ΑΝ ΔΕΝ ΤΟΝ ΘΥΜΑΣΤΕ, Ο ΚΥΡΙΟΣ ΣΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΔΟΥΡΟ

Στις 15 Σεπτεμβρίου ξεκίνησε να προβάλλεται στην πλατφόρμα του HBO μια ταινία διάρκειας σχεδόν δύο ωρών με τον τίτλο «A La Calle» («Στον Δρόμο» ελληνιστί). Ο λόγος για ένα (αμερικανικής παραγωγής) ντοκιμαντέρ-ωδή στις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις που είχαν επιχειρήσει τα περασμένα χρόνια, από το 2014 και έπειτα όπως αποτυπώνεται στο φιλμ, να ανατρέψουν το «δικτατορικό» καθεστώς του «διεφθαρμένου» Νικολάς Μαδούρο στη Βενεζουέλα.

Χαιρετίζοντας τη συγκεκριμένη ματιά στα γεγονότα, το αμερικανικό Daily Beast μιλά για ένα φιλμ που «καταγράφει την κάθοδο της Βενεζουέλας προς τη σοσιαλιστική κόλαση» (ειρήσθω εν παρόδω, η Αμερική είναι μάλλον μια από τις λίγες χώρες στη Δύση όπου ο όρος «σοσιαλιστική» εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως κάτι το εξ ορισμού τόσο αρνητικό).

Εν τω μεταξύ ωστόσο, πίσω στην ίδια τη Βενεζουέλα, οι πολιτικές εξελίξεις «τρέχουν» πια προς άλλες κατευθύνσεις, με την αντιπολίτευση του Χουάν Γκουαϊδό να ρίχνει γέφυρες προς τη μεριά του πολιτικά κυρίαρχου στο εσωτερικό Νικόλας Μαδούρο και τις δύο πλευρές να αναζητούν πλέον, από το ίδιο τραπέζι, τα σημεία σύγκλισης εκείνα που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν διεξόδους από την κρίση.

2019 – 2021

Ήταν Ιανουάριος του 2019, όταν ένας 35χρονος πολιτικός ονόματι Χουάν Γκουαϊδό, το τότε κόμμα του οποίου (Voluntad Popular-VP) διέθετε μόλις 14 έδρες σε σύνολο 167 στην εθνοσυνέλευση, αυτοανακηρύχθηκε πρόεδρος της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας, με τις ευλογίες των ΗΠΑ και της κυβέρνησης Τραμπ που έσπευσαν να τον καλωσορίσουν ως «νόμιμο ηγέτη».

Και ήταν Ιούλιος του 2019, όταν η Ελλάδα (της νεοεκλεγείσης τότε κυβέρνησης Μητσοτάκη) αναγνώρισε «τον πρόεδρο της δημοκρατικά εκλεγμένης εθνοσυνέλευσης, Χουάν Γκουαϊδό, ως μεταβατικό πρόεδρο της Βενεζουέλας», με την εν λόγω κίνηση να ξεχωρίζει μάλιστα ως μια από τις πρώτες διπλωματικές «πρωτοβουλίες» της τότε ακόμη νέας και αυτοδύναμης ελληνικής κυβέρνησης.

Ερωτήματα για την ελληνική στάση

Περίπου δυόμιση χρόνια μετά ωστόσο, ο Γκουαϊδό μετρά ήττες και ο Μαδούρο νίκες, ενώ η ελληνική κυβέρνηση προτιμά να μην συζητά το θέμα «Βενεζουέλα», αν και εν τω μεταξύ, ήδη από τον Αύγουστο του 2019, ο κ. Μητσοτάκης έχει δημιουργήσει και θέση ειδικού συμβούλου του πρωθυπουργού για θέματα Λατινικής Αμερικής (θέση που δεν υπήρχε) διορίζοντας σε αυτήν τον Ιάσωνα Πιπίνη.

Ποιον αναγνωρίζει σήμερα η Ελλάδα ως πρόεδρο της Βενεζουέλας; Όταν είχε κληθεί να απαντήσει σε αυτήν την ερώτηση τον περασμένο Ιανουάριο, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Αλέξανδρος Παπαϊωάννου είχε δηλώσει: «…εμείς ταυτιζόμαστε με τη θέση την οποία έχει εκφράσει η Ευρωπαϊκή Ένωση» που «έχει βγάλει σχετική ανακοίνωση αναφορικά με το ζήτημα του Γκουαϊδό, ο οποίος πλέον δεν είναι, όπως ξέρετε, πρόεδρος του κοινοβουλίου (σ.σ. στη Βενεζουέλα πραγματοποιήθηκαν βουλευτικές εκλογές τον Δεκέμβριο του 2020 τις οποίες όμως η αντιπολίτευση μποϊκόταρε με αποτέλεσμα να… παραδώσει τον πλήρη έλεγχο της εθνοσυνέλευσης στον Μαδούρο)».

