ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΟΥΛΙΑ, ΠΟΣΟ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΩΔΗ ΗΤΑΝ ΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΓΙΑ 15 ΜΕΡΕΣ;
Η βραβευμένη ηθοποιός εξηγεί στο Magazine πώς βρέθηκε να γυρίζει μια γερμανική ταινία, απομονωμένη στη θάλασσα για 15 μέρες.
«Συνειδητοποίησα κάτι μέσα από αυτή τη διαδικασία: Εμείς οι άνθρωποι πάντα θέλουμε τα πράγματα να είναι σταθερά, να έχουν μια δομή. Να τα ορίζουμε, να τα κατέχουμε και να νιώθουμε ασφάλεια μέσα σε αυτά που νομίζουμε ότι ορίζουμε», μας λέει η Αγγελική Παπούλια όταν τη συναντάμε στο Λοκάρνο της Ελβετίας λίγο μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας “Ανθρώπινα Λουλούδια της Σάρκας”, για τις ανάγκες της οποίας πέρασε 15 μέρες μαζί με τους΄αλλους ηθοποιούς, σε ένα καράβι στα ανοιχτά της θάλασσας.
«Γιατί να μη μπορούμε να συνδεθούμε πιο πολύ με αυτή την φυσική πραγματικότητα, με το ότι τα πράγματα συνεχώς αλλάζουν; Γιατί πρέπει να αντιστέκομαι και να λέω όχι, δεν πρέπει να αλλάξει κάτι, όχι, εγώ έχω καταλάβει ότι αυτό λειτουργεί ετσι. Όχι, δεν είναι έτσι. Κάθε μέρα είναι κάτι άλλο, αφού η φύση είναι κάτι άλλο, ο αέρας είναι κάτι άλλο. Γιατί να είμαι ίδια εγώ;».
Στην ταινία, της γερμανίδας σκηνοθέτη Έλενα Γουίτμαν, η ελληνίδα ηθοποιός παίζει την Ίντα, την ιδιοκτήτρια ενός σκάφους με ένα ολιγομελές, διεθνές πλήρωμα πέντε αντρών που ζουν μια δική τους ουτοπία– δίχως ωράρια, δίχως κανόνες, παρά μόνο τη θάλασσα να τους καθοδηγεί.
Η Ίντα θα αποκτήσει μια εμμονή με τη γαλλική λεγεώνα των ξένων όσο βρίσκεται στη Μασσαλία, κι από εκεί θα ξεκινήσει με το πλοίο της ένα ταξίδι διασχίζοντας τη Μεσόγειο, προς την Αλγερία, όπου η Λεγεώνα είχε τη βάση της μέχρι το 1962.
Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Λοκάρνο στην Ελβετία (όπου και συναντήσαμε την Παπούλια αλλά και την σκηνοθέτη της ταινίας) και τώρα παίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα– στο κινηματογραφικό Πανηγύρι, ένα τριήμερο live cinema event στο πλαίσιο της Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, το οποίο θα τρέχει καθόλη τη διάρκεια (κυριολεκτικά, καθόλη τη διάρκεια!) των τριών ημερών 21 ως 23 Απριλίου.
Είναι ταιριαστή ταινία για να κάνει πρεμιέρα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μιας και ο τρόπος με τον οποίον σβήνουν κανόνες, θολώνουν σύνορα και επιθυμίες πάνω σε αυτό το υδάτινο σκηνικό σε κάνει να ξεχάσεις τον χρόνο– ή αν προτιμάς, να νιώσεις πως γίνεται ένα μαζί του.
Η Αγγελική Παπούλια αλλά και η Έλενα Γουίτμαν μας μίλησαν στο Λοκάρνο για τις ιδέες που επεξεργάζεται το φιλμ, για την αλλαγή και την ιδέα του go with the flow που υπαγορεύει η ίδια η θάλασσα (δηλαδή η φύση), αλλά και για την βία που συνεχίζει να υπάρχει στο σώμα των σημερινών κοινωνιών, όπου τα φαντάσματα ενός αποικιοκρατικού παρελθόντος συνεχίζουν να τριγυρνάνε ακόμα ελεύθερα.
