3Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ: Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, Η ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ, Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ, Η ΚΑΘΗΛΩΣΗ…

Το ημερολόγιο δείχνει 3 Σεπτεμβρίου. Ιστορική μέρα, αναμφισβήτητα. Και μάλιστα διπλά. Το 1843 έγινε η πολιτικοστρατιωτική επανάσταση εναντίον του βασιλιά Όθωνα, από τον οποίο οι εξεγερθέντες απαίτησαν Σύνταγμα. Μέχρι τότε ήταν απόλυτος μονάρχης που δεν λογοδοτούσε σε κανέναν(«ελέω Θεού μοναρχία»). Η επανάσταση πέτυχε το στόχο της.

Πέρασαν 131 χρόνια για να καταγραφεί στην πολιτική ιστορία της χώρας μια άλλη 3η Σεπτέμβρη. Αυτή του 1974. Μόλις είχε καταρρεύσει η εφτάχρονη δικτατορία, η ο ποία παρέδωσε την εξουσία στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην Ελλάδα και άρχισε τις επαφές με παλιούς(από την Ένωση Κέντρου του πατέρα του) και νεότερους(από τη δική του αντιστασιακή οργάνωση ΠΑΚ) συνεργάτες του, για να καταλήξει με ποιον πολιτικό σχηματισμό θα κατέβαινε στις εκλογές. Οι παλιοί ήταν υπέρ της «ανασύστασης» της Ένωσης Κέντρου. Αλλά ο Ανδρέας πήρε άλλη απόφαση, κάνοντας τη δική του πολιτική επανάσταση. Στις 3 του Σεπτέμβρη παρουσίασε, σε ξενοδοχείο της πλατείας Συντάγματος, την ιδρυτική διακήρυξη ενός νέου κόμματος. Και το όνομα αυτού «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα»(ΠΑΣΟΚ). Η Διακήρυξη πήρε το όνομα της ημέρας και μνημονεύεται μέχρι σήμερα: Διακήρυξη 3ης του Σεπτέμβρη.

Οι εκλογές προκηρύχθηκαν για τις 17 Νοέμβρη(άλλη σημαδιακή ημερομηνία) 1974. Το νεότευκτο κόμμα δεν πρόλαβε καλά καλά να συγκροτηθεί. Με τον ενθουσιασμό των νεοφώτιστων τα στελέχη του έδιναν όλο τους το «είναι» στις προεκλογικές συγκεντρώσεις. Σε μια από αυτές και την ώρα που ο Ανδρέας ανέλυε τη «Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη» μια φανατική οπαδός του φώναξε: «Στις 18 σοσιαλισμό». Ετσι θέλει ο μύθος, μπορεί να ήταν και πραγματικό περιστατικό.

Όμως, στις 18 Νοεμβρίου 1974 δεν ήρθε ο σοσιαλισμός. Διότι το βράδυ των εκλογών της 17ης Νοεμβρίου τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα, τουλάχιστον για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν ήταν τόσο η σαρωτική νίκη της ΝΔ του Καραμανλή(54,37%), αυτή αναμενόταν. Ήταν η τρίτη θέση που κατέλαβε το ΠΑΣΟΚ με 13,58%, πίσω από την Ένωση Κέντρου- Νέες Δυνάμεις του Γεωργίου Μαύρου, που πήρε 20,42%.

Σύμφωνα με μεταγενέστερες αφηγήσεις ανθρώπων που γνώριζαν, το αποτέλεσμα αυτό προκάλεσε μεγάλη απογοήτευση στον Ανδρέα, ο οποίος εκδήλωσε ακόμη και πρόθεση να εγκαταλείψει την πολιτική και να φύγει από την Ελλάδα. Όμως, μεταπείστηκε και άρχισε τη «δομική αντιπολίτευση εναντίον της κυβέρνησης Καραμανλή. Οι «επικές» μονομαχίες Καραμανλή-Παπανδρέου στην πρώτη μεταδικτατορική Βουλή ανέδειξαν το αντιπολιτευτικό άστρο του Ανδρέα και άρχισαν να απογειώνουν τα εκλογικά ποσοστά του ΠΑΣΟΚ. Έτσι, στις επόμενες εκλογές, τις οποίες ο Καρμανλής προκήρυξε πρόωρα βλέποντας τη δύναμη της ΝΔ να μειώνεται, το ποσοστό του ΠΑΣΟΚ σχεδόν διπλασιάστηκε(25,34%) και έγινε αξιωματική αντιπολίτευση. Ο δρόμος για την εξουσία είχε ανοίξει.