Η ΕΕ άλλαξε γνώμη

Και ποια είναι η θέση που έχει εκφράσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για το συγκεκριμένο θέμα; «Η ΕΕ δεν αναγνωρίζει πια τον Γκουαϊδό ως μεταβατικό πρόεδρο της Βενεζουέλας» παρά μόνο ως έναν από τους «εκπροσώπους της απερχόμενης εθνοσυνέλευσης», έγραφε το πρακτορείο Reuters τον περασμένο Ιανουάριο, επικαλούμενο τη σχετική επίσημη ευρωπαϊκή ανακοίνωση της 6ης Ιανουαρίου (μπορεί να την βρει κανείς υπό τον τίτλο «Βενεζουέλα: Δήλωση του Ύπατου Εκπροσώπου εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης»).

Αξίζει να σημειωθεί πάντως πως έως και τα τέλη του 2020, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών αποκαλούσε τον Γκουαϊδό «μεταβατικό πρόεδρο», όπως σημειώνεται σε σχετική ανακοίνωση της 17ης Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς.

«Ημέρα Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής»

Όταν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απηύθυνε χαιρετισμό τον περασμένο Ιούλιο στο πλαίσιο εκδήλωσης για την «Ημέρα Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής», αναφέρθηκε στην Αργεντινή, στην Βραζιλία, στον Παναμά, στην Αϊτή, αλλά όχι και στη Βενεζουέλα η οποία απουσίαζε από την ομιλία του. Να σημειωθεί, δε, πως σύμφωνα με τα στοιχεία στο site του υπουργείου Εξωτερικών, η Ελλάδα δεν φαίνεται να έχει επί του παρόντος πρέσβη στο Καράκας παρά μόνο επιτετραμμένο.

Εν τω μεταξύ ωστόσο, οι πολιτικές εξελίξεις εντός της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας «τρέχουν». Αναλυτές (μεταξύ αυτών ακόμη και επικριτές του καθεστώτος Μαδούρο) εκτιμούν πως η επιλογή της αντιπολίτευσης να μποϊκοτάρει τις βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2020 ήταν μάλλον λανθασμένη, υπό την έννοια ότι οδήγησε στην περαιτέρω de-facto ενίσχυση του Μαδούρο στο εσωτερικό.

Εκλογές τον Νοέμβριο

Η Βενεζουέλα επιστρέφει στις κάλπες τον ερχόμενο Νοέμβριο (21 Νοεμβρίου), για τις δημοτικές/περιφερειακές εκλογές, και αυτήν τη φορά η αντιπολίτευση έχει ανακοινώσει πως θα πάρει κανονικά μέρος στην εκλογική διαδικασία κατεβάζοντας τους δικούς της υποψηφίους και ψηφίζοντας.

Όσο για τον ίδιο τον 58χρονο (γίνεται 59 ετών τον Νοέμβριο) Νικολάς Μαδούρο, τον πρώην οδηγό λεωφορείου που διαδέχθηκε τον Ούγκο Τσάβες στην προεδρία το 2013, εκείνος πορεύεται πια με ανανεωμένη αυτοπεποίθηση στο πολιτικό πεδίο (αν και η οικονομική-κοινωνική κατάσταση εντός των συνόρων της Βενεζουέλας παραμένει εξαιρετικά προβληματική).

Επίσημες εμφανίσεις

Ο ίδιος μίλησε στις 22 Σεπτεμβρίου, μέσω βίντεο, στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, ζητώντας από τη διεθνή κοινότητα να άρει τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη χώρα του. Να σημειωθεί, δε, πως στις επίσημες ιστοσελίδες του ΟΗΕ εκείνος αναφέρεται ως «πρόεδρος της Μπολιβαριανής Δημοκρατίας της Βενεζουέλας».

Ενώ μόλις λίγα 24ωρα νωρίτερα, στις 18 Σεπτεμβρίου, εκείνος είχε κάνει ένα πέρασμα και από την έκτη Σύνοδο Κορυφής της Κοινότητας Κρατών Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής (CELAC) στο Μεξικό.

