ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΔΑΝΙΚΗ ΔΙΑΙΤΑ

Ανήκω στη γενιά των κοριτσιών που κοιμόταν, ως έφηβη, αγκαλιά με ένα κόκκινο βιβλιαράκι τσέπης. Ήταν αυτό που είχε τις θερμίδες για όλα τα τρόφιμα. Βλέπεις, ήταν η εποχή που ο πλανήτης είχε ‘κυριευθεί’ από τα original supermodels και τα περιοδικά που τις υμνούσαν αδιαλείπτως. Αν τυχόν δεν θυμάσαι (ή δεν τις πρόλαβες) να σε βοηθήσω.

Η λαίλαπα πληροφοριών για τις Linda Evangelista, Naomi Campbell, Christy Turlington, Cindy Crawford και Tatjana Patitz είχε ως συνέπεια να μην είναι πολύ εύκολο για τα κορίτσια να κυκλοφορούν με άνεση, αν το σώμα τους δεν ήταν αψεγάδιαστο. Μετά μεγαλώσαμε και καταλάβαμε πως αλλού είναι η ουσία, αλλά πάνω στην εφηβεία, με τις ορμόνες να κάνουν πάρτι, η πιο εύκολη λύση ήταν οι δίαιτες. Διαδίκτυο δεν υπήρχε, αλλά υπήρχαν άρθρα για το τι συνέβαινε στον κόσμο και δη κάθε τέτοια εποχή. Δηλαδή, πριν το καλοκαίρι. Με το χέρι στο ‘ευαγγέλιο’ (το κόκκινο βιβλιαράκι που λέγαμε) θα πω ότι είχα κάνει

✎ την Dukan -δεν μου ήταν πολύ ευχάριστο να τρώω κοτόπουλο για πρωινό, καθώς η εν λόγω δίαιτα έχει κυρίως πρωτεΐνη και ναι, μεν χάνεις γρήγορα κιλά, αλλά τα παίρνεις ακόμα πιο γρήγορα.

✎ τη μονοφαγική -μια ομάδα τροφίμων για μια εβδομάδα που όπως πλησιάζει στο τέλος νιώθεις πως θέλεις να κάνεις εμετό, μόνο που βλέπεις τα τρόφιμα. Επίσης, τρώγοντας μόνο μια ομάδα, δεν παίρνεις ό,τι χρειάζεται ο οργανισμός σου.

✎ την ‘υγρή’ δίαιτα -αν δεν μασάς δεν νιώθεις ποτέ πως χορταίνεις.

✎ τη λαχανόσουπα -που με οδήγησε πάλι, στο μπάνιο, αλλά για άλλο λόγο (περιττό να πω ότι και πάλι δεν είδα χαΐρι -άδειασα βέβαια, το έντερο μου),

✎ την Atkins -που πάλι είχε κυρίως πρωτεΐνη, αλλά είχε και τυράκι με αυγά, ενώ στο τσακίρ κέφι έτρωγες και κανένα φρούτο ή/και λαχανικό.

Η κατάληξη ήταν και να μην δω αποτέλεσμα, με διάρκεια και να φτάσω στο σημείο να με κουράζει και μόνο η σκέψη της δίαιτας. Παράλληλα, άκουγα αφηγήσεις συνομηλίκων μου να έχουν ‘διαλύσει’ το στομάχι τους, να εμφανίζουν τριχόπτωση έως και κατάθλιψη, έπειτα από μήνες προγραμμάτων που είχαν πάει πολύ λάθος.

Όπως λέει ο Δρ. Κωνσταντίνος Ξένος Κλινικός Διαιτολόγος- Διατορφολόγος στο Magazine “στο αδυνάτισμα, το μήνυμα είναι ότι το γοργόν δεν έχει χάρη. Άνω του 90% των ανθρώπων που έχουν εφαρμόσει ακραία διατροφικά σχήματα για να αδυνατίσουν, ξαναπαίρνει το βάρος -και παραπάνω κιλά- με το τέλος αυτών… Όσο πιο εντυπωσιακός είναι ο τίτλος της δίαιτας, τόσο περισσότερο ενδίδουμε. Είναι ‘μόδες’ που έρχονται και παρέρχονται”. Γιατί στην καλύτερη, το αποτέλεσμα τους είναι πρόσκαιρο -και ο κόπος μας πάει στράφι.

