ΑΥΞΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΡΕΥΜΑ: ΤΑ ΔΙΑΔΟΧΙΚΑ ΨΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ

Ο επικείμενος χειμώνας εξελίσσεται σε γρίφο για τους δυνατότερους λύτες, με την ελληνική κυβέρνηση να αρέσκεται σε παλινωδίες που περισσότερο προβληματίζουν ενόψει των επόμενων μηνών, παρά δημιουργούν ένα κλίμα μιας -έστω- σχετικής αισιοδοξίας.

Αυτό κατέστη παραπάνω από σαφές άλλωστε, μέσα από τη συζήτηση που είχε το Magazine με τον πρόεδρο του ΙΝΚΑ, Γιώργο Λεχουρίτη, αφότου ο Γιώργος Αλεξάκης έγραψε για την άνοδο της τιμής της κιλοβατώρας της ΔΕΗ στα 0.788 σεντ, το Σεπτέμβρη. Παρεμπιπτόντως, τον Αύγουστο ήταν στα 0.48 σεντ. Πέρυσι ήταν στα 0.11 σεντ.

Αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις επιμένουν πάντα πως κάνουν ό,τι αναφέρουν οι ευρωπαϊκές οδηγίες. Πληροφορίες αναφέρουν πως όσοι ορίζουν αυτά που γίνονται, γνωρίζουν ότι είναι προβληματικό το μοντέλο που ακολουθείται και ότι θα περάσει όλη η Ευρώπη από διακυμάνσεις, έως ότου βρεθεί η σωστή φόρμουλα. Ξέρουν επίσης, πως έως τότε όλοι θα πληρώνουμε ‘προβληματικές’ χρεώσεις.

Ό,τι γίνεται με το ρεύμα θα γίνει και με το νερό

Διαβάζουμε συνέχεια για το Χρηματιστήριο Ενέργειας που κάνει καθημερινά νέα ρεκόρ και την κυβέρνηση να επιμένει ότι η διασύνδεση μας με το ενεργειακό χρηματιστήριο της Ευρώπης (έτσι γνωρίσαμε και τη ρήτρα αναπροσαρμογής) ήταν μνημονιακή υποχρέωση.

“Τότε γιατί αντέδρασαν η Πορτογαλία και η Ισπανία και πέτυχαν να μείνουν εκτός; Και γιατί πανηγυρίζουν οι κυβερνώντες πως φύγαμε από την εποπτεία, ενώ συμβαίνει ό,τι συμβαίνει με το ρεύμα και πουλούν και τη δημόσια υπηρεσία νερού;”, αναρωτήθηκε ο κύριος Λεχουρίτης.

Ναι, είχε ένα ακόμα δυσάρεστο μαντάτο. “Περιμένετε να δείτε τι θα γίνει και με το νερό. Η ΕΥΔΑΠ πήγε στο ταμείο δημοσίου χρέους και κάποιοι θα κληθούν να την αγοράσουν. Παρ’ όλη την αντίδραση του Συμβουλίου Επικρατείας που επισήμανε ότι δεν μπορεί να πουληθεί, καθώς είναι δημόσιο καταναλωτικό αγαθό, τα περιουσιακά της στοιχεία μεταφέρθηκαν στον φορέα που θα προχωρήσει σε εκποίηση, ώστε να εισπράξει εισοδήματα και να πληρωθούν οι δανειστές”.

Ας διαχειριστούμε κάθε πρόβλημα, με τη σειρά που έρχεται -γιατί αλλιώς μάλλον θα ζήσουμε να ‘βγάλουμε’ το χειμώνα.

Πώς λειτουργεί το Χρηματιστήριο Ενέργειας

Στις αρχές του 2021 τέθηκε (πανευρωπαϊκά) σε εφαρμογή η λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Έως τον Ιούνιο ήταν δοκιμαστική. Έκτοτε καθορίζει κάθε ημέρα την χονδρική τιμή του ρεύματος από την προηγούμενη.

Όσοι θέλετε να παρακολουθείτε το φαινόμενο, μπορείτε να ενημερώνεστε για τις δημοσιεύσεις αγοράς επόμενης ημέρας του Energy Exchange Group.