Κάτι που μάλιστα αυτά τα “Λουλούδια” απεικονίζουν εν τέλει με τον πλέον συναρπαστικό και άκρως κινηματογραφικό τρόπο: Με μια πολύ σημαντική εμφάνιση, στην τρίτη πράξη της ταινίας, του θρύλου του ευρωπαϊκού σινεμά Ντενί Λαβάν (“Holy Motors”) ο οποίος παίζει στην ουσία τον Γκαλού, τον χαρακτήρα του από το εμβληματικό “Beau Travail” της Κλερ Ντενί, δεκαετίες μετά. Ένας λεγεωνάριος ξεχασμένος από τον χρόνο, ένα φάντασμα που ακόμα περιφέρεται στους δρόμους μιας απομακρυσμένης πόλης.
ΕΝΑΣ ΠΟΛΥ ΩΡΑΙΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΝΑ ΖΕΙΣ
Αγγελική Παπούλια: Η Ίντα είναι περίεργη για τα πράγματα, και δραστήρια. Είναι πάρα πολύ εκεί, ανά πάσα στιγμή, και αφουγκράζεται τι συμβαίνει γύρω. Δεν χτίσαμε ένα background, δουλέψαμε με το να φανταστούμε πράγματα, με το να γράψουμε πολλά πράγματα, και μετά καταλάβαμε πως ήταν μια γυναίκα ανεξάρτητη. Η ζωή της ήταν στο πλοίο εκεί με λίγους ακόμα ανθρώπους, και ακολουθεί κάθε φορά από περιέργεια κάποια σημάδια που δημιουργούν έτσι το δρόμο της.
Αυτός είναι, καταρχάς, ένας πολύ ωραίος τρόπος να ζεις! [γελάει] Και πολύ σπάνιος επίσης. Μου άρεσε ότι είναι μια γυναίκα που ζει τόσο ελεύθερα και τόσο ανεξάρτητα, που ακολουθεί κάθε μέρα τις παρορμήσεις της. Δεν έχει κάτι προκαθορισμένο. Και καθένας μπορεί να την ακολουθήσει, να φτιάξει τους δικούς του συνειρμούς, τη δική του πορεία.
ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ, ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΠΟΥ ΞΗΜΕΡΩΝΕ ΔΕΝ ΗΞΕΡΕΣ ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ
Αγγελική Παπούλια: Το γύρισμα ήταν σε ένα καράβι κι αυτό σήμαινε πως λαμβάναμε υπόψην την πραγματικότητα του καραβιού, τις μέρες που είχε αέρα, που κουνούσε πολύ ή που ήταν ήρεμα. Κι η Έλενα τα συμπεριέλαβε στο φιλμ, δεν ήταν ότι είχε τα πράγματα κάπως στο κεφάλι της κι έτσι έπρεπε να γίνουν. Κι αυτό μου αρέσει όταν το κάνει ένας σκηνοθέτης. Έλαβε υπόψη της όλη τη φύση γύρω της. Ήμασταν στη θάλασσα, όπου τα πράγματα αλλάζουν διαρκώς.
Mέναμε όλο το συνεργείο κι όλοι ηθοποιοί τελείως απομονωμένοι, δεν πλησιάσαμε τη στεριά για 15 μέρες. Για 15 μέρες δεν είχαμε σχέση με το τι γινόταν στον κόσμο, ήμασταν σε έναν κόσμο δικό μας. Κάθε μέρα που ξημέρωνε, δεν ήξερες τι θα γίνει. Πώς θα είναι η θάλασσα, ο αέρας, το φως. Υπήρχαν στιγμές που κινούμασταν μαζί με το καράβι, σκηνές που ήμασταν ακίνητοι, μέρες που νιώθαμε άρρωστοι και μετά έπρεπε να γυρίσουμε σκηνές, άλλες μέρες που ήταν τα πάντα ήρεμα κι ένιωθες ένα αίσθημα αγαλλίασης– ότι να, το θηρίο που είναι η θάλασσα, ηρέμησε, κι όλα ήταν ωραία. Κι η επόμενη μέρα ήταν πάντα κάτι άλλο.
