ΑΝΤΕΧΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΚΤΙΡΙΑ ΕΝΑΝ ΠΑΡΟΜΟΙΟ ΣΕΙΣΜΟ ΜΕ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ;

Βλέπεις κτίρια να καταρρέουν σαν να είναι φτιαγμένα από χαρτί, άλλα να πέφτουν σαν να έβαλε κάποιο αόρατο χέρι ‘άτσαλα’ ένα τουβλάκι ντόμινο και αναρωτιέσαι από τι μπορεί να ήταν φτιαγμένες οι κατασκευές που εξαφανίστηκαν στο σεισμό της Τουρκίας και της Συρίας και πήραν μαζί τους χιλιάδες ζωές.

Σε δεύτερο χρόνο, σκέφτεσαι πόσα Ρίχτερ μπορεί να ‘αντέχει’ το δικό σου κτίριο.

Ας βάλουμε μια σειρά στις απορίες μας.

Όπως λέει η πρώην ανταποκρίτρια της Washington Post στην Τουρκία, Asli Aydintasbas “για την καταστροφή δεν φταίει μόνο η φύση.

Φταίει και ο ανθρώπινος παράγοντας”.

Για την ακρίβεια, οι πρόχειρες κατασκευαστικές πρακτικές.

Η Aydintasbas έζησε το φονικό σεισμό του 1999 “όταν μάθαμε γρήγορα ότι δεν ήταν ο ίδιος ο σεισμός, αλλά οι ανθρωπογενείς τσιμεντόλιθοι που σκοτώνουν ανθρώπους.

Η ευθύνη πήγε στους εργολάβους που χρησιμοποίησαν φθηνά υλικά, στους αξιωματούχους που απέτυχαν να ενισχύσουν τους σχετικά χαλαρούς οικοδομικούς κανόνες της χώρας και, φυσικά, στην κυβέρνηση που απέτυχε να αναπτύξει μια εθνική στρατηγική αντιμετώπισης σεισμών.

Ο σεισμός του ‘99 ήταν η αφορμή για την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στην Τουρκία και την άνοδο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία.

“Όταν έγινε αυτή, το 2002, το ΑΚΡ είχε επικεντρώσει στις μεταρρυθμίσεις και τους στενότερους δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα κεφάλαια διοχετεύθηκαν για την κατασκευή ασφαλέστερων σχολείων και άλλων δημόσιων κτιρίων, σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς οικοδομικούς κώδικες”.

Τι είναι οι Eurocodes

Οι ευρωπαϊκοί οικοδομικοί κώδικες είναι γνωστοί ως Eurocodes. Πρόκειται για σειρά 10 ευρωπαϊκών προτύπων (ΕN 1990 – EN 1999). Παρέχουν μια κοινή προσέγγιση για το σχεδιασμό κτιρίων και άλλων έργων πολιτικού μηχανικού και δομικών προϊόντων.

Εφαρμόζονται στη στατική μελέτη κτιρίων και άλλων έργων πολιτικού μηχανικού, συμπεριλαμβανομένων γεωτεχνικών πτυχών, σχεδιασμού δομικών πυρκαγιών και καταστάσεων όπως οι σεισμοί, η εκτέλεση και οι προσωρινές κατασκευές.

Προσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να διεξάγεται ο δομικός σχεδιασμός εντός της ΕΕ.

Ο λόγος της ύπαρξης τους είναι:

• Η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις για μηχανική αντοχή και σταθερότητα και την ασφάλεια, σε περίπτωση πυρκαγιάς -όπως έχουν καθιερωθεί από το δίκαιο της ΕΕ.
• Η παροχή μιας βάσης προδιαγραφών κατασκευαστικής και μηχανικής συμφωνίας και
• το πλαίσιο για τη δημιουργία εναρμονισμένων τεχνικών προδιαγραφών για τα οικοδομικά προϊόντα.

Από το Μάρτιο του 2010 οι Eurocodes είναι υποχρεωτικοί για τις προδιαγραφές των ευρωπαϊκών δημοσίων έργων και προορίστηκαν για de facto πρότυπο του ιδιωτικού τομέα.

Οι τελευταίοι κανονισμοί των Eurocodes (8 και ΕΚΩΣ 2000) θέτουν νέες απαιτήσεις για αντισεισμικές κατασκευές -δηλαδή, για κατασκευές αυξημένης πλαστιμότητας.

Προφανώς και θα εξηγήσουμε τι είναι όλα αυτά, αφότου αναφέρουμε ότι σε έκθεση του Αμερικανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου είχε τονιστεί ότι στη νότια Τουρκία ο πληθυσμός κατοικεί σε δομές που είναι εξαιρετικά ευάλωτες σε σεισμό “αν και υπάρχουν κάποιες ανθεκτικές δομές.

Διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο τα κτίρια από μη οπλισμένα τούβλα στην τοιχοδομή και πλαίσια από σκυρόδεμα χαμηλού ύψους, υλικά που είναι πολύ άκαμπτα, για να ταλαντευτούν με το τράνταγμα, οπότε είναι πιθανό να λυγίσουν και αυτό να οδηγήσει σε καταστροφικές καταρρεύσεις”.

Από τι υλικά είναι οι οικοδομές στην Ελλάδα;

Τι εγγυώνται οι οικοδομές της Ελλάδας

Το Magazine επικοινώνησε με την StahlPlus, εταιρία κατασκευής και εμπορίας σιδήρου. Ο Κωνσταντίνος Χαλάτσης, ο οποίος δραστηριοποιείται στο χώρο από τη δεκαετία του ‘60, λέει πως “τα δυο εργοστάσια σιδήρου που υπάρχουν στην Ελλάδα, παράγουν προϊόντα που έχουν προδιαγραφές από τις καλύτερες στον κόσμο.

Είναι χαρακτηριστικό πως εξάγουν σε όλες τις ηπείρους. Μαζί με την Ιταλία, η Ελλάδα έχει από τις πιο σοβαρές βιομηχανίες χάλυβα.

Ο τρόπος που χτίζονται τα κτίρια στην Ελλάδα, εφόσον τηρούνται τα σχέδια του μηχανικού, διασφαλίζουν πως σε περίπτωση ενός δυνατού σεισμού, η οικοδομή θα ‘πληγωθεί’ λίγο ή πολύ, αλλά δεν θα πέσει στο κεφάλι μας.

Η μεγαλύτερη αδυναμία του σκυροδέματος είναι η αντοχή του στην ένταση τεντώματος (δεν έχει ελαστικότητα). Μπορεί να είναι μικρότερη από το 10% της θλιπτικής αντοχής του. Για αυτό ενισχύεται με τρόπο που να γίνει ισχυρό, σε κάθε είδους καταπόνηση.

Τα σίδερα που πουλιούνται στην χώρα μας είναι προδιαγραφών Β500C. Είναι από τις πιο αυστηρές στον πλανήτη.

Σημαίνουν πως ο χάλυβας έχει πολύ καλή συγκολλησιμότητα (καλή συμπεριφορά στη συγκόλληση), ολκιμότητα (βλ. ικανότητα περιοχής από οπλισμένο σκυρόδεμα να ανταποκριθεί σε μεγάλες μετελαστικές παραμορφώσεις -χωρίς να μειωθεί σημαντικά αυτή η δυνατότητα) και ελαστικότητα.

Τα μηχανικά χαρακτηριστικά που οφείλονται στη χημική σύνθεση, δεν επηρεάζονται έπειτα από πυρκαγιά, ενώ υπάρχει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στη διάβρωση.

Ο ρόλος του χάλυβα μαζί με το μπετόν αρμέ είναι η ελαστικότητα του σιδήρου και η δύναμη του μπετόν να κρατήσουν όρθιο το κτίριο.

Το 90% των οικοδομών στην Ελλάδα έχουν κατασκευαστεί από ελληνικό σίδηρο που τηρεί τις πιο αυστηρές προδιαγραφές. Δεν υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης, εφόσον έχει τηρηθεί το σχέδιο και η στατική μελέτη του μηχανικού -που επειδή δραστηριοποιείται σε σεισμογενή χώρα έχει αποκτήσει σοβαρή τεχνογνωσία.

Μετά κάθε μεγάλο σεισμό στην Ελλάδα, ενισχύθηκε περαιτέρω ο σεισμικός κανονισμός.

Έτσι, πριν το 1985 η αναλογία χάλυβα σε κυβικό μπετόν ήταν 70 με 80 κιλά. Τώρα ξεπερνούν τα 120 με τα 130 κιλά.

Η δυσάρεστη έκπληξη ενός ρήγματος που ‘έδειχνε’ να κοιμάται

Τα ελλιπώς κατασκευασμένα κτίρια της νότιας Τουρκίας δοκιμάστηκαν στις χειρότερες συνθήκες.

Η γείτονα ‘κάθεται’ σε ένα hot spot σεισμογέννησης, καθώς τρεις από τις 12 τεκτονικές πλάκες συναντιούνται στην περιοχή: είναι η αραβική, η ευρασιατική και η αφρικανική.

(οι τεκτονικές πλάκες κινούνται ανεξάρτητα, σαν παζλ, πάνω στο ‘μανδύα’ της Γης. Η κίνηση αυτή επηρεάζει το κλίμα, την ηφαιστειακή δραστηριότητα, τις μετακινήσεις πληθυσμών και διάφορα άλλα -σημαντικά).

Το Magazine έχει ήδη εξηγήσει πώς προκαλείται ένας σεισμός (με τη μια τεκτονική πλάκα να ‘κυλάει’ κάτω από την άλλη).

