10 ΒΙΒΛΙΑ ΑΥΤΟΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΣΤΟ ΚΟΜΟΔΙΝΟ

Σε ενδιαφέρει η προσωπική εξέλιξη, η λεγόμενη αυτοβελτίωση, αλλά δεν ξέρεις από ποια βιβλία να ξεκινήσεις; Χιλιάδες συγγραφείς εκεί έξω στηρίζουν μία αγορά 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων διεθνώς και ζουν τις καλύτερες στιγμές τους εδώ και δεκαετίες.

Υπάρχουν πονήματα για πάσα “νόσο” και σκοπό. Θέλεις να βελτιώσεις την αντίληψη και την προσαρμοστικότητά σου; Να θέσεις στόχους; Να αλλάξεις συνήθειες, να αποκτήσεις νέες συνήθειες, να σκέφτεσαι θετικά; Έχεις την περιέργεια να μάθεις τι είναι η νευροβιολογία, τα κρύα ντουζ του Βιμ Χοφ ή οι 10 τρόποι να βγάλεις εύκολα χρήματα; Μήπως θέλεις να αντιγράψεις τα 5 βασικά χούγια των δισεκατομμυριούχων και όσων πούλησαν τη Φεράρι τους και ξυπνούν 5.00 το πρωί για να βρίσκονται στο… κλαμπ των επιτυχημένων;

Τα ράφια των βιβλιοπωλείων του 21ου αιώνα, είναι φορτωμένα με συγγραφείς και απόψεις πάνω στο πώς θα αποκρυπτογραφήσεις τα τσαλίμια του μυαλού και πώς θα φέρεις στην επιφάνεια τον πραγματικό σου εαυτό.

Εμείς συγκεντρώσαμε 10 basic βιβλία που και την αυτοβελτίωσή σου να μην πετύχουν – έργο χρονοβόρο και πολυπαραγοντικό – σίγουρα θα δώσουν τροφή για σκέψη και λίγο θάρρος για την αλλαγή που (ίσως) επιθυμείς.

“Τα Εις Εαυτόν” του Μάρκου Αυρήλιου

Ένας φίλος ήρθε απόψε απ’ τα παλιά… και σου λέει τις ιστορίες του. Τόσο απλό και “οικείο” μοιάζει το κείμενο του βιβλίου αυτού που ξεκινάει τη λίστα μας. Τα “Εις Εαυτόν” είναι ένα πνευματικό ημερολόγιο. Σε καιρό εκστρατείας, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας και Στωικός φιλόσοφος Μάρκος Αυρήλιος (121–180 μ.Χ.) βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μάχης. Μέσα σε ένα αντίσκηνο, και γύρω γύρω πόλεμος, κατέγραφε τους συλλογισμούς του, κρατούσε σημειώσεις, έδινε στον εαυτό του συμβουλές και αυτο-εμψυχωνόταν με τη δύναμη της φιλοσοφίας. Δεν σκόπευε να το δημοσιεύσει γιατί δεν πίστευε στην υστεροφημία του κι όμως διαψεύστηκε.

Ο Μάρκος Αυρήλιος προσπαθεί να καταλάβει τον εαυτό του και να βγάλει κάποια άκρη για το… σύμπαν που τον περιβάλλει. Πίστευε ότι τα δεινά μας προέρχονται από το μυαλό. Βασανιζόμαστε όχι από εξωτερικά συμβάντα, αλλά από τις αντιδράσεις μας σε αυτά – από τις λανθασμένες κρίσεις και τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Τα περισσότερα εξωτερικά γεγονότα είναι πέρα από τον έλεγχό μας, και ο Αυρήλιος λέει ότι είναι μάταιο τελικά να ανησυχούμε για αυτά. Το μόνο που μπορούμε να ελέγξουμε είναι η ερμηνεία μας για τα γεγονότα. Το κλειδί για μια ευτυχισμένη ζωή είναι να ρυθμίσουμε τις προσδοκίες μας γιατί “μόνο ένας τρελός ψάχνει για σύκα το καταχείμωνο”. Α, και μην ξεχνάς, όλοι θα πεθάνουμε.