Έλενα Γουίτμαν: Με ενδιαφέρει τρομερά η θάλασσα ως χώρος. Τι είναι αυτός ο χώρος; Προσπάθησα να προσεγγίσω την κατάσταση της θάλασσας εντός της αφήγησης, γιατί κινείται πάντα. Όταν είμαι στρεσαρισμένη και πάω στη θάλασσα, τα παίρνει όλα μαζί της, δε μπορώ να το εξηγήσω. Κι επίσης όταν είσαι στη θάλασσα, πάνω σε καράβι, κοιτάς το έδαφος διαφορετικά, ο χρόνος επεκτείνεται. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τι είναι; Δεν έχω απάντηση, αλλά είναι κάτι που θέλω να συμβαίνει και μες στο φιλμ. Και να αφήσω τον έλεγχο να μου φύγει λίγο, να παραδοθώ.
«ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ Η ΦΥΣΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ, ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΙΔΙΑ ΕΓΩ;»
Αγγελική Παπούλια: Συνειδητοποίησα και κάτι άλλο μέσα από αυτή τη διαδικασία: Εμείς οι άνθρωποι πάντα θέλουμε τα πράγματα να είναι σταθερά, να έχουν μια δομή. Να τα ορίζουμε, να τα κατέχουμε και να νιώθουμε ασφάλεια μέσα σε αυτά που νομίζουμε ότι ορίζουμε. Κι όταν ζεις 15 μέρες σε ένα καράβι που τα πράγματα κάθε μέρα αλλάζουν επειδή η φύση είναι έτσι, επειδή η θάλασσα αλλάζει, τότε μετά συνειδητοποιείς ότι… ποιος ο λόγος; Γιατί το κάνουμε όλο αυτό; Δεν χρειάζεται.
Γιατί να μη μπορούμε να συνδεθούμε πιο πολύ με αυτή την φυσική πραγματικότητα, ότι τα πράγματα συνεχώς αλλάζουν; Γιατί πρέπει να αντιστέκομαι και να λέω όχι, δεν πρέπει να αλλάξει κάτι, όχι, εγώ έχω καταλάβει ότι αυτό λειτουργεί ετσι. Όχι, δεν είναι έτσι. Κάθε μέρα είναι κάτι άλλο, αφού η φύση είναι κάτι άλλο, ο αέρας είναι κάτι άλλο. Γιατί να είμαι ίδια εγώ; Και να γατζώνομαι πάνω σε αυτό που νομίζω ότι ξέρω ή που είμαι;
ΜΙΑ ΗΡΩΙΔΑ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ
Αγγελική Παπούλια: Ο χαρακτήρας της Ίντα είναι τόσο ανοιχτός, διαρκώς είναι σε μια κίνηση. Είτε εξωτερικά στον χώρο, από το ένα μέρος στο άλλο, είτε κινείται μες στο μυαλό της συνέχεια. Υπάρχει κάτι το πολύ μεταβαλλόμενο εκεί, κι η ίδια η Ίντα συνέχεια κολυμπάει, είναι πάντα στο νερό. Σα να προσπαθεί συνέχεια να γίνει μέρος αυτού του τεράστιου φυσικού κόσμου.
Στο καράβι ζούνε μια ελεύθερη ζωή χωρίς καθορισμένους κανόνες, αλλά η ίδια κάπως κεντρίζεται από κάτι το οργανωμένο που συναντά, από σημάδια πολιτισμού που βρίσκει. Γι’αυτό ακολουθεί τον μυστηριώδη άντρα στο τέλος– είναι κάτι τελείως διαφορετικό από αυτήν κι έρχεται σε κόντρα με τον τρόπο ζωής της, θέλει κάπως να το εξερευνήσει, από περιέργεια να έρθει κοντά του. Να δει αν μπορεί να έρθει σε επαφή με αυτό.
ΝΤΕΝΙ ΛΑΒΑΝ: ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΕΝΑΝ ΘΡΥΛΟ
Αγγελική Παπούλια: Ο Ντενί Λαβάν είναι ένας καταπληκτικός, φοβερός άνθρωπος, με μια ενέργεια που είναι… σαν κάτι το μαγικό, κάτι που μοιάζει να είναι από αλλού. Είναι τόσο δυνατός, τόσο ευλύγιστος, και τόσο πολύ αλλάζει… Ταυτόχρονα φιλικός, ανοιχτός, αστείος. Είναι ένας ακραίος άνθρωπος. Και γι’αυτό έχει κάνει όλα τα πράγματα που έχει κάνει.
