ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΕΣ ΠΟΡΤΕΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ
Από τις Κατερίνα Πουρναρά και Κατερίνα Μανούσου Αλεξίου που είναι δικηγόροι στο πρόγραμμα Street Lawyering που υλοποιείται από τη HumanRights360 και τη Steps.
Γυρίζει διαρκώς κυκλικά και επαναλαμβανόμενα. Φαντάσου την.
Στη μία πλευρά της πόρτας ο δρόμος, στην άλλη η στέρηση της ελευθερίας. Ανάμεσα τους όλα τα στάδια της ύπαρξης.
Φαντάσου την είσοδό της κάπου κοντά στην Ομόνοια και την έξοδο της – σαν τρύπα στο χρόνο και στο χώρο – σε διάφορα αστυνομικά τμήματα, εισαγγελίες, φυλακές. Ρουφάει τους ανθρώπους και τις ζωές τους. Και αυτό επαναλαμβάνεται. Περιστρεφόμενα. Κυκλικά. Ξανά και ξανά.
Ο Ζ. ή αλλιώς η επιστροφή στο έξω
Είχε δικαστήριο, δικάστηκε χωρίς διερμηνέα – αφού αυτοί απεργούν – για να μην πάρει αναβολή. Καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης μικρότερη από τους μήνες που είχε ήδη εκτίσει. Στην αίθουσα του δικαστηρίου ήταν ένας άλλος άνθρωπος. Καθαρός. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Από το δρόμο και από τις ουσίες. Με την ελπίδα ότι θα βγει και θα αλλάξουν όλα. Βγήκε την επόμενη μέρα. Βγήκε και δεν είχε που να μείνει. Κάτι είχε κανονίσει με έναν φίλο από «μέσα». Έφυγε τρεις μέρες μετά για κάτι χωράφια στην επαρχία. Έπαιρνε τηλέφωνο και έλεγε ότι ήταν καλά και ήθελε να ανανεώσει τα έγγραφά του. Γύρισε κλαίγοντας έπειτα από έναν μήνα σκληρής δουλειάς για τον οποίο δεν πληρώθηκε ποτέ. Καθόλου χρήματα στην τσέπη. Δεν έχει τι να φάει. Που να μείνει. Τον βλέπουμε στην πιάτσα τις τελευταίες μέρες.
Ο Θ. ή αλλιώς η επιστροφή στο μέσα
Μια παλιά εκκρεμότητα είναι σαν μια παλιά πληγή. Δεν ξέρεις πότε θα ανοίξει. Δεν ξέρεις πότε θα «σκάσει». Την είχε ρυθμίσει με δόσεις που δεν κατάφερε να πληρώσει. Την είχε ξεχάσει τόσα χρόνια στο δρόμο, στους ξενώνες, στη χρήση. Κοίταζε την υγεία του. Καρκινοπαθής γαρ. Νόμιζε την είχε αναστείλει, αναβάλει ή κάτι τέλος πάντων όπως και μία άλλη. Τις είχε μπερδέψει μεταξύ τους. Δύο, τρεις ή πέντε. Δεν έχει σημασία. Πίστευε ότι είχε τελειώσει με αυτά. Από όταν ξεκίνησε τη χορήγηση με υποκατάστατα, από όταν πήρε το επίδομα ή τη σύνταξη υπερηλίκου. Αλλά μία παλιά εκκρεμότητα είναι σαν μία παλιά πληγή. Δεν την είχε φροντίσει. Τώρα είναι ξανά μέσα. Ξανά πίσω. Κι ας μην έκανε τίποτα από τότε. Κι ας είχε αποφασίσει ότι όλα αυτά ανήκουν στα παλιά. Δεν ξέρει ούτε που θα τον πάνε ούτε για πόσο. Άραγε εκεί θα μπορεί να χορηγείται; Θα υπάρχει πρόγραμμα; Θα ενδιαφερθεί ο εισαγγελέας για την πορεία της απεξάρτησής του; Έρχονται στο τέταρτο από τον ΟΚΑΝΑ και του αφήνουν τα φάρμακα για μία βδομάδα. Τώρα πρέπει να κόψει. Έτσι κι αλλιώς. Για να ζήσει. Ώσπου να βγει.
Ο Γ. ή αλλιώς η πόρτα που έχει σταματήσει να γυρνά
Έχει μήνες να πάρει τηλέφωνο. Την τελευταία φορά έκλαιγε. Ένας πακιστανός συγκρατούμενος προσπαθούσε να σου εξηγήσει γιατί κλαίει και που πονάει. Πιο παλιά σε ρωτούσε αν μπορείς να κάνεις κάτι για να μεταφέρει τα πράγματά του από τον ξενώνα στη φυλακή. Άλλες φορές για το πότε λόγω της ηλικίας του μπορεί να αποφυλακιστεί, για μια παλιά υφ’όρον που έσπασε, για το έγγραφο από το ΑΤ που αποδείκνυε ότι έδινε το παρόν, για το επίδομά του που είχε κοπεί, ζητούσε τσιγάρα. Έπαιρνε με ένα ερώτημα κάθε φορά αλλά στην πραγματικότητα για να ακούσει μία φωνή αφού τα παιδιά του δεν τα χε ακούσει πάνω από μία δεκαετία. Δεν ξέρει πότε θα αποφυλακιστεί. Δεν ξέρεις ούτε εσύ. Ανησυχείς όμως. Γιατί πέρασε το Πάσχα και δεν πήρε τηλέφωνο. Και ο κύριος Γ. έπαιρνε πάντα τις γιορτές.
