ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: “ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΑΡΩ ΝΟΥΜΕΡΟ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΧΑΝΗΜΑ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΩ”

“Συνήθως δεν υπάρχει στις δημόσιες δομές υγείας εκπαιδευμένο προσωπικό που μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο με οπτική ή άλλη αναπηρία. Αυτό σημαίνει πρακτικά για εμένα ότι πρέπει να βγάλω άκρη μόνος μου ή να έχω μαζί μου συνοδό. Δε μιλάμε μόνο για τη διαδικασία της ιατρικής εξέτασης, αλλά για όλα τα επίπεδα παροχής υπηρεσιών. Για παράδειγμα, πρέπει να πάρω νούμερο προτεραιότητας, που δεν μπορώ να διαβάσω, από το μηχάνημα ή να βρω τους γιατρούς από τις ταμπέλες ιατρείων που τις περισσότερες φορές είναι γραμμένες συμβατικά πάνω στις πόρτες. Επίσης, υπάρχουν αρκετές φορές οδηγίες από το προσωπικό, όπως “προχώρα στο βάθος και θα βρεις τον γιατρό στην τρίτη πόρτα αριστερά” που δε με βοηθούν καθόλου, ειδικά από όταν ξεκίνησα να χρησιμοποιώ το λευκό μπαστούνι”.

Ο κ. Βαγγέλης Ζάλιος, είναι ένα ένα από τα πολλά άτομα με βλάβη όρασης που αντιμετωπίζουν προβλήματα στις επισκέψεις τους σε δημόσιες δομές υγείας της χώρας. Ο κ. Ζάλιος είναι ψυχίατρος και εργάζεται στο Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας του Κεντρικού Τομέα της Θεσσαλονίκης, όντας ταυτόχρονα άτομο με αναπηρία, καθώς έχει βλάβη όρασης.

“Η ανάγκη εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας και των φοιτητών στην παροχή υπηρεσιών υγείας σε άτομα με αναπηρία είναι αξιοσημείωτη. Καλή η ευαισθησία όταν δείχνεται, αλλά χωρίς εξειδικευμένη εκπαίδευση δεν μπορείς να προσφέρεις ποιοτικές υπηρεσίες σε άτομα με αναπηρία. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι σωστά εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας”, δηλώνει ο κ. Ζάλιος.

Τα άτομα με αναπηρία συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας που περιλαμβάνουν κενά στην επικοινωνία, έλλειψη κατάρτισης των επαγγελματιών υγείας, αναπαραγωγή στερεοτύπων, αλλά και έλλειψη πρόσβασης σε υποδομές και εξοπλισμό.

Το πρόγραμμα “TRACE” προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες πρόσβασης των αναπήρων ατόμων στην παροχή υπηρεσιών υγείας, προσφέροντας τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία σε φοιτητές και επαγγελματίες υγείας. Υλοποιείται από την Εταιρεία Έρευνας & Εκπαίδευσης Κλινικών Δεξιοτήτων και την ΑμΚΕ Accessible Limitless Living στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund*, με διαχειριστές επιχορήγησης στην Ελλάδα το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.

Η έλλειψη πληροφόρησης οδηγεί τα άτομα με αναπηρία να μην ακολουθήσουν τη σωστή θεραπευτική αγωγή

Ο κ. Παναγιώτης Τσαλής, υπεύθυνος υλοποιήσης του “TRACE” μας εξηγεί τον τρόπο που το κενό εκπαίδευσης επαγγελματιών υγείας και η έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στα άτομα με αναπηρία: “Η εμπειρία μας έδειξε ότι υπάρχει ένα σημαντικό κενό στην εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας και πιο συγκεκριμένα στην άμεση επαφή τους με τον ασθενή με αναπηρία. Αυτό είναι κάτι που δε διδάσκεται στα πανεπιστήμια, όχι μόνο στα ελληνικά, αλλά και σε αρκετά ευρωπαϊκά, όπως διαπιστώσαμε στην έρευνά μας. Από την πλευρά μας, προσπαθούμε να ακολουθήσουμε μια ολιστική προσέγγιση στο “TRACE”, υλοποιώντας το με μια διεπιστημονική ομάδα και εστιάζοντας στα εμπόδια που αντιμετωπίζουν άτομα με κινητική, αισθητηριακή και νοητική βλάβη στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Παράλληλα, ασχολούμαστε με την καταγραφή προβλημάτων που υπάρχουν στις υποδομές προσφοράς υπηρεσιών υγείας της χώρας και ειδικά αυτές των επαρχιακών πόλεων.

Το ζήτημα είναι πολυεπίπεδο. Αν, για παράδειγμα, δεν υπάρχει η συνταγή σε ηλεκτρονική μορφή, έτσι ώστε ένας άνθρωπος με βλάβη όρασης να μπορεί να τη χρησιμοποιήσει ανά πάσα στιγμή ή αν δεν μπορεί να γίνει η επικοινωνία ενός κωφού με τον γιατρό του μέσω e-mail, τότε υπάρχει σοβαρό ζήτημα ποιότητας υπηρεσιών. Στη σχετική βιβλιογραφία, αναφέρεται ρητά ότι τα παραπάνω μπορεί να επηρεάσουν τη θεραπεία, δηλαδή ότι η έλλειψη πληροφόρησης σε προσβάσιμη μορφή τελικά οδηγεί τα άτομα με αναπηρία να μην ακολουθήσουν τη σωστή θεραπευτική αγωγή, θέτοντας με τον τρόπο αυτό την υγεία τους σε κίνδυνο”.