Η απορία ‘γιατί εμείς πληρώνουμε πολλά περισσότερα από άλλες χώρες της Ευρώπης’ έχει να κάνει με τις στρεβλώσεις της ελληνικής αγοράς. Πριν τις δούμε, θα δούμε πώς λειτουργεί το σύστημα.

• Οι προμηθευτές δηλώνουν στο Χρηματιστήριο Ενέργειας τις ποσότητες που θα χρειαστούν οι καταναλωτές, ανά ώρα για τις επόμενες 24 ώρες -με τη ζήτηση να διαφέρει ανάλογα με την ώρα και την εποχή, όπως και τις οικονομικές συνθήκες.
• Μετά καταθέτουν προσφορές ανά ώρα, που να καλύπτουν τη ζήτηση, οι παραγωγοί.
• Στο σύστημα μπαίνουν κατά προτεραιότητα οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας με μηδενική τιμή -έχουν διασφαλίσει μέσω συμβάσεων εγγυημένες τιμές ανεξάρτητα από την τιμή της αγοράς.
• Αρχικά γίνονται αποδεκτές οι φθηνότερες προσφορές και οι αντίστοιχες μονάδες. Ακολουθούν οι προσφορές από τις ακριβότερες μονάδες.
• Η Τιμή Εκκαθάρισης Αγοράς ανά ώρα (τιμή με την οποία πληρώνονται όλοι οι παραγωγοί) είναι η ακριβότερη προσφορά που έχει κάνει παραγωγός, για να καλύψει την τελευταία MWh του συστήματος.

Παράδειγμα: Ας πούμε πως η ΔΕΗ κοστολογεί τις προσφορές της στα 5 ευρώ τη μεγαβατώρα. Όταν προκύψει η τιμή εκκαθάρισης αγοράς μπορεί να αποζημιωθεί με 150 ευρώ -τη μεγαβατώρα.

Τον Ιανουάριο του 2021 η τιμή εκκαθάρισης αγοράς (ευρώ/μεγαβατώρα) ήταν στα 52,52 ευρώ. Έως τον Ιούνιο είχε μια κάποια σταθερότητα. Τον Ιούλιο πήγε στα 101,86 ευρώ και το Δεκέμβριο στα 235,38 ευρώ. Το χειμώνα που όλοι καταλάβαμε πραγματικά τι εστί ρήτρα είχε για πικ τα 272,86 ευρώ του Μαρτίου.

• Αν τελικά, χρειαστεί περισσότερη ενέργεια από αυτήν που έχει εκτιμηθεί, ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ) κάνει το σχετικό αίτημα. Εξυπακούεται πως η τιμή αγοράς είναι πολύ πιο υψηλή.

Το Σεπτέμβριο του 2020 η μέση μηνιαία τιμή της μεγαβατόρας ήταν 46,6 ευρώ. Ένα χρόνο αργότερα, όταν ήμασταν μέλη του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, ήταν 134,7 ευρώ. Η επιβάρυνση των καταναλωτών ήταν στα 11 με 12 λεπτά ανά κιλοβατώρα.

Η ανοδική πορεία σε εξέλιξη και δεν είχε αρχίσει ακόμα ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τότε εμφανίστηκαν και οι δυσθεώρητες χρεώσεις, με την κυβέρνηση να υπόσχεται πως θα σώσει τους πολίτες από αυτές.

“Μόνο που αυτό ήταν ψέμα. Και δεν ήταν το πρώτο, μηδέ το τελευταίο” λέει ο κύριος Λεχουρίτης.

Έφυγε ή έμεινε η ρήτρας αναπροσαρμογής;

Στις 24 του περασμένου Ιουνίου η κυβέρνηση είχε ενημερώσει πως το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είχε καταθέσει στη Βουλή τροπολογία, που ορίζει την αναστολή της ρήτρας αναπροσαρμογής από την 1η Αυγούστου 2022 μέχρι τις 31 Ιουλίου του 2023.

Ο δικηγόρος του Ινστιτούτου Καταναλωτών, Αλέξης Αλεξόπουλος είχε διευκρινίσει ότι “βαφτίσανε το κρέας, ψάρι”, καθώς “η χρέωση δεν καταργείται, απλά αλλάζει όνομα, με τον καταναλωτή να μην μπορεί να ξέρει ή να ελέγξει πόσο θα χρεώνεται”.