“Τάο Τε Τσινγκ” του Λάο Τσε

Αρχαίο, πολυμεταφρασμένο και φιλικό προς τη φύση και τους νόμους που τη διέπουν. Νόμους που έχουμε πιθανώς ξεχάσει στις μητροπόλεις του ανταγωνισμού και του χρήματος. Πρόκειται για μια… μικρή πραγματεία που αποτελείται από πέντε χιλιάδες κινέζικα ιδεογράμματα και είναι έργο του Κινέζου σοφού, Λάο Τσε, ο οποίος έζησε τον 6o π.Χ. αιώνα – μεγαλύτερος και από τον Κομφούκιο (551 – 479 π.Χ.).

Εδώ η πνευματική εξέλιξη έρχεται μέσα από την τέχνη του να αφήνεις τα πράγματα να κυλήσουν με φυσικότητα. Στον Ταοϊσμό η ιδέα του “letting go”, δηλαδή να αφεθούμε, επικεντρώνεται στην έννοια του “Μην αντιστέκεσαι” (τα είπε και ο Ρουβάς). Δύσκολο αυτό να το καταλάβει ένας Δυτικός, πόσο μάλλον να το εφαρμόσει. Ο Λάο Τσε μας λέει με εκλεπτυσμένους τρόπους να εναποθέσουμε τη βούλησή μας στο βωμό των κοσμικών δυνάμεων, με το να δεχθούμε αυτό που “είναι” και να χαλαρώσουμε την προσκόλλησή μας στις επιθυμίες και προσδοκίες για συγκεκριμένες εκβάσεις και αποτελέσματα. Βασικό κόνσεπτ είναι το “wu wei” – “μη δράση” ή καλύτερα η “δράση χωρίς προσπάθεια”.

Το οπισθόφυλλο του βιβλίου συμπυκνώνει την ουσία: “Για τους ανθρώπους που αναγνωρίζουν την ιερότητα της φύσης και οραματίζονται τον θρίαμβο του πνεύματος πάνω στην σκοτεινή πλημμυρίδα του υλισμού, εδώ βρίσκεται ένα θησαυροφυλάκιο στο οποίο ανάμεσα στα περίτεχνα κοσμήματα υπάρχουν πολύτιμα μαργαριτάρια και σπάνιοι νεφρίτες. Λαϊκή παράδοση, απόκρυφες επιστήμες, κοσμολογία, διαλογισμός, ποίηση, φιλοσοφία του ησυχασμού και εκστατικός μυστικισμός – όλα μπορούν να βρεθούν σε αυτόν τον θησαυρό σοφίας.” Διαβάζεται καλύτερα σε… εξωτερικό χώρο.

“Το Νόημα της Ζωής” του Βίκτορ Φρανκλ

Σε μία από τις διαλέξεις του για το “Νόημα της Ζωής μετά τα 40”, ο συγχωρεμένος ψυχαναλυτής Ματθαίος Γιωσαφάτ είχε φευγαλέα αναφέρει αυτό το βιβλίο του Βίκτορ Φρανκλ, το οποίο είναι ένας θησαυρός μηνυμάτων ανθρωπιάς. Ο Αυστριακός νευρολόγος, ψυχίατρος, φιλόσοφος, συγγραφέας και επιζών του Ολοκαυτώματος, Βίκτορ Φρανκλ ήταν ο ιδρυτής της λογοθεραπείας, μιας σχολής ψυχοθεραπείας, που περιγράφει την αναζήτηση του νοήματος της ζωής ως την κεντρική ανθρώπινη κινητήρια δύναμη. Eξέδωσε 39 βιβλία, αλλά αυτό που τον έκανε διάσημο ήταν το αυτοβιογραφικό “Man’s Search for Meaning”.

Το έγραψε μέσα σε εννέα ημέρες – γράφτηκε μόνο του δηλαδή – και ουσιαστικά είναι η ιστορία όσων του συνέβησαν επί τρία χρόνια σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί. Αν ήταν ταινία θα ήταν περίπου το “La Vita è Bella” με τον Ρομπέρτο Μπενίνι. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946, έχει πουλήσει μέχρι σήμερα πάνω από δώδεκα εκατομμύρια αντίτυπα κι έχει αναδειχθεί ένα από τα δέκα πιο σπουδαία βιβλία των καιρών μας και ένα από τα δέκα βιβλία με τη μεγαλύτερη επιρροή στις ΗΠΑ (1991).