Της μόδας, τελευταία είναι η διαλειμματική νηστεία, στο πλαίσιο της οποίας χωρίζεις τη μέρα σε 16 ώρες που δεν τρως το παραμικρό και σε 8 που μπορείς να φας ό,τι θες. “Όποιος δοκίμασε αυτήν τη μέθοδο και είδε αποτέλεσμα, έγινε γιατί μείωσε τις θερμίδες που έτρωγε. Αν κάποιος κατανάλωνε 2.500 θερμίδες την ημέρα πριν τη διαλειμματική διατροφή και στο οκτάωρο εκείνης τρώει πάλι 2.500 θερμίδες, δεν θα χάσει γραμμάριο. Στο δε 16ωρο της διαλλειματική νηστείας όπου κάποιος αποφεύγει να φάει, συμβαίνουν διάφορα στον οργανισμό μας… Από τη δημιουργία του, όταν ήταν ακόμα ήταν κυνηγός ο άνθρωπος, κάθε φορά που πεινούσε, ‘τσίτωνε’ γιατί έπρεπε να ‘βγει’ να αναζητήσει την τροφή του -άλλο που τώρα πάμε στο σούπερ μάρκετ έχοντας άμεση πρόσβαση σε εκατοντάδες τρόφιμα. Όταν κάποιος πεινάει είναι σε ένταση, εγρήγορση και επιθετική στάση”.

Ένα άλλο trend είναι η διατροφή χωρίς γλουτένη “που δεν έχει αξία, εκτός και αν μιλάμε για άτομα που έχουν επιβεβαιωμένη δυσανεξία στη γλουτένη ή υπερευαισθησία που δεν οφείλεται σε κοιλιοκάκη”.

Για να τελειώσω με την αληθινή -προσωπική- ιστορία, σταμάτησα να ονειρεύομαι πως μια μέρα που θα ξυπνήσω θα έχουν εξαφανιστεί, ως δια μαγείας τα 20 κιλά που είχα για πλεόνασμα όταν πια δεν είχα ρούχα να φορέσω -οι ραφές όλων φώναζαν βοήθεια. Μου φάνηκε πιο συμφέρον να κάνω ένα πρόγραμμα διατροφής, με τις οδηγίες ανθρώπου με σπουδές επί του θέματος, από το να αγοράσω από το μηδέν όλη την γκαρνταρόμπα. Έτσι ξεκίνησε η διαδικασία την οποία περιγράφει σήμερα ως “εκπαίδευση πάνω στη διατροφή” ο κλινικός διαιτολόγος-διατροφολόγος που καλέσαμε να κάνει κάποιες απαραίτητες διευκρινίσεις, μέρες που είναι. Δηλαδή πριν το καλοκαίρι. Βλέπεις, υπάρχουν πολύ πιο σοβαρά θέματα. Γενικά και ειδικότερα. Όπως; Πρώτα θα σου πω ότι 25 χρόνια μετά την ‘εκπαίδευση’ είμαι στα ίδια κιλά και μετά θα πάμε στο παρασύνθημα.

Η Ελλάδα ανήκει στους παχύσαρκους λαούς της Ευρώπης

Μολονότι δεν μας ‘φαίνεται’, αφού ανήκουμε στη Μεσόγειο και η διατροφή της περιοχής συνιστάται ως η ενδεδειγμένη παγκοσμίως, έχουμε υψηλά ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών. Όπως ενημερώνουν τα στατιστικά του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, το ποσοστό παχυσαρκίας σε άνδρες και γυναίκες της χώρας είναι 20% και πάνω. “Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν έχουμε σωστά εξελισσόμενες μετρήσεις και την ίδια στιγμή δεν γίνονται τα follow up που χρειάζονται. Σύμφωνα ωστόσο, με τα στοιχεία του WHO είμαστε στις χώρες που έχουμε πρόβλημα”.

Όταν η τροφή γίνεται διέξοδος

“Το έντονο πρόβλημα της παχυσαρκίας στη χώρα μας, έχει να κάνει με τη διατροφική παιδεία που δεν υπάρχει στην Ελλάδα, αλλά και της εξέλιξης της ζωής που έχει γίνει πιο καθιστική και αγχώδης. Έτσι ζητάμε την τροφή ως ψυχοσυναισθηματική κάλυψη. Ένα τεράστιο ποσοστό ανθρώπων που προβληματίζονται με τα κιλά τους, δεν ικανοποιούν τη βιολογική πείνα, αλλά τη συναισθηματική. Η πλειονότητα έχει διαταραχή μεγαλύτερη ή μικρότερη, στην πρόσληψη τροφής. Εκεί χρειάζεται η συνεργασία με ειδικούς ψυχολόγους.

