ΑΠΟ ΣΚΛΑΒΟΣ ΣΤΗ ΛΙΒΥΗ, ΠΑΙΔΙ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ YIANNICK

Ο Yannick είναι ένα παιδί που ζούσε στους δρόμους του Καμερούν, απήχθη από διακινητές το 2019 και πουλήθηκε ως σκλάβος στη Λιβύη. Δραπέτευσε και έφτασε στην Ευρώπη, όπου βρήκε καταφύγιο στη Γαλλία και τώρα λαμβάνει υποστήριξη από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

Αναγνωρισμένος πια ως ασυνόδευτος ανήλικος, αφηγείται το δικό του δύσκολο ταξίδι προς την ελευθερία, προς τη ζωή.

Παιδί του δρόμου σε ένα χωριό του Καμερούν

“Κατάγομαι από το Balum, στην περιοχή Menoua του δυτικού Καμερούν. Το χωριό μου είναι στην εξοχή, ανάμεσα σε δέντρα και καλύβες. Είναι πάντα δροσερά εκεί επειδή περιβάλλεται από βουνά. Ο πατέρας μου πέθανε όταν ήμουν δύο χρονών, αλλά δεν το ήξερα μέχρι τα επτά μου. Η μητέρα μου ξαναπαντρεύτηκε και ο άντρας της με κακοποιούσε σωματικά. Κατά καιρούς έφευγα από το σπίτι και κοιμόμουν στους δρόμους. Η γιαγιά μου ερχόταν να με βρει.

Στους δρόμους, ήμουν παρέα με άλλα παιδιά σαν εμένα, που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, τους φέρθηκαν άσχημα ή επέλεξαν να φύγουν. Όταν έφυγα από το σπίτι για πρώτη φορά, ήμουν 11 χρονών. Πέρασα μερικούς μήνες έξω και μετά γύρισα. Αλλά τίποτα δεν άλλαξε και αποφάσισα να φύγω μια και καλή.

Με τους φίλους μου στους δρόμους, ένιωθα μια χαρά, ένιωθα ελεύθερος. Όλα όσα είχα περάσει στο σπίτι – όλη η βία – ήταν παρελθόν. Κοιμόμασταν σε υπόστεγα, κάτω από πάγκους της αγοράς, σε παράγκες. Για να φάμε, ζητιανεύαμε στην αγορά. Μερικοί άνθρωποι μας άφηναν να τους βοηθήσουμε με αντάλλαγμα λίγα χρήματα. Οι έμποροι της αγοράς μας ζητούσαν να ξεφορτώνουμε τα προϊόντα τους ή να φυλάξουμε τον πάγκο τους τη νύχτα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, περπατούσαμε πολύ, πηγαίναμε εδώ και εκεί, διασκεδάζαμε.

Μεταξύ 11 και 13 ετών, έμενα πότε στο δρόμο, πότε στο σπίτι της μητέρας μου και πότε στο σπίτι της γιαγιάς μου. Μετά από αυτό το διάστημα, έμενα μόνο στο δρόμο. Κάποιοι άνθρωποι από το χωριό μου προσπάθησαν να με βοηθήσουν. Δέθηκα πολύ με έναν άνθρωπο που με θεωρούσε σαν γιο του. Ανησυχούσε για το πώς τα πήγαινα και με ενθάρρυνε να πηγαίνω στην εκκλησία. Καθώς η εκκλησία ήταν δίπλα σε ένα κολέγιο, κάθε τόσο παρακολουθούσα και κάποιο μάθημα. Μερικοί άνθρωποι προσπάθησαν να μου δώσουν συμβουλές για το πώς να προστατευτώ στους δρόμους. Αλλά έπρεπε να αποφύγω να δεθώ πολύ με τους ανθρώπους. Ζώντας στους δρόμους, πολλοί από τους φίλους μου εξαφανίστηκαν. Ήμασταν ευάλωτοι και κάποιοι το εκμεταλλεύτηκαν αυτό.

Πώς κατέληξα να φύγω από το Καμερούν; Αυτός ο άντρας με τον οποίο δέθηκα, μερικές φορές με πήγαινε στο σπίτι του για το Σαββατοκύριακο. Έγινε σαν συγγενής μου. Είχε ένα μαγαζί στην αγορά όπου πουλούσε όλων των ειδών τα πράγματα. Συχνά μου πρόσφερε φαγητό. Μια μέρα μου είπε: «Ζεις στους δρόμους, αλλά νομίζω ότι είσαι λίγο διαφορετικός από τους φίλους σου, οπότε θα προσπαθήσω να σε βγάλω από αυτή την κατάσταση».”

Το 2020, 9.524 νέοι αναγνωρίστηκαν ως ασυνόδευτοι ανήλικοι από περιφερειακές υπηρεσίες αξιολόγησης και τέθηκαν υπό προστασία από την Aide Sociale à l’Enfance (Κοινωνική Πρόνοια Νέων). Από αυτούς, το 94,2% ήταν αγόρια, η πλειοψηφία ηλικίας από 15 έως 17 ετών. Οι χώρες από όπου προέρχονται είναι κυρίως η Γουινέα, η Ακτή Ελεφαντοστού και το Μάλι. (Ετήσια Έκθεση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Γαλλία, 2020)

“Δεν είχα φύγει ποτέ από το Καμερούν. Ο άνθρωπος αυτός μου πρότεινε να πάω στο Τσαντ. Το είχα ακούσει στο σχολείο. Μου είπε ότι υπήρχε μια οικογένεια εκεί με την οποία θα μπορούσα να ζήσω μια φυσιολογική ζωή. Έτσι δέχτηκα. Φύγαμε τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο [2019]. Χάρηκα που θα πήγαινα στο Τσαντ, παρόλο που δεν ήξερα πού ακριβώς θα βρισκόμουν. Πήραμε το τρένο και μετά το λεωφορείο. Όταν φτάσαμε, οι άνθρωποι ήταν εντελώς διαφορετικοί. Το τοπίο ήταν διαφορετικό. Όλα είχαν αλλάξει.