Όταν είσαι στη φυλακή λαχταράς το έξω, την ελευθερία. Πόση ελευθερία δίνει άραγε ο δρόμος; Πόσες επιλογές έχεις για να διαλέξεις; Πόσες διαδρομές; Πόσο διαχειρίσιμο το να μην επιστρέψεις πίσω; Για όσους ζουν στο δρόμο η φυλακή είναι μονόδρομος. Για τους ίδιους η ελευθερία δε θα διαρκέσει πολύ και σίγουρα καμία επανένταξη δε θα τους περιμένει.
Υπάρχει άραγε διασύνδεση της φυλακής με ξενώνες για αστέγους; Τι γίνεται όταν ένας άστεγος αποφυλακίζεται; Τι ποσοστό κρατουμένων ήταν άστεγοι πριν τη φυλάκιση; Αποτελεί η αστεγία παράγοντα υποτροπής; Πως μπορούμε να σπάσουμε τον κύκλο της φτώχειας και της εμπλοκής στο σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης; Πως μπορούν να δοθούν ευκαιρίες και δυνατότητες στους ανθρώπους που επιθυμούν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο, να βγουν από την περιστρεφόμενη πόρτα;
Γυρίζει διαρκώς κυκλικά και επαναλαμβανόμενα. Φαντάσου την.
Η περιστρεφόμενη πόρτα είναι επίσημη ορολογία στις ανθρωπιστικές επιστήμες και περιγράφει ένα φαινόμενο πολύ συγκεκριμένο και στη δική μας περίπτωση πολύ κοινό. Περιγράφει εξαιρετικά εύστοχα μία τεράστια πόρτα -έτσι την φαντάζομαι – μια μεγάλη σιδερένια πόρτα, με αυτόματο μηχανισμό, που γυρνάει διαρκώς. Σε κάθε μέρος της χωράει ένας άνθρωπος το πολύ και αφού μπει κανείς στη ροή της είναι πια μόνος. Το πραγματικά ξεχωριστό είναι ότι ο καθένας μπορεί να μπει πάρα πολλές φορές και μπορεί επίσης να βγει άλλες τόσες. Υπάρχει όμως μια αόρατη φούσκα, μέσα στην οποία η πόρτα κινείται, και πάντοτε βγαίνοντας σε γυρίζει μέσα.
Γυρίζει διαρκώς κυκλικά και επαναλαμβανόμενα. Φαντάσου την.
Η περιστρεφόμενη πόρτα έχει δωμάτια, καθένα από αυτά είναι διαφορετικό και όλα είναι το ίδιο αδιέξοδα. Η χρήση, η φτώχεια, η αστεγία, η απόγνωση. Μετά από κάθε δωμάτιο είναι το επόμενο, που ίσως είναι το προηγούμενο, που ίσως είναι το επόμενο, που έπρεπε να είναι το τελευταίο. Μια δίνη μέσα στην οποία αν μπεις, δεν βλέπεις την έξοδο, δεν ξέρεις το δρόμο που πρέπει να πάρεις. Είσαι χαμένος, εγκλωβισμένος και πολύ μόνος.
Γυρίζει διαρκώς κυκλικά και επαναλαμβανόμενα. Φαντάσου την.
Καμιά φορά όταν σκέφτομαι τον Θ. που μπήκε φυλακή για μια παλιά υπόθεση ενώ η ζωή του ήταν χρόνια έξω και ήταν σε μια τάξη, τον Ζ. που βγήκε από τη φυλακή καθαρός και δεν είχε που να μείνει και τι να φάει και αναγκάστηκε να μείνει στο δρόμο, τον Π. που προσπαθεί να κόψει αλλά δεν έχει πιά καμία δραστηριότητα στη ζωή του να ακολουθήσει και το μόνο που ξέρει είναι η πιάτσα και ο ρυθμός της, την Κ. που αφού έχασε το μωρό έπεσε πιο βαθιά στη χρήση, τον Σ. που μπήκε στη φυλακή «καθαρός» και βγήκε σε χρήση, την Ν. που βγήκε από τη φυλακή και η οικογένειά της δεν την ήθελε πια στο σπίτι, την Τ. που χρειάζεται να πουλάει το σώμα της για να μπορεί να πίνει και γι’ αυτό είναι κάθε εβδομάδα στο κρατητήριο, σκέφτομαι ότι στην κορυφή της πόρτας υπάρχει ένα αόρατο χέρι, σαν εκείνα που κουνάνε μαριονέτες και γυρνάει την πόρτα στο ρυθμό που αυτό επιθυμεί.
Γυρίζει διαρκώς κυκλικά και επαναλαμβανόμενα. Φαντάσου την.
Ξέρεις..το αόρατο χέρι είναι η αδιαφορία, εκείνων που έχουν ευθύνη, για εκείνους που είναι αόρατοι.
Γυρίζει διαρκώς κυκλικά και επαναλαμβανόμενα. Φαντάσου την.
Υ.Γ. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές χτυπάει το τηλέφωνο. Είναι ο Ζ. που καλεί από το αστυνομικό τμήμα. Συνελήφθη με μικρή ποσότητα ηρωίνης.
Και έτσι η πόρτα γυρίζει ξανά.