Ο διαιτολόγος έχει την εκπαίδευση να διαχειριστεί μια τέτοια κατάσταση έως ένα σημείο. Όταν αυτό ξεφεύγει, συνεργάζεται με ψυχολόγους για διαταραχές στην πρόσληψη τροφής, ώστε να αλλάξει ο τρόπος που οι ασθενείς διαχειρίζονται το φαγητό. Το μεγαλύτερο ποσοστό όσων απευθύνονται σε εμάς, εκπαιδεύεται ώστε να αλλάξει συνήθειες. Εκτιμάται πως το ¼ με 1/5 δεν είναι υπάκουο, ως προς το κομμάτι της εκπαίδευσης και της συντήρησης. Γίνεται κατανοητό ότι δεν μπορούμε να βάλουμε το μαχαίρι στο λαιμό κανενός. Επίσης, προκύπτουν και γεγονότα στη ζωή μας, που μας αποσυντονίζουν από τον προγραμματισμό -τα τελευταία χρόνια ήταν πολύ έντονο το οικονομικό πρόβλημα- και δεν υπάρχει η διάθεση ή ο χρόνος να ασχοληθούν οι ασθενείς όσο θα έπρεπε, με την εκπαίδευση και την αλλαγή της διατροφικής τους συμπεριφοράς”.

Τι είναι η ‘παχυσαρκία’

“Ο δείκτης μάζας σώματος είναι δείκτης μέτρησης της παχυσαρκίας. Προκύπτει από τη διαίρεση του βάρους με το τετράγωνο του ύψους. Όταν είναι από 30 και πάνω μιλάμε για παχυσαρκία. Όταν είναι από 25 έως 29.9 μιλάμε για υπερβαρότητα”. Αν θες να υπολογίσεις το δικό σου δείκτη, χωρίς χαρτί και μολύβι, υπάρχουν ειδικά ‘μηχανήματα’ στο Google.

“Πόσα κιλά μπορώ να χάσω σε δυο μήνες;”, αυτή η μάστιγα

“Δεν μπορεί κάποιος να καθορίσει το χρονοδιάγραμμα απώλειας βάρους a priori. Κατ’ αρχάς ακούμε αυτόν που έχουμε απέναντι μας και καθορίζουμε το ρυθμό απώλειας, βάσει συνισταμένων που έχουν να κάνουν:

1. Με τον τρόπο ζωής του.

2.. το προφίλ κάποιων εξετάσεων που κάνει (αιματολογικές, βιοχημικές και ορμονολογικές).

3. Το μεταβολικό προφίλ άλλων εξετάσεων που αφορούν το μεταβολικό ρυθμό ηρεμίας (βάζουμε μάσκα στον ασθενή και μετράμε σε συγκεκριμένες συνθήκες το οξυγόνο που καταναλίσκει, ώστε να δούμε πώς λειτουργεί ο οργανισμός σε επίπεδα «καύσεων» -πώς αξιοποιεί ο οργανισμός το οξυγόνο).

4. Η σύνθεση του σώματος του (το ποσοστό λιπώδους ιστού που έχει, μεταξύ άλλων).

5. Σε τι κατάσταση βρίσκεται η υγεία του (ψυχική και οργανική) στην τρέχουσα φάση.

Λαμβάνουμε υπ’ όψιν μια σειρά παραμέτρων και χτίζουμε το πρόγραμμα, ώστε να βολεύει και να εφαρμοστεί όσο πιο σωστά γίνεται, ενώ ταυτόχρονα εκπαιδεύουμε τον ενδιαφερόμενο πάνω στη διατροφή. Γίνεται σύμπραξη με παθολόγο, καθώς ο διαιτολόγος χρειάζεται εξετάσεις για να βρει το σωστό ρυθμό, αλλά δεν συνταγογραφεί. Παίρνουμε ιστορικό (ενημερωνόμαστε για την ιδιοσυγκρασία, τις συνήθειες, τη γενετική προδιάθεση, τι υφίσταται στην οικογένεια του κλπ) και βάσει αυτού μπαίνουμε στη διαδικασία πρότασης εξετάσεων. Οι εξετάσεις που απαιτούνται δεν είναι προκαθορισμένες, αλλά ανάλογα με τις ανάγκες αυτού που έχουμε απέναντι μας. Για παράδειγμα, ένας ασθενής με υψηλή εναπόθεση σπλαχνικού λίπους (μεγάλη κοιλιά) καλό είναι να ελέγξει και την ινσουλίνη νηστείας του. Μια γυναίκα με βαριά έμμηνο ρήση και τριχόπτωση θα κάνει εξετάσεις για το σίδηρο και τη φερριτίνη”.