Mε τη ρήτρα αναπροσαρμογής δεν ξέραμε πότε θα την ενεργοποιήσει ο κάθε πάροχος. Τώρα αφαιρέθηκε και μεταφέρθηκε στις σταθερές χρεώσεις, ώστε κάθε πολίτης να μπορεί να υπολογίσει -βάσει προηγούμενων λογαριασμών- τι θα πληρώσει.

Ο πρόεδρος του ΙΝΚΑ εξηγεί στο Magazine ότι “όσα συμβαίνουν είναι πρωτόγνωρα πράγματα. Τα είχαμε επισημάνει, ως φορέας, από τη ψήφιση της τροπολογίας για τη ρήτρα αναπροσαρμογής. Είχαμε πει από τότε στην κυβέρνηση πως δεν θα ίσχυε καμία από τις δεσμεύσεις της και αυτό ήταν κάτι που έγινε στην πορεία”.

Η κυβέρνηση έλεγε πως με τη ψήφιση της τροπολογίας θα επανέλθουμε στο καθεστώς προ Σεπτεμβρίου του 2021. Άρα δεν θα υπάρχει ρήτρα αναπροσαρμογής. Τι βλέπουμε; Αύξηση της κιλοβατώρας, της τάξεως του 700%.

“Τον Αύγουστο του 2021 η κιλοβατώρα είχε 11 λεπτά στη ΔΕΗ. Άλλοι πάροχοι πουλούσαν με 0.5 και 0.6 λεπτά. Η τιμή Σεπτεμβρίου που ανακοινώθηκε, είναι στα 0,788 η κιλοβατώρα.

Τον προηγούμενο μήνα, όταν ανακοινώθηκαν οι τιμές Αυγούστου σε συνεργασία της κυβέρνησης με τους παρόχους, είπαν πως ήθελαν να κρατήσουν χαμηλά το ταβάνι των αυξήσεων. Τελικά, η τιμή της κιλοβατώρας ξεπέρασε το 1 ευρώ -υπάρχουν και εταιρίες που πουλάνε στο 1,04.

Πριν τον Αύγουστο, όταν η τιμή ήταν στα 34 λεπτά, η κυβέρνηση είχε πει πως το κόστος επιδότησης που ‘βγαίνει’ από τα κρατικά ταμεία και πηγαίνει στους παρόχους, ήταν 1.5 δισεκατομμύρια ευρώ. Τώρα που η τιμή διπλασιάστηκε, θα χρειαστεί να πληρώσει 3.000.000.000 ευρώ για τον Αύγουστο.

Υπ’ αυτούς τους ρυθμούς, όλος ο προϋπολογισμός του κράτους θα πάει στις εταιρίες παροχής ρεύματος. Δεν θα μείνουν πόροι για τη χρηματοδότηση της υγείας ή της παιδείας ή άλλων τομέων”.

Ο καταναλωτής πληρώνει διπλά πάντα τα ‘σπασμένα’

Ο κύριος Λεχουρίτης διευκρίνισε πως “τα κρατικά ταμεία δεν ανήκουν στους εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά στον ελληνικό λαό που πάλι θα πληρώσει τα σπασμένα -πιθανότατα μέσω της υπερφορολόγησης.

Οι εταιρίες πουλούν από 45 έως 58 λεπτά την κιλοβατώρα. Η κυβέρνηση επιδοτεί τα 34 λεπτά -αναφέρομαι πάντα σε τιμές Αυγούστου και όχι του Σεπτέμβρη που ανακοινώθηκαν πρόσφατα. Τη διαφορά ποιος την πληρώνει; Ο καταναλωτής, μέσα από τους λογαριασμούς”.

Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) προφανώς και τοποθετήθηκε επί του θέματος. Μεταξύ άλλων, ετοίμασε και παρουσίασε σχέδιο αντιμετώπισης κινδύνων στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.

“Στην έκθεση αυτή αναφέρει πως δεν μπορεί να συνεχιστεί το θέμα με τη ρήτρα αναπροσαρμογής και άρα θα πρέπει να αλλάξουμε πολιτική, καθώς δημιουργούνται τεράστια προβλήματα στην τσέπη πολιτών. Παρ’ όλες τις παραινέσεις και τις εκθέσεις, δεν εισακούστηκε ποτέ από την κυβέρνηση. Το αποτέλεσμα το πληρώνουμε -στους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος.