Προλαβαίνοντας όσους μόλις σκέφτηκαν “στρατόπεδο συγκέντρωσης; Άστο, θα είναι βαρύ και ασήκωτο”, λέμε ότι πρόκειται για ένα μεστό βιβλίο, με δόσεις χιούμορ, πολύ αληθινό και με καμία διάθεση μελό αφήγησης. Αν και κάποια χαρτομάντηλα ίσως χρειαστούν.

“Sapiens – Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου” του Γιουβάλ Νώε Χαράρι

Εκατό χιλιάδες χρόνια πριν τουλάχιστον έξι “ανθρώπινα” είδη κατοικούσαν στη Γη. Σήμερα υπάρχει μόνο ένα: ο Homo Sapiens, δηλαδή εμείς. Αν έχεις ποτέ αναρωτηθεί πώς οι άνθρωποι έγιναν αυτό που είναι … σήμερα, χάλια δηλαδή, το Sapiens σε περιμένει στα βιβλιοπωλεία. Ποιες είναι οι διαφορές μας από τα άλλα ζώα; Πώς τα κατάφερε το είδος μας στην μάχη για την κυριαρχία; Πώς φτάσαμε να πιστεύουμε σε έθνη και ανθρώπινα δικαιώματα; Να εμπιστευόμαστε χρήματα, νόμους και βιβλία; Να υποδουλωνόμαστε σε γραφειοκρατίες, χρονοδιαγράμματα και καταναλωτικά μοντέλα; Και πώς θα είναι ο κόσμος μας στις χιλιετίες που θα έρθουν;

Ο καθηγητής Γιουβάλ Νώε Χαράρι διατρέχει όλη την ανθρώπινη ιστορία, αντλώντας πληροφορίες από ένα τεράστιο φάσμα επιστημών (βιολογία και γενετική, παλαιοντολογία και ιστορία, ανθρωπολογία, κοινωνιολογία και οικονομικά). Ο 46χρονος ιστορικός και καθηγητής του τμήματος ιστορίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ εξετάζει το ζήτημα της ελεύθερης θέλησης, της συνείδησης και της νοημοσύνης.

Αν και οι επικριτές του Χαράρι, δεν βρήκαν στο βιβλίο του καμία “σημαντική προσφορά στη γνώση” και το θεώρησαν “υπερεκτιμημένο” και “ανακριβές σε κάποια σημεία του” σίγουρα δίνει κάποιες ιδέες για το πώς έφτασες να έχεις τη δυνατότητα να απλώσεις το χέρι σου να το διαλέξεις από το ράφι να το πληρώσεις και να το… διαβάσεις τελικά.

“Ξυπνήστε τον γίγαντα μέσα σας” του Τόνι Ρόμπινς

Προσωπική επιτυχία και μεγιστοποίηση αποδόσεων. Εκ πρώτης όψεως λες “αμερικανιά”. Όμως ο 62χρονος Τόνι Ρόμπινς είναι αναμφίβολα ένας μάστερ στο είδος του, βάζοντας πολλά εκατομμύρια οπαδούς του να χοροπηδάνε στα μεγαλύτερα αμφιθέατρα όλου του κόσμου, ανακαλύπτοντας τη δύναμη του “αξίζω, αξίζω, αξίζω”. Σαράντα και βάλε χρόνια στο κουρμπέτι της αυτοβελτίωσης, ο Τόνι Ρόμπινς έχει επηρεάζει τη ζωή αμέτρητων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, ενώ έχει προσφέρει προσωπική καθοδήγηση σε προέδρους, πολιτικούς ηγέτες, μεγαλοστελέχη πολυεθνικών επιχειρήσεων, κορυφαίους αθλητές, χρυσούς ολυμπιονίκες, οσκαρικούς ηθοποιούς… και η λίστα με τα επιτεύγματά του ολοένα και μεγαλώνει. Ξεκινώντας από την απόλυτη φτώχεια και εγκατάλειψη, έφτιαξε μια αυτοκρατορία, δουλεύοντας πάρα πολύ σκληρά και αποτυγχάνοντας επίσης σκληρά. Όσα λέει είναι βγαλμένα μέσα από το προσωπικό του βίωμα και τη δική του πάλη για γνώση και προσωπική εξέλιξη.