Ο κ. Στέφανος Πάικος είναι Πρόεδρος της Περιφερειακής Ομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία Θεσσαλίας. Όντας ο ίδιος άτομο με κινητική βλάβη, συμμετείχε στα σεμινάρια που έγιναν στη Λάρισα, ως δράση του έργου “TRACE”:

“Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να καταγραφούν τα προβλήματα και οι αδυναμίες του συστήματος υγείας. Είναι μια αρχή για να βελτιωθούν τα πράγματα στις υπηρεσίες υγείας για τα άτομα με αναπηρία”.

Σύμφωνα με τον κ. Πάικο, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με κινητική αναπηρία είναι πολλά και διαφορετικής φύσεως:

“Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οι περισσότερες δομές έχουν πλέον ράμπες και αναβατόρια, αλλά δε συμβαίνει το ίδιο με τις ειδικές τουαλέτες για ανάπηρους. Ειδικά στα δημόσια νοσοκομεία, στα τετράκλινα και εξάκλινα δωμάτια δεν υπάρχουν τουαλέτες για να μπορούμε να αυτοεξυπηρετηθούμε, με αποτέλεσμα να χρειαζόμαστε συνέχεια τη βοήθεια συνοδού ή νοσηλευτή. Το ίδιο ισχύει με τα κρεβάτια των ιατρικών εξεταστηρίων που είναι μεγάλο πρόβλημα για εμάς”.

Επιπλέον, ένα από τα ζητήματα που απασχολούν τα άτομα με αναπηρία είναι αυτό της συμπεριφοράς των επαγγελματιών υγείας. Για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερα σύνηθες ένας γιατρός ή ακόμη και ένας υπάλληλος μια δημόσιας δομής υγείας να μην απευθύνεται στον ανάπηρο ασθενή, αλλά στον συνοδό του. Ο κ. Πάικος αφηγείται μία από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις που έχει ζήσει σ’ ένα νοσοκομείο:

“Κάποτε επισκέφτηκα ένα νοσοκομείο στη Λάρισα για να εξεταστώ από έναν γιατρό, έχοντας ως συνοδό τη σύζυγό μου. Όταν τελείωσε η εξέταση έπρεπε να περάσω από μια διοικητική υπηρεσία για κάποιες θεωρήσεις και σφραγίδες. Πήγα μαζί με τη γυναίκα μου στην υπηρεσία και παρέδωσα στον υπάλληλο τα χαρτιά που είχα μαζέψει από τον γιατρό. Στη συνέχεια, έκανα έναν σύντομο διάλογο μαζί του για του εξηγήσω τι ακριβώς χρειάζομαι. Ο υπάλληλος ξεκίνησε τότε να απευθύνεται στη γυναίκα μου, δίνοντάς της τις απαντήσεις σε όσα είχα θέσει. Τον σταματώ και τον ρωτάω: “Συγγνώμη κύριε, ποιος σας έκανε τις ερωτήσεις;”. “Εσείς”, μου απαντά. “Και τότε γιατί απαντάτε στη γυναίκα μου; Μήπως με θεωρείτε ανίκανο;”. Πρέπει να μάθουν όλοι ότι ο ανάπηρος δεν είναι ανίκανος. Στον ανάπηρο πρέπει να μιλάς, όπως μιλάς στον καθένα. Ισότιμα”.

Οι δράσεις του “TRACE” έχουν ως στόχο να διευρύνουν τους ορίζοντες των επαγγελματιών υγείας και να συμβάλουν στη συνολική βελτίωση της παροχής υπηρεσιών υγείας. Αρχικά, η Εταιρεία Έρευνας & Εκπαίδευσης Κλινικών Δεξιοτήτων προχώρησε στη δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού και στη διεξαγωγή σεμιναρίων σε επαγγελματίες υγείας σε τέσσερις πόλεις που διαθέτουν ιατρικές σχολές:

Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Ιωάννινα και Αλεξανδρούπολη.

Όπως μας ενημερώνει ο κ. Μανόλης Σμυρνάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου:

“Παράλληλα με τις εκπαιδεύσεις που στόχο έχουν να δημιουργήσουν μια κοινότητα με ενεργούς νέους επαγγελματίες υγείας (γιατρούς, νοσηλευτές, κ.α.) αναπτύσσουμε δράσεις με τους τοπικούς εμπλεκόμενους φορείς κάθε πόλης, θέλοντας να σπάσουμε τη στερεοτυπική εικόνα που μπορεί να έχουν οι υπάλληλοι της τοπικής αυτοδιοίκησης και των τοπικών πανεπιστήμιων για το ανάπηρο άτομο. Ταυτόχρονα, κάνουμε δράσεις αυτοσυνηγορίας με υπεύθυνη την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Εκπαιδευτικής & Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, κα. Λευκοθέα Καρτασίδου. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ενημερώνουμε τα ίδια τα ανάπηρα άτομα για τα δικαιώματά τους στην παροχή υπηρεσιών υγείας και τους τρόπους διεκδίκησής τους. Απώτερος στόχος μας είναι να δημιουργηθεί ένα πανελλήνιο δίκτυο ευαισθητοποίησης πάνω σε ζητήματα παροχής υπηρεσιών υγείας σε άτομα με αναπηρία”.

* Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants, στοχεύοντας στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της Κοινωνίας των Πολιτών.