Δεν ξέρω αν είναι από αφέλεια ή απειρία, αλλά ο τρόπος που επέλεξε να κινηθεί η κυβέρνηση στοιχίζει πάρα πολύ ακριβά στους πολίτες”.

Η (α)δυνατότητα αλλαγής παρόχου

Στις τελευταίες αλλαγές που πέρασε η κυβέρνηση και δεν ήταν ό,τι νομίζαμε (αφού η ρήτρα παραμένει στην παρέα μας), αναφέρεται πως ο καταναλωτής μπορεί -αν θέλει- να αλλάζει πάροχο κάθε μήνα, αν υπάρχει αλλού καλύτερη τιμή.

“Θα ήθελα να μου απαντήσει κάποιος με τι χρεώσεις θα φύγει από μια εταιρία για να πάει σε άλλη;

Ποιος θα καταγράψει το ρολόι;

Βάσει όσων ισχύουν έως τώρα, είναι ο Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ). Αυτός όμως, καταγράφει τις καταναλώσεις κάθε τετράμηνο.

Πώς θα γίνουν οι επιμετρήσεις στα ρολόγια, ώστε να έχει τη δυνατότητα ο ΔΕΔΔΗΕ να καταγράφει έγκαιρα τις μετρήσεις, ώστε να γνωρίζουν καταναλωτές και πάροχοι, την ποσότητα της κιλοβατώρας που έχει καταναλώσει ο καθένας;

Επειδή τα ρολόγια υπολείπονται κατά πολύ του ηλεκτρονικού συστήματος καταμέτρησης (κατά 99% γίνεται αναλογικά και μόνο κατά 1% είναι είναι ηλεκτρονική) πώς είναι δυνατόν να γνωρίζουν οι εταιρίες τι έχεις καταναλώσει και τι πρέπει να πληρώσεις για να αλλάξεις πάροχο;”.

Αυτό που οφείλουν να κάνουν οι εταιρίες (με τα τωρινά δεδομένα) είναι να στείλουν έναν εκκαθαριστικό λογαριασμό που πληρώνει ο πολίτης και μετά μπορεί να φύγει να πάει όπου θέλει. Σε αυτήν την περίπτωση, πρέπει να δώσουμε προσοχή σε χρεώσεις-penalty (σε περίπτωση εξόδου, νωρίτερα από την ημερομηνία που έχουμε υπογράψει/συμφωνήσει).

Για να αποφύγουμε τις κακοτοπιές, πρέπει να δούμε πόσο είναι το penalty, σε σχέση με το πόσα θα εξοικονομήσουμε με την τιμή της κιλοβατώρας του νέου πάροχου -βάσει του τι ‘κάψαμε’ το προηγούμενο τετράμηνο.

Μπορεί να είναι τόσο πρόχειρα όλα; “Ναι, όταν γίνονται στο πόδι. Και υπ’ αυτήν τη συνθήκη δημιουργούνται προϋποθέσεις αισχροκέρδειας και καιροσκοπίας.

Είναι σαν να μη γνωρίζει η κυβέρνηση τι ακριβώς συμβαίνει και τι έρχεται με όσα αποφασίζει”.

“Το λάθος ήταν ότι μπήκε το ρεύμα σε ελεύθερη αγορά”

Αν νιώθεις έναν κόμπο στο λαιμό, κάτι να σε έχει πλακώσει στο στήθος και ένα αδιέξοδο, είναι η πραγματικότητα που θα βιώσουμε όλοι, αρχής γενομένης από τον ερχόμενο χειμώνα. “Όσο περνάει ο καιρός, η κατάσταση θα είναι ακόμα χειρότερη” διαβεβαιώνει ο κύριος Λεχουρίτης, “η τιμή της ενέργειας θα συνεχίσει να ανεβαίνει και είναι βέβαιο πως θα περάσουμε τον πιο μαύρο χειμώνα, με την ακρίβεια στη θέρμανση και την ενέργεια”.