Το βιβλίο “Ξυπνήστε το γίγαντα μέσα σας” είναι μία ελεγεία στην απεριόριστη δύναμη που κρύβουμε εσωτερικά, με την ευχή να μην την αφήσουμε να κοιμάται άλλο. Ο Ρόμπινς εξηγεί βήμα βήμα πώς να πάρουμε άμεσα τον έλεγχο της ζωής μας: τον διανοητικό, σωματικό, συναισθηματικό και τον οικονομικό. 469 πυκνές σελίδες με ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα και ασκήσεις, που θέλουν μελέτη και όχι απλό διάβασμα. Θέλει “μολύβι και χαρτί” και δεν διαβάζεται μόνο μία φορά. Μία ίσον καμία.

“Η Δύναμη του Τώρα” του Έκχαρτ Τόλε

Δύσκολα μπορεί κάποιος να φτιάξει λίστα με βιβλία προσωπικής εξέλιξης και να μην συμπεριλάβει το κλασικό “Η Δύναμη του Τώρα”. Τη δική μας ζωή δεν την άλλαξε έχει όμως στις σελίδες του πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες για τις σκεπτομορφές, το πονόσωμα, τη συνειδητότητα. Κάποιες μοιάζουν αρχικά λίγο “τραβηγμένες”, αλλά όπως λέει και το εκδοτικό σημείωμα: “Για να ταξιδέψουμε στη Δύναμη του Τώρα, θα χρειαστεί να αφήσουμε πίσω μας τον αναλυτικό μας νου” (σίγουρο αυτό). Δεν είμαστε οι σκέψεις μας. Οι σκέψεις μας στριφογυρνάνε στο παρελθόν και ανησυχούν για το μέλλον. Τι γίνεται όμως με το Τώρα; “Το Τώρα είναι το μόνο που έχουμε, το μόνο που υπάρχει πραγματικά“, λέει ο Τόλε. Και άρα πρέπει να μάθουμε να είμαστε παρόντες και να παρακολουθούμε το μυαλό και τις σκέψεις του αντί να ταυτιζόμαστε με αυτές.

Με τη φράση “Βρίσκεσαι εδώ για να δώσεις τη δυνατότητα στον θεϊκό σκοπό του σύμπαντος να ξεδιπλωθεί. Τόσο σημαντικός είσαι” να ξεκινάει το βιβλίο του, ο Τόλε μας καθοδηγεί στις ιδέες του με απλή γλώσσα και γραφή σε μορφή ερωταποκρίσεων. “Η αυθεντική ανθρώπινη δύναμη αποκαλύπτεται με την παράδοσή μας στο Τώρα, στην παρούσα στιγμή, όπου δεν υπάρχουν προβλήματα. Στο Τώρα βρίσκουμε τη χαρά και μπορούμε να αγκαλιάσουμε τον αληθινό μας εαυτό”.

Σίγουρα δεν ανακαλύπτει την πυρίτιδα, όμως το βιβλίο γράφτηκε στα τέλη των 90ς πολύ πριν ξεκινήσει η πλημμυρίδα των συμβουλών “ζήσε το τώρα”, “παρόντες στη στιγμή” κλπ. Ο 74χρονος Γερμανός πνευματικός δάσκαλος έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από την εκπομπή και τα πρώτα podcast της Όπρα Γουίνφρι. Τελευταία ακούσαμε τις ιδέες του να έχουν κεντρικό ρόλο στο άλμπουμ του Κέντρικ Λαμάρ “Mr. Morale & the Big Steppers” (2022), του οποίου θεωρείται πνευματικός καθοδηγητής. Ο γνωστός Αμερικανός ράπερ συναντήθηκε με τον Τόλε και μάλιστα κράτησε ηχογραφημένες φράσεις του, τις οποίες χρησιμοποίησε σε τραγούδια του.

“Σπίτι σε τάξη, ζωή σε τάξη” της Μαρί Κόντο

Τη λιτή συμβουλή της μαμάς μας “στρώσε το κρεβάτι σου και συμμάζεψε το δωμάτιό σου” αυτή η δαιμόνια γιαπωνέζα την έκανε μέθοδο… αυτοεξέλιξης. Η γκουρού της τάξης και της καθαριότητας Μαρί Κοντό και το βιβλίο της “The Life-Changing Magic of Tidying Up: The Japanese Art of Decluttering and Organizing” μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα. Σίγουρα, πάντως, ο κόσμος φαντάζει διαφορετικός μέσα από ένα τακτοποιημένο δωμάτιο με πεντακάθαρα τζάμια και διπλωμένα ρούχα σαν μικρά κομψοτεχνήματα στην ντουλάπα.