Η διατροφή πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες μας -όχι το αντίθετο

“Αν επισκεφτούμε ένα site και διαβάσουμε μια οποιαδήποτε διατροφή, την οποία επιχειρήσουμε να τηρήσουμε στη συνέχεια, ουσιαστικά προσαρμόζουμε τις ανάγκες μας πάνω στη διατροφή. Αυτό που είναι χρήσιμο να συμβαίνει είναι ακριβώς το αντίθετο. Ο διαιτολόγος πρέπει να αφουγκραστεί τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του οργανισμού που έχει απέναντι του και να λάβει υπ’ όψιν τη ψυχοσυναισθηματική προσέγγιση της διατροφής”.

Δεν τρώμε για να ζούμε, ούτε ζούμε για να τρώμε. Θέλουμε την τέρψη και τη θρέψη. Χρειάζεται ισορροπία.

“Τις περισσότερες φορές τα άτομα που απευθύνονται σε διαιτολόγο, με την σύμπραξη φίλων και γνωστών ή μόνα τους, έχουν ξανακάνει προσπάθειες και έχουν αποτύχει. Έχουν διαπιστώσει ότι το ζητούμενο στην απώλεια δεν είναι η ταχύτητα -παρ’ ότι πολλοί τη ζητούν ακόμα. Είναι μέρος της δουλειάς του διαιτολόγου να προσαρμόσει τις απαιτήσεις και να προσδιορίσει τη σωστή γραμμή, ως χρυσή τομή. Δεν ακολουθείται ο ρυθμός της χελώνας, καθώς απογοητεύει και αποσυντονίζει όποιον κάνει την προσπάθεια, ούτε όμως το βήμα του λαγού. Θέλει και εκεί ισορροπία. Να υπάρχει ρυθμός που θα δίνει κίνητρο στον ενδιαφερόμενο να συνεχίσει την προσπάθεια του. Δηλαδή, να βλέπει αποτέλεσμα χωρίς όμως να αποσυνονίζει τον οργανισμό του”.

Τι χάνουμε, όταν βιαζόμαστε

“Ο ρυθμός της απώλειας είναι χρήσιμο να μην είναι γρήγορος, καθώς γνωρίζουμε πως κατ’ αυτόν τον τρόπο υπάρχει έντονη απώλεια υγρών, μυικού ιστού , δηλαδή ιστών που δεν έχουν σχέση με τον λιπώδη ιστό που είναι το ζητούμενο. Αυτός έχει ρυθμό με τον οποίον χάνεται. Η απόλυτη νηστεία ή η αφαγία ή ένα ακραίο πρόγραμμα είναι ολέθρια για την μετέπειτα πορεία του ασθενούς -όρος που χρησιμοποιούμε όταν μιλάμε για έναν παχύσαρκο. Οι ακρότητες οδηγούν σε φαύλο κύκλο. Είναι λοιπόν, χρέος του διαιτολόγου να επισημαίνει ότι το μείζον δεν είναι να χαθεί βάρος, που θα χαθεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, αλλά να δούμε το δάσος. Δηλαδή, να συντηρήσουμε το απολεσθέν βάρος”.

Γιατί οι ακραίες αλλαγές δεν έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα

“Για να διατηρήσουμε τα κιλά που έχουμε χάσει, χρειάζεται να τα χάσουμε με σωστό ρυθμό και την ίδια στιγμή να εκπαιδευτούμε μέσω αυτής της διαδικασίας. Να κατανοήσουμε τις βασικές αρχές που πρέπει να τηρούμε, εφ όρου ζωής. Σε ένα μήνα δεν γίνεται να αλλάξει συνήθειες χρόνων. Ο ρυθμός απώλειας δεν προδικάζει μόνο αν χάνεται σωστά το σωματικό λίπος, αλλά και το τι μέλλει γενέσθαι: αν θα διατηρήσουμε ή θα ξαναπάρουμε το βάρος. Η ακραία απότομη αλλαγή δεν βάζει τις βάσεις, ώστε να υιοθετηθούν νέες διατροφικές συνήθειες. Η απότομη αλλαγή που έχει ως στόχο να κάνει αρεστό το σώμα μας, σε εμάς και σε τρίτους κατά τις καλοκαιρινές μας διακοπές, δεν έχει μέλλον”.

