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι η Νοτιοανατολική Ασία “ένα παγκόσμιο hotspot της ποικιλότητας των νυχτερίδων”, θα μπορούσε να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό.

“Καθώς αλλάζει ο κόσμος, αλλάζει και το πρόσωπο της ασθένειας. Το έργο μας παρέχει πιο αδιάσειστα στοιχεία ότι οι επόμενες δεκαετίες όχι μόνο θα είναι πιο καυτές, αλλά και πιο άρρωστες” εξήγησε ο εκ των συγγραφέων της έρευνας, ειδικός στην οικολογία ασθενειών του Georgetown University, Gregory Albery.

Πρόσθεσε πως “παρουσιάσαμε έναν νέο και δυνητικά καταστροφικό μηχανισμό για την εμφάνιση ασθενειών, ο οποίος θα μπορούσε να απειλήσει την υγεία των ζώων στο μέλλον -και πιθανότατα να έχει συνέπειες και για τους ανθρώπους.

Η κλιματική αλλαγή έχει ταρακουνήσει εκ βαθέων τα οικοσυστήματα και προκαλεί αλληλεπιδράσεις μεταξύ ειδών που πιθανότατα μεταδίδουν ήδη ιούς. Ακόμα και αν προβούμε τώρα σε δραστική αντιμετώπιση της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, δεν θα καταφέρουμε να σταματήσουμε τον κίνδυνο. Ό,τι ήδη συμβαίνει, δεν μπορεί να αποφευχθεί. Άρα πρέπει να λάβουμε μέτρα για την κατασκευή υποδομών υγείας και προστασίας πληθυσμών. Ανθρώπων και ζώων”.

Ποιες περιοχές κινδυνεύουν περισσότεροι

Πάντα σύμφωνα με την τελευταία έρευνα, θα κινδυνεύσουν περισσότερο περιοχές με υψηλό υψόμετρο στην Αφρική και την Ασία. “Βάσει της πρόβλεψης μας, τα είδη θα συγκεντρωθούν σε νέους συνδυασμούς, σε υψηλά υψόμετρα, σε εστίες βιοποικιλότητας και σε περιοχές με υψηλή πυκνότητα ανθρώπινου πληθυσμού στην Ασία και την Αφρική -αυξάνοντας την πιθανότητα νέας μετάδοσης των ιών μεταξύ των ειδών περίπου 4.000 φορές.

Αν και η έλλειψη παρακολούθησης θα καταστήσει δύσκολη την παρακολούθηση της προόδου ορισμένων ιών. Υπάρχει αυτή η μνημειώδης και ως επί το πλείστον απαρατήρητη αλλαγή που συμβαίνει μέσα στα οικοσυστήματα.

“Δεν παρακολουθούμε την εξέλιξη των ιών και αυτό καθιστά τον κίνδυνο πανδημίας πρόβλημα όλων”

“Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί αναρίθμητα hotspots για ζωονοσογόνους κινδύνους, λίγα μέτρα από τα πόδια μας. Πρέπει να οικοδομήσουμε συστήματα υγείας που να είναι έτοιμα για αυτό.

Τα ευρήματά μας υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη να συνδυαστούν οι προσπάθειες επιτήρησης και ανακάλυψης ιών, με έρευνες βιοποικιλότητας που παρακολουθούν τις αλλαγές εμβέλειας των ειδών -ειδικά σε τροπικές περιοχές που φιλοξενούν τις περισσότερες ζωονόσους και αντιμετωπίζουν ταχεία θέρμανση”.

Πώς μπορούμε να σωθούμε -όλοι, όχι μόνο οι πλούσιοι

Όπως δήλωσε στην Guardian ο προσωρινός διευθυντής του τμήματος για το κλίμα, την υγεία και το παγκόσμιο περιβάλλον του Harvard University, Aaron Bernstein “τα ευρήματα υπογραμμίζουν ότι πρέπει, οπωσδήποτε, να αποτρέψουμε τη διάδοση παθογόνων παραγόντων.

Τα εμβόλια, τα φάρμακα και τα τεστ είναι απαραίτητα, αλλά χωρίς μεγάλες επενδύσεις στην πρωτογενή πρόληψη της πανδημίας -και συγκεκριμένα τη διατήρηση των οικοτόπων, την αυστηρή ρύθμιση του εμπορίου άγριας ζωής και τη βελτιωμένη βιοασφάλεια των ζώων-, θα βρεθούμε σε έναν κόσμο όπου μόνο οι πλούσιοι θα μπορούν να αντέξουν τις πιο πιθανές επιδημίες μολυσματικών ασθενειών”.