Η KonMari Method βασίζεται σε ιαπωνικές αξίες και στόχος της είναι ζούμε με πράγματα – ρούχα, παπούτσια, αντικείμενα – που μας προκαλούν (όχι τοξικά) θετικά συναισθήματα. Η ίδια ξεκίνησε από “tidying coach”, δηλαδή σύμβουλος τακτοποίησης, και με έκπληξη είδε ότι όχι μόνο βοηθούσε τους ανθρώπους να συμμαζέψουν το σπίτι τους, αλλά τους άλλαζε τη ζωή. Το βιβλίο περιγράφει τη μέθοδό της και έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα, πριν γίνει και εκπομπή στο Netflix με το όνομα “Tidying Up with Marie Kondo”.

Αυτός ο μικροσκοπικός σίφουνας ισχυρίζεται ότι το περιβάλλον μας υπαγορεύει το συναίσθημά μας. Βασικό στοιχείο στη φιλοσοφία της είναι ότι δεν πρέπει να κρατάμε οτιδήποτε δεν μας δίνει πλέον χαρά. Ό,τι δεν μας δίνει χαρά “φεύγει” χωρίς δεύτερη σκέψη με ένα απλό “αριγκάτο” (ευχαριστώ στα ιαπωνικά)!

“Η Δύναμη της Πρόθεσης” του Γουέιν Ντάιερ

Αν η αυτοβελτίωση ήταν βωμός ο Γουέιν Ντάιερ, που έφυγε από τη ζωή το 2015, θα ήταν… εικόνισμα. Ο Dr Wayne Dyer, δημοφιλής Αμερικανός καθηγητής αυτοβελτίωσης, συγγραφέας και ομιλητής παρακίνησης, ενέπνευσε πολλούς ανθρώπους μέσα από τα βιβλία του. Ο Ντάιερ πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της παιδικής του ηλικίας σε ορφανοτροφείο και κάνοντας ο ίδιος το δικό του προσωπικό ταξίδι αυτογνωσίας κατάφερε να εμπνεύσει εκατομμύρια ακολούθους του.

“Η Δύναμη της Πρόθεσης” είναι ένα βιβλίο που εξερευνά την πρόθεση όχι τόσο σαν κάτι που κάνουμε, αλλά σαν μια ενέργεια που είμαστε μέρος της και συντονιζόμαστε στη δόνησή της. “Στη ζωή μας έλκουμε και φέρνουμε αυτό που είμαστε κι όχι αυτό που θέλουμε”, λέει χαρακτηριστικά. “Άλλαξε τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα και τότε τα πράγματα που βλέπεις θα αλλάξουν” έλεγε επίσης. Πολλά από τα βιβλία αυτοβελτίωσης που βλέπεις στα ράφια έχουν πίσω τους τις επιρροές και τα μαθήματα του Ντάιερ.

“Το βιβλίο της χαράς” από τους Δαλάι Λάμα και Ντέσμοντ Τούτου

Ένα βιβλίο για δύο “κολλητάρια” που ποτέ δεν θα περίμενες ότι χαχανίζουν σαν λυκειόπαιδα. Αυτοί οι πνευματικοί κολοσσοί, η Αυτού Αγιότης ο Δαλάι Λάμα και ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Ντέσμοντ Τούτου, που έφυγε το 2021 από τη ζωή, ήταν οι καλύτεροι φίλοι. Βραβευμένοι με Νόμπελ Ειρήνης, προσωπικότητες παγκόσμιου βεληνεκούς, έζησαν για πάνω από πενήντα χρόνια την εξορία, τη βία και την καταπίεση. Παρά τις αντιξοότητες όμως – ή όπως λένε οι ίδιοι, εξαιτίας αυτών– υπήρξαν στη ζωή τους δυο χαρούμενοι άνθρωποι.