Συνομιλίες στο Μεξικό

Στο Μέξικο Σίτι διεξάγονται ωστόσο το τελευταίο διάστημα και συνομιλίες ανάμεσα στους Μαδούρο και Γκουαϊδό (χωρίς τη συμμετοχή των δύο ανδρών αλλά δια αντιπροσώπων), ο τρίτος γύρος των οποίων ολοκληρώθηκε μάλιστα στις 27 Σεπτεμβρίου, με τις δύο πλευρές να σημειώνουν βήματα προσέγγισης όπως έκανε γνωστό ο… Νορβηγός διαμεσολαβητής Νταγκ Νιλάντερ (πρόκειται για διπλωμάτη καριέρας).

Μιλώντας στην κρατική τηλεόραση της Βενεζουέλας, ο Μαδούρο έκανε λόγο για «ακόμη ένα επιτυχημένο βήμα… προς την ειρήνη… και την ανάκτηση των περιουσιακών στοιχείων της χώρας (σ.σ. που έχουν παγώσει στο εξωτερικό λόγω των κυρώσεων)».

«Θα συνεχίσουμε να προχωρούμε προς την επίτευξη μιας συνολικής συμφωνίας που θα επιτρέψει την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη Βενεζουέλα μέσω ελεύθερων και δίκαιων εκλογών», σχολίασε από την πλευρά του o 38χρονος σήμερα Γκουαϊδό.

Βήματα προόδου με τις ευλογίες της Δύσης

Μαδούρο και Γκουαϊδό δεν παίρνουν οι ίδιοι μέρος στις συνομιλίες, οι οποίες ωστόσο για πρώτη φορά φαίνεται να σημειώνουν πρόοδο, με τις δύο πλευρές να βρίσκουν κοινό έδαφος στο μέτωπο για παράδειγμα της αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας και παράλληλα να αναζητούν τρόπους διεξόδου από την βαθιά πολιτική κρίση στην οποία έχει περιέλθει η Μπολιβαριανή Δημοκρατία εδώ και χρόνια.

Ο Μαδούρο από την πλευρά του, επιζητά στην πραγματικότητα την χαλάρωση των κυρώσεων που του έχουν επιβληθεί από τη Δύση. Παράλληλα, επιδιώκει και την – έστω δια της πλαγίας οδού – όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποκατάσταση της δικής του πολιτικής νομιμοποίησης ενώπιον της διεθνούς κοινότητας.

Ο Γκουαϊδό από την άλλη, αυτό που ζητά είναι εγγυήσεις πως οι επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις στη χώρα θα είναι δίκαιες, διαφανείς και αδιάβλητες. Στο ίδιο πλαίσιο, απαιτεί να αφεθούν ελεύθεροι και οι πολιτικοί της αντιπολίτευση που βρίσκονται στη φυλακή.

Αιτήματα και κινήσεις καλής θέλησης

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως και η στάση των ΗΠΑ. Κι αυτό διότι η Ουάσιγκτον μπορεί να έχει μεν επικηρύξει τον Μαδούρο ως «ναρκοτρομοκράτη» (τάζοντας έως και 15 εκατομμύρια δολάρια σε όποιον δώσει πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη σύλληψή του), πλην όμως την ίδια ώρα αφήνει να εννοηθεί πως θα μπορούσε όντως να προχωρήσει σε μερική χαλάρωση των κυρώσεων εάν το καθεστώς πίσω στο Καράκας σημειώσει «ουσιαστική πρόοδο» στις συνομιλίες του με την αντιπολίτευση.

Αλλαγή στάσης και από τις ΗΠΑ

Ειδικά ως προς τη θέση της Ουάσιγκτον φαίνεται πως έχει σημειωθεί μια μάλλον ουσιαστική μετατόπιση το τελευταίο διάστημα. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι έως και σχετικά πρόσφατα, οι ΗΠΑ ζητούσαν να απομακρυνθεί ο Μαδούρο από την εξουσία, προκειμένου να αναλάβει τα ηνία της Βενεζουέλας μια μεταβατική κυβέρνηση που θα οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές. Υπενθυμίζεται πως επί Τραμπ-Μπόλτον, το 2019, είχαν κυκλοφορήσει ακόμη και σενάρια αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης τα οποία ωστόσο δεν πέρασαν ποτέ από τη θεωρία στην πράξη (σύμφωνα, τουλάχιστον, με όσα γνωρίζουμε).