Με τον τρόπο που μιλάει είναι σα να έχει κάτι το διαβολικό, είναι σαν μάγος. Πολύ σπάνιος. Κι όλες τις σκηνές, ό,τι κάναμε, κατευθείαν τα καταλάβαινε όλα, τα έπιανε. Έχει μια ζωώδη θεώρηση των πραγμάτων. Είναι φιγούρα από μια άλλη εποχή, σαν από μυθιστόρημα. Διαβάζει ποίηση πάρα πολλή, πάει σε ποιητικές στο Παρίσι ας πούμε. Και μου άρεσε πάρα πολύ που δέχτηκε κατευθείαν να παίξει τον ρόλο του ουσιαστικά από το “Beau Travail”.
Ήταν συγκινητικό για μένα να βλέπω αυτό τον άνθρωπο εκεί, από αυτή τη σπουδαία, μυθική ταινία. Ήταν κάπως σα να επικοινώνησα με αυτό τον χαρακτήρα που ξεκίνησε τότε κι εγώ τον συνάντησα 30 χρόνια μετά και μοιραστήκαμε στιγμές και σκηνές. Ήταν σα να πήγα πίσω στο χρόνο.
Έλενα Γουίτμαν: Ο Ντενί Λαβάν είναι εντυπωσιακός ως άτομο. Όταν άρχισα να σκέφτομαι πως η ιστορία θα περιστρέφεται γύρω από τη λεγεώνα, το μυαλό μου πήγε στο Beau Travail, το πιο εμβληματικό φιλμ που έχει να κάνει με λεγεώνα. Κι άρχισα μετά να φαντάζομαι αυτός ο ήρωας πού θα ήταν σήμερα, και πώς. Οπότε στην ουσία είναι μια συνέχεια εκείνου, άρα ο ηθοποιός έπρεπε να είναι εκείνος! Θα είχα μεγάλο πρόβλημα αν έλεγε όχι. [γελάει]
ΜΙΑ ΑΠΡΟΣΜΕΝΗ ΕΝΩΣΗ
Αγγελική Παπούλια: Με πήρε τηλέφωνο ο παραγωγός Γιώργος Τσούργιαννης και μου είπε πως είναι μια σκηνοθέτης που ψάχνει ηθοποιό για την ταινία της. Ήταν μαζί σε ένα φεστιβάλ και τους περιέγραφε εκείνη την ταινία, κι ο Γιώργος ακούγοντας πώς σκεφτόταν η Έλενα τον χαρακτήρα, σκέφτηκε εμένα και της το είπε. Η Ελένα μου έγραψε και μου έστειλε το Drift, την προηγούμενη ταινία της. Τελικά γνωριστήκαμε από κοντά, μου εξήγησε τι σκέφτεται για την ταινία και τον χαρακτήρα και της είπα ναι κατευθείαν.
Οπότε Γιώργο Τσούργιαννη, σε ευχαριστώ, σε ευχαριστώ!
Έλενα Γουίτμαν: Ήξερα πως ο χαρακτήρας της Ίντα ήθελα να είναι μια γυναίκα δυνατή, αλλά δε με ενδιαφέρει η συμβατική δύναμη. Αυτό που ήθελα, το βρήκα στην Αγγελική. Ήμουν σε απόγνωση γιατί δεν έβρισκα κάτι που μου άρεσε, και τότε ένας έλληνας παραγωγός μου είπε πως έχει μια ιδέα– μου μίλησε για την Αγγελική, είδα ταινίες της και επιτέλους σκέφτηκα «ναι, θα μπορούσε!».
ΜΑΡΟΚΟ ΑΝΤΙ ΑΛΓΕΡΙΑΣ
Αγγελική Παπούλια: Το τελευταίο κομμάτι είναι γυρισμένο στο Μαρόκο, προσπαθούσαν πολύ να γυριστεί όντως στην Αλγερία αλλά ήταν δύσκολο, υπήρχε καραντίνα και δεν επιτρεπόταν. Το πάλεψαν πολύ γιατί η Έλενα ήθελε να γίνει το γύρισμα στο χώρο που ήταν η λεγεώνα τότε, αλλά τελικά δεν έγινε κι έτσι πήγαμε στο Μαρόκο για 2-3 μέρες, για το γύρισμα με τον Ντενί.