Το ΠΑΣΟΚ είχε γίνει κόμμα με πανελλαδική διάρθρωση και με ισχυρές κομματικές οργανώσεις. Ο Ανδρέας, στην πορεία προς τις εκλογές ουσιαστικά απορρόφησε την Ένωση Κέντρου και έκανε αριστοτεχνικά ανοίγματα προς τον κόσμο της Αριστεράς. Τις παραμονές των εκλογών του 1981 ο τελευταίος αρχηγός της Ενώσεως Κέντρου Γεώργιος Μαύρος και το εμβληματικό πρόσωπο της Αριστεράς Μανώλης Γλέζος περιελήφθησαν στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ. Η «πανστρατιά» που κήρυξε ο Ανδρέας, με κύριο σύνθημα το «αντιδεξιό μέτωπο», απέδωσε τα μέγιστα.

Ετσι, μέσα σε μόλις εφτά χρόνια από τη «επαναστατική» για την εποχή της «Διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη», το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου φτάνει στον θρίαμβο: στις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981 πετυχαίνει σαρωτική νίκη(48,07%) και σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ήταν η αρχή μιας κυβερνητικής πορείας που σημάδεψε τη μεταπολιτευτική πολιτική ιστορία της Ελλάδας. Ποτέ άλλοτε κόμμα με τη λέξη «σοσιαλιστικό» στον τίτλο του δεν έχει καταφέρει να κυβερνήσει επί τόσες τετραετίες. Και ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι ο μόνος πρωθυπουργός, ο οποίος μετά από δύο κυβερνητικές θητείες(1981-1985 και 1985-1989) ηττήθηκε τρεις φορές(1989-1990), αλλά κατάφερε να επανέλθει θριαμβευτικά στην πρωθυπουργία το 1993. Για να ακολουθήσουν άλλες τρεις κυβερνητικές θητείες, οι δυο τελευταίες μέχρι το 2004 και αρχηγό τον διάδοχό του Κώστα Σημίτη.

Το κόμμα που ίδρυσε ο Ανδρέας γνώρισε μεγάλες ήττες και την σχεδόν καθολική απαξίωση την περίοδο 2010-2015. Σήμερα «πρωταγωνιστεί» ξανά στην πολιτική ζωή, αλλά για έναν αρνητικό λόγο. Η μυστική υπηρεσία, την οποία έχει υπό τον άμεσο έλεγχό του ο Κυριάκος Μητσοτάκης, παρακολουθούσε το τηλέφωνό του σημερινού αρχηγού του. Το σκάνδαλο των υποκλοπών ταρακουνάει την πολιτική ζωή. Αλλά μένει να αποδειχθεί αν ο Νίκος Ανδρουλάκης, ως θύμα της ΕΥΠ, «χτύπησε φλέβα χρυσού», που θα ξανακάνει το ΠΑΣΟΚ αληθινό πρωταγωνιστή.

Το ΠΑΣΟΚ θα γιορτάσει με «σύγχρονο» τρόπο τη σημερινή επέτειο της 3ης Σεπτέμβρη. Αυτό που μένει να αποδειχθεί είναι αν η ηγεσία του μπορεί να «πατήσει» πάνω στη βαριά ιστορία του και να το «ξεκολλήσει» από τη μονοψήφια στασιμότητα, στην οποία βολοδέρνει εδώ και οκτώ χρόνια…