Εν έτει 2021 πια, το σκηνικό μοιάζει να έχει αλλάξει σημαντικά… υπέρ του Μαδούρο. Ηνωμένες Πολιτείες, Ευρωπαϊκή Ένωση και Καναδάς έχουν ανοίξει ήδη από τον περασμένο Ιούνιο παραθυράκι για την υπό προϋποθέσεις μερική άρση των κυρώσεων, εάν η πλευρά Μαδούρο καταφέρει πράγματι να σημειώσει πρόοδο στις διαπραγματεύσεις της με την αντιπολίτευση. Σε αυτό το πλαίσιο, μάλλον αποκτά νόημα και η κίνηση των Αρχών (που ελέγχονται από τον Μαδούρο) να αφήσουν ελεύθερο τον περασμένο Αύγουστο τον αντιπολιτευόμενο πολιτικό Φρέντι Γκεβάρα.

Όπως προαναφέρθηκε, η Βενεζουέλα οδεύει προς δημοτικές/περιφερειακές εκλογές τον Νοέμβριο, με την αντιπολίτευση να έχει μάλιστα διαμηνύσει πως αυτήν τη φορά θα πάρει κανονικά μέρος, πράγμα ωστόσο που υπό μια έννοια… ευνοεί τον ίδιο τον Μαδούρο καθώς είναι σαν να του εξασφαλίζει/αναγνωρίζει νομιμοποίηση.

Στον δρόμο προς τις επόμενες προεδρικές

Ακόμη και αν οι δυνάμεις που πρόσκεινται στον 58χρονο διάδοχο του Τσάβες ηττηθούν σε κάποιες από τις αναμετρήσεις του Νοεμβρίου, το «κακό» για τον ίδιο τον Μαδούρο μάλλον δεν θα είναι και τόσο μεγάλο. Εκείνος συνεχίζει, άλλωστε, να ελέγχει πλήρως την εξουσία στο εσωτερικό: τις ένοπλες δυνάμεις και την αστυνομία, τη δικαιοσύνη και συνολικά τον κρατικό μηχανισμό… στον δρόμο προς τις επόμενες προεδρικές εκλογές που κανονικά είναι προγραμματισμένες για το 2024 αλλά δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθούν νωρίτερα.

Η τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκαν προεδρικές εκλογές στη Βενεζουέλα ήταν τον Μάιο του 2018, µε τον Νικολάς Μαδούρο να εξασφαλίζει τότε την επανεκλογή του στην προεδρία µε ποσοστό 67,85%… διχάζοντας όμως τη διεθνή κοινότητα. Χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία, το Ιράν, η Κούβα, η Συρία και η Τουρκία είχαν σπεύσει να αναγνωρίσουν ως νόμιμο το εκλογικό αποτέλεσμα, διαφοροποιώντας έτσι τη θέση τους από το μεγαλύτερο μέρος της Δύσης που το είχε απορρίψει ως προϊόν νοθείας και παρατυπιών.

Η Αριστερά ανακάμπτει στη Λατινική Αμερική

Έκτοτε ωστόσο, στη Λατινική Αμερική έχουν συμβεί πολλά, με την (κεντρο)Αριστερά να ανακάμπτει ανακτώντας την εξουσία σε χώρες όπως είναι το Περού (με τον Πέδρο Καστίγιο πια στην προεδρία), η Βολιβία (με πρόεδρο τον Λουίς Άρσε) και η Αργεντινή (με τον περονιστή Αλμπέρτο Φερνάντες να επικρατεί έναντι του Μαουρίτσιο Μάκρι), ενώ εκλογές αναμένονται μέσα στο 2022 και στην Κολομβία.

Πέρα από τις όποιες πολιτικές εξελίξεις, το στοίχημα αλλά και το μεγάλο ζητούμενο είναι η Βενεζουέλα – μια χώρα πλούσια σε πετρέλαιο και χρυσό που ήταν μάλιστα άλλοτε και η κατά κεφαλήν πλουσιότερη μεταξύ των κρατών της Λατινικής Αμερικής – να μπορέσει σταδιακά να βγει από την ανθρωπιστική κρίση στην οποία έχει βυθιστεί τα τελευταία χρόνια. Από το 2013 και έπειτα, το ΑΕΠ της συρρικνώθηκε κατά πάνω από 60%, ενώ πάνω από πέντε εκατομμύρια πολίτες πήραν τον δρόμο της φυγής αναζητώντας μια καλύτερη τύχη εκτός των συνόρων. Μαδούρο και Γκουαϊδό συμφωνούν ότι είναι αναγκαίο να αρχίσει να καταφθάνει στη χώρα ουσιαστική ανθρωπιστική βοήθεια από το εξωτερικό. Ως προς τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα συνοδεύουν ωστόσο αυτήν τη βοήθεια, οι απόψεις ακόμη διίστανται.