Ο μύθος του ενός κιλού την εβδομάδα -ως ιδεατού σεναρίου

“Όλα εξαρτώνται από τον άνθρωπο που έχουμε απέναντι μας. Αν πρόκειται για κάποιον που είναι 212 κιλά, είναι αστείο να πιστεύω και να πιστεύει πως θα χάνει ένα κιλό την εβδομάδα. Στην αρχή που θα ‘φύγει’ μεγάλη ποσότητα γλυκογόνου και υγρών, είναι αναμενόμενο η απώλεια να είναι μεγαλύτερη -όταν μιλάμε για άνθρωπο με σοβαρή κακοήθεια όπως είναι η παχυσαρκία. Ο ρυθμός απώλειας βάρους είναι συχνά συνάρτηση της έκτασης του προβλήματος».

Ο μύθος του τεστ δυσανεξίας

“Το Υπουργείο Υγείας εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρεται πως το τεστ δυσανεξίας δεν αποτελεί επιστημονικά έγκυρο εργαλείο. Είναι μέθοδος υφαρπαγής χρημάτων από κάποιους που θέλουν να απομυζούν αυτούς που έχουν ανάγκη την απώλεια βάρους”.

Η αλήθεια του μεταβολικού τεστ

“Υπάρχουν εξετάσεις που δείχνουν πώς λειτουργεί ο οργανισμός σε επίπεδο οξειδώσεων (καύσεων) πρωτεϊνών, λιπαρών και υδατανθράκων”.

Το yo-yo dieting και οι κίνδυνοι του

“Κάθε άνθρωπος που έχει ζήσει το yo-yo dieting, δηλαδή να χάνει κιλά, να τα ξαναπαίρνει, να τα ξαναχάνει και ούτω καθ’ εξής, αντιμετωπίζει κάθε επόμενη προσπάθεια ως πιο δύσκολη από την προηγούμενη. Όσο πιο ταλαιπωρημένο είναι το σώμα, τόσο πιο δύσκολα ανταποκρίνεται. Αν κάποιος ακολουθήσει ακραία σχήματα, μπορεί να έχει σειρά ανεπιθύμητων συνεπειών: από ζάλη, αδυναμία και τριχόπτωση έως καρδιαγγειακά προβλήματα και να βγάλει μακροπρόθεσμα, νοσήματα που αφορούν το γαστρεντερικό. Θέτει σε κίνδυνο όλα τα ζωτικά όργανα που βλάπτονται μέσα από την επιθετική και βίαιη διαδικασία.

Ο οργανισμός του παχύσαρκου ανθρώπου δεν θέλει χαστούκι, αλλά χάδι.

Η άσκηση είναι το 20% της επιτυχίας

“Προτείνουμε την άσκηση, εν τούτοις το πιο σημαντικό κομμάτι της διαδικασίας είναι το τι κάνουμε με το ψυγείο και τα ράφια που έχουμε τα τρόφιμα στο σπίτι. Η άσκηση συμπράττει θετικά σε πολλούς τομείς, όπως η ψυχολογία, η σκελετική υγεία, η καρδιαγγειακή υγεία. Αν έδινα σε ποσοστά το ρόλο της στην επιτυχημένη έκβαση μιας διατροφής, είναι στο 20 με 30%. Το 70 με 80 τοις εκατοί είναι η διατροφική εκπαίδευση και η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών”.

Αυτά τα τρία παραπανίσια κιλά

“Πρόκειται για πρόκληση, καθώς πιάνεις το πρόβλημα από τη ρίζα του και ως εκ τούτου είναι πιο εύκολο να το αντιμετωπίσεις, από όταν κάποιος ζει 35 χρόνια υπό το καθεστώς της παχυσαρκίας. Πρόκειται για άτομα που θέλουν να μπουν στη διαδικασία εκπαίδευσης, ώστε να μην πάρουν και άλλα κιλά”.

Προσοχή στις ‘απομιμήσεις’

“Είναι σημαντικό οι ενδιαφερόμενοι να απευθύνονται σε κατόχους άδειας άσκησης του επαγγέλματος. Υπάρχουν πολλοί που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις. Άρα βασικό μέλημα του ασθενούς είναι να βλέπει στον τοίχο του ειδικού αν υπάρχει η πολυπόθητη άδεια ασκήσεως του επαγγέλματος -που υποδηλώνει την επάρκεια αυτού που έχει απέναντι του. Δεν είναι κάτι κακό, ούτε προσβάλει κάποιον. Το άλφα και το ωμέγα για να μην υπάρχουν θύτες, είναι να μην υπάρχουν θύματα”.