Σεισμολόγος τόνισε στην WP πως “στην περίπτωση αυτών που έγιναν στην Τουρκία και τη Συρία, οι τρεις τεκτονικές πλάκες που συναντώνται σε αυτήν την περιοχή, γλιστρούν και συμπιέζονται η μία πάνω στην άλλη. Έτσι, δημιουργούν τριβές και στρες που εκδηλώνονται ως σεισμοί.

Η αραβική πλάκα κινείται προς τα βόρεια με ρυθμό περίπου 11 χιλιοστά, ετησίως.

Ως εκ τούτου, η Τουρκία, η οποία βρίσκεται στο κέντρο της Ευρασίας, συμπιέζεται προς τα δυτικά.

Αυτή η κίνηση σημαίνει ότι η Τουρκία έχει δύο μεγάλα ρήγματα, από τα οποία προέρχονται οι σεισμοί: το ρήγμα της Βόρειας Ευρασίας, μήκους 1500 χιλιομέτρων και αυτό της Ανατολικής Ευρασίας, μήκους άνω των 482 χιλιομέτρων.

Πολλοί από τους μεγαλύτερους σεισμούς της Τουρκίας προέρχονται από το βόρειο ρήγμα. Τίθεται και τώρα στο επίκεντρο, λόγω της πιθανότητας εκδήλωσης ενός μεγάλου σεισμού κοντά στο πληθυσμιακό κέντρο της Κωνσταντινούπολης.

Τη Δευτέρα 6/2 ‘χτύπησε’ το ανατολικό ρήγμα που δεν είχε ‘δώσει’ ποτέ σεισμό μεγαλύτερο των 7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ”.

Όπως είπαν σεισμολόγοι από όλον τον κόσμο, η έλλειψη πρόσφατων μεγάλων σεισμών τον περασμένο αιώνα κατά μήκος αυτού του ρήγματος, σε συνδυασμό με την κίνηση προς τα βόρεια της αραβικής πλάκας, υποδήλωναν ότι υπήρχε περιορισμένη τάση στην περιοχή. Τα φαινόμενα απάτησαν και οι συνέπειες ήταν τραγικές.

Το δε, μικρό βάθος (λίγων χιλιομέτρων) της εστίας σήμαινε πως τα σεισμικά κύματα δεν είχαν να κάνουν μεγάλο ταξίδι, έως ότου φτάσουν τα κτίρια και τους ανθρώπους που ζούσαν στην επιφάνεια και αυτό είχε ως συνέπεια ακόμα μεγαλύτερο τράνταγμα.

Ο Ερντογάν φάνηκε να έχει άλλες προτεραιότητες -όχι τις ανθρώπινες ζωές

Μολονότι λοιπόν, η Τουρκία είναι από τις πλέον σεισμογενείς χώρες του πλανήτη, όπως αναφέρει η Aydintasbas, η κυβέρνηση του δεν έκανε ούτε τα ελάχιστα, ώστε να διασφαλίσει πως τα κτίρια που ‘σηκώνονται’ μπορούν να αντέξουν τη φυσιολογία και τις συνέπειες αυτής, στην περιοχή.

“Στα χρόνια που ο Ερντογάν επέκτεινε τη δική του δύναμη και το ευρωπαϊκό όνειρο της Τουρκίας ξεθώριασε, το ενδιαφέρον της κυβέρνησης του, να τηρεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες ασφαλείας, διαβρώθηκε” προσθέτει η Aydintasbas, ως προς τους λόγους που συμπατριώτες της και Σύροι έζησαν εικόνες αποκάλυψης”.

Το 2018, σχεδόν δύο δεκαετίες μετά τον τεράστιο σεισμό του 1999, η Τουρκία ενέκρινε τελικά την πολυαναμενόμενη νομοθεσία για τους σεισμούς. Ωστόσο, αυτοί οι κανόνες έχουν τιμηθεί περισσότερο για την παραβίαση τους -από ό,τι για την τήρηση τους.

“Ο Ερντογάν έχει συχνά περιγράψει τον κατασκευαστικό κλάδο ως το στολίδι της οικονομίας και ενθαρρύνει μια σιωπηρή έλλειψη εποπτείας.

Οι μεγάλες δημόσιες συμβάσεις της Τουρκίας τείνουν να πηγαίνουν στους ίδιους κυβερνητικούς φίλους που στη συνέχεια κάνουν ό,τι θέλουν με αυτές”.

Η δημοσιογράφος καταλήγει στο εξής: “Σήμερα είναι ημέρα πένθους και συμπαράστασης. Με συγκινεί η ενότητα και η αλληλεγγύη σε ολόκληρο το έθνος: οι άνθρωποι κάνουν ουρές για να δώσουν αίμα και προσπαθούν απεγνωσμένα να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον.

Αλλά θα έρθει μια μέρα να θέσουμε ερωτήσεις και να απαιτήσουμε από κάποιους να λογοδοτήσουν”.

Αυτό βέβαια, δεν θα φέρει κάποια από τις χιλιάδες ψυχές που χάθηκαν, πίσω. Μπορεί όμως, να σώσει τις επόμενες.