Έλενα Γουίτμαν: Ήταν δύσκολη απόφαση αλλά έπρεπε να το αποδεχτώ, ήταν κάτι πέρα από τις δυνάμεις μου. Αλλά δεν ήθελα να αλλάξω και το σενάριο, από την άλλη. Σκέφτηκα να το προσαρμόσω στην πραγματικότητα αλλά δεν έβγαζε νόημα– το φιλμ έπρεπε να τελειώνει στην Αλγερία.
Ακολουθεί την ιστορία της γαλλικής λεγεώνας των ξένων, γιατί η Αλγερία ήταν η βάση τους μέχρι την ανεξαρτησία της, όταν και έπρεπε να φύγουν οι Γάλλοι από τη χώρα. 130 χρόνια ήταν εκεί, η πόλη χτίστηκε στην ουσία από τη λεγεώνα, εξ ου και έχει πολύ ευρωπαϊκή και στρατιωτική αρχιτεκτονική.
Με ενδιαφέρουν πολύ τα κτισμένα πράγματα που μας περιτριγυρίζουν, οι επιφάνειες, τα πάντα λένε κάτι για εμάς. Όταν πάω στην Αλγερία και βλέπω ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική, αυτό λέει πολλά για την πόλη.
«ΑΝΤΙΟ, ΠΑΛΙΑ ΕΥΡΩΠΗ»
Αγγελική Παπούλια: Στο τέλος όταν η Ίντα συναντιέται με αυτόν τον ήρωα που παίζει ο Ντενί Λαβάν, είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι που συναντιούνται. Του λέει, είσαστε παντού. Έχει να κάνει με το ότι η ταινία μιλά για σχέσεις που είναι αλληλένδετες, οι άνθρωποι, τα ζώα, η φύση, ο πολιτισμός, η οργάνωση, κάπως όλα αυτά είναι μαζί. Από ένα μικρό σαλιγκάρι μέχρι αυτό τον λεγεωνάριο και τα όπλα του, όπου υπάρχει αυτή η βία, αυτή η προσπάθεια επιβολής. Υπάρχουν όλα. Όλα είναι αλληλένδετα.
Ενώ φαίνεται πως αυτός ο κόσμος του λεγεωνάριου είναι κάτι που ανήκει στο παρελθόν, κι υπάρχει και αυτό το τραγούδι στην αρχή της ταινίας που λέει «αντίο παλιά Ευρώπη», ταυτόχρονα… δεν είναι καθόλου «αντίο». Γιατί η ίδια βία υπάρχει παντού ακόμα. Απλά όχι με αυτή τη δομή. Δεν είναι θέμα στολής. Και στο τέλος πράγματι, η Ίντα του λέει «είστε παντού». Ο χρόνος μπορεί να έχει περάσει αλλά υπάρχει αυτή η κυκλικότητα. Μπορεί αυτές οι δομές των λεγεωνάριων να ανήκουν στο παρελθόν, αλλά η ουσία τους υπάρχει ακόμα. Οπότε δεν ξέρω κατά πόσο έχει αλλάξει, ή κατά πόσο έχουμε προχωρήσει από αυτό ως Ευρώπη. Δεν το βλέπω.
Έλενα Γουίτμαν: Έχουμε τη φιγούρα αυτή του Γκαλού, τον φαντάζομαι ως κάποιον που πάει πίσω, εκεί, σα να καταλαμβάνει ακόμα αυτό το χώρο. Δεν πληγώνει κάποιον σωματικά, αλλά η παρουσία του είναι ακόμα βίαιη και επιθετική.
Είναι τρομακτικό ότι υπάρχει αυτή η βία ακόμα, το τι μου δημιουργεί το να βλέπω στρατιώτες με όπλα να περπατάνε στο τοπίο, δε μπορώ να του βάλω λόγια. Στην Ευρώπη, στις κοινωνίες μας, αυτή είναι μια εικόνα αποκλεισμένη πια, αλλά παρόλαυτά έχουμε απολύτως στρατικοποιημένες κοινωνίες. Δεν είναι απλά κάτι παρελθοντικό, αλλά είναι στον παρόν, είναι εκεί. Υπάρχει ακόμα κάτω από την επιφάνεια, είναι κάτι πολύ έντονο για μένα. Κι η αποικιοκρατία που ήταν πάντα κομμάτι της Ευρώπης, όλη αυτή η βία της αποικιοκρατίας είναι ακόμα εκεί, περνά από γενιά σε γενιά. Απλά δεν είναι πάντα τόσο ρητή.