Το λάθος, ευθύς εξ αρχής ήταν που μπήκε στην ελεύθερη αγορά το ρεύμα. “Ξεκίνησε πέρυσι το Σεπτέμβριο, με την είσοδο μας στο ενεργειακό χρηματιστήριο -όταν βλέπαμε την ανοδική τάση στις διεθνείς τιμές καυσίμων και φυσικού αερίου. Δεν έπρεπε να το κάνουμε. Για ποια μνημονιακή υποχρέωση μιλούν, όταν εξαθλιώνεις το λαό σου;”.

Ποια θα μπορούσε να είναι μια λύση; “Από την στιγμή που υπάρχει σύστημα προσφοράς και ζήτησης, θα μπορούσαν να ενταχθούν όλοι οι πάροχοι σε σύστημα πλειοδότησης. Δηλαδή, όσους περισσότερους καταναλωτές έχει μια εταιρία (άρα όσο μεγαλύτερη ζήτηση και όσα περισσότερα κέρδη έχει, θα μπορεί να ‘ρίχνει’ την τιμή. Αντίστοιχο είναι το σύστημα που ισχύει στις αεροπορικές εταιρίες -μεταξύ άλλων”.

Γιατί δεν έχει γίνει ήδη; “Πολλοί κάνουν λόγο για ‘παιχνίδι’ των εταιριών, ωστόσο η κυβέρνηση δεν είναι άμοιρη ευθυνών”.

Όταν έχεις να διαχειριστείς τα δεδομένα που υπάρχουν στην αγορά και δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις την ενεργειακή κρίση ή είσαι ανίκανος και πρέπει να φύγεις ή βρίσκεις ικανούς ανθρώπους που μπορούν να παίξουν σωστά το παιχνίδι.

Τα διαδοχικά ψέματα και το αδιέξοδο των καταναλωτών

Είτε λοιπόν “από ανικανότητα, είτε από ανοχή που σημαίνει συνενοχή, η κυβέρνηση έχει αφήσει τους καταναλωτές μόνους σε ένα καράβι, χωρίς τιμονιέρη, που κατευθύνεται προς τα βράχια. Αυτή είναι η κατάσταση μας, σε ό,τι αφορά το θέμα της ενέργειας και είναι συνέπεια του γεγονότος ότι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι δεν έβαλαν ποτέ όριο σε ό,τι συμβαίνει.

Είχαμε πει πριν δυόμιση μήνες πως οι τιμές στην ενέργεια δεν θα εξαλείψουν τη ρήτρα αναπροσαρμογής, που θα ενταχθεί μέσα στην κιλοβατώρα. Οι κυβερνώντες έλεγαν πως δεν θα γίνει αυτό. Τελικά έγινε.

Τότε η κυβέρνηση έλεγε πως θα επανέλθουμε σε προ Σεπτεμβρίου 2021 καθεστώς τιμολόγησης. Ούτε αυτό έγινε. Όπως δεν καλύφθηκε το όποιο κόστος ενέργειας, κάτι που επίσης είχαν δεσμευθεί. Θυμάμαι τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστα Σκρέκα να λέει πέρυσι πως η επιβάρυνση στην ηλεκτρική ενέργεια θα ήταν 1 με 2 ευρώ στο λογαριασμό. Καταλήξαμε να είναι 1 με 2 χιλιάδες ευρώ. Δεν είναι ότι έχουν πει μια ή δυο φορές ψέματα. Είναι κάτι που κάνουν συστηματικά”.

Στο ρεύμα, όπως και στο νερό δεν μπορούμε να μην ‘αγοράζουμε’ για να αναγκάσουμε σε μείωση των χρεώσεων.

“Δεν είναι κρέας ή ζυμαρικά, αλλά είδος πρώτης ανάγκης για την επιβίωση μας. Ως ΙΝΚΑ μπορούμε να αντιδράσουμε με συλλογικές αγωγές εναντίον των εταιριών -είναι το μόνο που μπορεί να κάνει ένας φορέας σαν το δικό μας. Όπως το μόνο που μπορεί να κάνει ένας καταναλωτής είναι ο δικαστικός αγώνας που μπορεί να του δώσει κάποια αναστολή ή επιστροφή χρημάτων. Άλλη μέθοδος αντίδρασης δεν υπάρχει”. Και μάλλον πατούν και σε αυτό όσοι παίρνουν τις αποφάσεις.