Τον Απρίλιο του 2015, ο αρχιεπίσκοπος και ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα Ντέσμοντ Τούτου ταξίδεψε στον τόπο κατοικίας του Δαλάι Λάμα, στην Νταραμσάλα της Ινδίας, για να γιορτάσουν τα 80α γενέθλια του δεύτερου. Εκεί, ανατρέχοντας στον πολυτάραχο βίο τους, προσπάθησαν να απαντήσουν σε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: Πώς μπορούμε να βρούμε τη χαρά μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο πόνο και ανώφελα βάσανα;

Για μια ολόκληρη εβδομάδα, οι δυο τους αφηγούνταν προσωπικές ιστορίες, προτείνουν πνευματικές πρακτικές, ενώ την ίδια στιγμή πειράζουν συνεχώς ο ένας τον άλλο. Εξερευνούν τη Φύση της Αληθινής Χαράς αλλά και όσα μας εμποδίζουν να τη νιώσουμε – τον φόβο, την ένταση, τον θυμό, τη θλίψη, την αρρώστια και τον θάνατο.

Ένα βιβλίο απόλαυση που διαβάζεται με πολλή συγκίνηση, και στο οποίο μαθαίνουμε για τη γεμάτη πόνο ζωή των δύο μεγάλων ηγετών, και για το πώς κατάφεραν να ανακαλύψουν τη χαρά που όλοι επιθυμούμε να κατακτήσουμε.

“Το Θαύμα Της Ενσυνείδησης” – Τικ Νατ Χαν

Εδώ το πράγμα… απογειώνεται, καθώς μιλάμε για έναν κανονικό σοφό επί Γης. Ο Βουδιστής μοναχός, ακτιβιστής, Δάσκαλος Ζεν και υποψήφιος για Νόμπελ Ειρήνης, Τικ Νατ Χαν (Thich Nhat Hanh) έχει δημοσιεύσει 130 βιβλία, αλλά το “Θαύμα της Ενσυνείδησης” είναι το πιο γνωστό. Ο “πατέρας της ενσυνείδησης”, που πέθανε στις αρχές του 2022 σε ηλικία 95 ετών, γεννήθηκε στο πολυτάραχο Βιετνάμ και βοήθησε στην εισαγωγή της έννοιας της ενσυνειδητότητας στη Δύση.

Έζησε μια ζωή αφιερωμένη στην ειρήνη, τη συμπόνια και καθοδήγησε ανθρώπους να διαχειριστούν το τραύμα και την κοινωνική αδικία. Ίδρυσε το Order of Inter-Being το 1964 και πολλοί διάσημοι (όπως η Όπρα Γουίνφρι) και επιχειρήσεις-κολοσσοί, όπως η Google, αναζήτησαν την καθοδήγησή του. Το 1967 ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τον πρότεινε για το Νόμπελ Ειρήνης.

Οι δύο άντρες ήταν φίλοι, και όταν ο Κινγκ δολοφονήθηκε (1968) ο Τικ Νατ Χαν κλονίστηκε από την σκληρότητα του κόσμου. Το συγκεκριμένο βιβλίο συντέθηκε από τις επιστολές που έστελνε, εξόριστος στο Παρίσι, για να εμψυχώσει και να στηρίξει τους συντρόφους του μοναχούς που δοκιμάζονταν σε ακραίες συνθήκες στο Βιετνάμ και κάποιοι αυτοπυρπολούνταν μέσα στον παραλογισμό του πολέμου.

Απλός και γλυκός, όπως ήταν και στη ζωή του, ο Τικ Νατ Χαν μας εξηγεί πώς να αποκτήσουμε τις δεξιότητες της ενσυνείδησης. Δεν χρειαζόμαστε ειδικές συνθήκες για αυτό. Κάθε στιγμή και η πιο απλή πράξη – όπως το πλύσιμο των πιάτων ή το να πίνεις ένα φλιτζάνι τσάι ή το να κάθεσαι στο μετρό, να τρως ή να οδηγείς το αυτοκίνητό σου, μπορούν να μετατραπούν σε πράξη διαλογισμού και αυτογνωσίας.

“Οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται να υποφέρουν. Όμως η ταλαιπωρία είναι ένα είδος λάσπης, που βοηθά το λουλούδι του λωτού και της ευτυχίας να μεγαλώσει και να ανθίσει. Δεν μπορεί να υπάρξει το λουλούδι του λωτού χωρίς τη λάσπη.” έλεγε ο Τικ Νατ Χαν. Το μυστικό της ευτυχίας είναι να μπορείς να αναγνωρίζεις και να μεταμορφώνεις τον πόνο, όχι να ξεφεύγεις από αυτόν.