Εν τέλει με πήγε σε ένα καμερουνέζικο σπίτι. Μου είπε ότι αυτή θα ήταν η οικογένειά μου και ότι θα ζούσα εκεί μια φυσιολογική ζωή. Δέχτηκα.”

Σκλάβος στη Λιβύη

“Ένα βράδυ, φύγαμε για ένα ταξίδι. Ήταν νύχτα. Κάποια στιγμή, δεν ήξερα πια που ήμασταν. Είχα αρχίσει να φοβάμαι. Μου είπαν ότι θα περνούσαμε τη νύχτα σε άλλο σπίτι. Την επόμενη μέρα, όταν ξύπνησα, οι άνθρωποι ήταν διαφορετικοί. Αργότερα ανακάλυψα ότι ήταν Λίβυοι και ότι με είχαν πουλήσει σκλάβο στη Λιβύη. Ήμουν σε μια φυλακή. Ήταν ένα μεγάλο δωμάτιο με πολύ κόσμο μέσα. Ήταν σαν κοτέτσι με μόνο μικρές τρύπες για φως. Κάθε πρωί μας πήγαιναν με φορτηγά για να κάνουμε καταναγκαστική εργασία. Πρέπει να κάνεις ό,τι σου λένε, αλλιώς θα σε σκοτώσουν. Γίνεσαι ιδιοκτησία τους. Στη φυλακή βασανίστηκα πολύ.

Μια μέρα, μας πήγαν να δουλέψουμε στην Τρίπολη. Αυτή ήταν η ευκαιρία μας να δραπετεύσουμε, και την αρπάξαμε, αλλά μερικά από τα παιδιά σκοτώθηκαν από Λίβυους. Φύγαμε χωρίς να ξέρουμε πού πηγαίνουμε. Περπατούσαμε μέχρι την επόμενη μέρα. Στην ομάδα ήταν ένα αγόρι με το οποίο τα πήγαινα καλά. Έγινε η παρέα μου. Επιβιώσαμε ζητιανεύοντας. Μια μέρα μου είπε ότι ήξερε πώς θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε. Μου είπε ότι έπρεπε να πάμε σε μια συγκεκριμένη πόλη. Όταν φτάσαμε εκεί, καταφέραμε να μπούμε σε μια ομάδα ανθρώπων που οι Λίβυοι είχαν βάλει σε ένα φουσκωτό σκάφος με προορισμό την Ευρώπη και συγκεκριμένα την Ιταλία. Δεν ξέρω πώς έφτασα στην Ιταλία καθώς έχασα τις αισθήσεις μου στη διαδρομή. Ξύπνησα μέσα σε μία διασωστική βάρκα.

Η Λιβύη είναι ένα ιστορικό σημείο διέλευσης για τις μεταναστευτικές διαδρομές προς την Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια, οι μετανάστες και οι πρόσφυγες στη Λιβύη έχουν εκτεθεί σε πρωτοφανή επίπεδα βίας: συχνά τους εκμεταλλεύονται, κακοποιούνται, ξυλοκοπούνται, βασανίζονται και φυλακίζονται σε απάνθρωπες συνθήκες χωρίς πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη. Κάποιοι προσπαθούν να διασχίσουν τη Μεσόγειο για να φτάσουν στην Ευρώπη, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους στην πορεία. Το 2021, εκτιμάται ότι 1.508 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή εξαφανίστηκαν ενώ προσπαθούσαν να διασχίσουν την κεντρική Μεσόγειο Θάλασσα. Από το 2014, 23.108 άνθρωποι έχουν πεθάνει ή αγνοούνται στην ίδια διαδρομή. Αφού διασώθηκε στη θάλασσα από μια ομάδα έρευνας και διάσωσης, ο Yannick έφτασε στη Σικελία.

Ταξίδι στην Ευρώπη

“Όταν κατεβήκαμε από το πλοίο, μας έβαλαν σε λεωφορεία για να μας πάνε σε μεγάλα δωμάτια. Μας έδωσαν καινούρια ρούχα. Μπορούσαμε να πλυθούμε, να ντυθούμε, να φάμε και να κοιμηθούμε σε ένα κρεβάτι. Μας ζήτησαν να γράψουμε το όνομα, την ηλικία και τη χώρα μας σε ένα κομμάτι χαρτί. Έμεινα εκεί για μια εβδομάδα.

Μετά, με έβαλαν σε μια ομάδα με άλλους ανήλικους. Είπαν ότι έπρεπε να μας στείλουν σε μια πόλη που λέγεται Ρώμη. Ήμασταν κλειδωμένοι, δεν μπορούσαμε να βγούμε έξω. Φάγαμε, πλυθήκαμε, κοιμηθήκαμε. Τίποτα άλλο. Και ήταν έτσι κάθε μέρα. Δεν νιώθαμε καλά εκεί, έτσι μια μέρα εγώ και κάποιοι άλλοι νέοι αποφασίσαμε να φύγουμε. Να πάμε να ζήσουμε στους δρόμους.

Στην Ιταλία, δεν καταλάβαινα τη γλώσσα. Δεν ένιωθα άνετα. Έτσι αποφασίσαμε να πάμε στη Γαλλία. Οι γαλλόφωνοι Αφρικανοί μας έδωσαν οδηγίες: φύγετε από τη Ρώμη, πηγαίνετε στο Μιλάνο, μετά στη Ventimiglia και μετά πάρτε το τρένο για τη Γαλλία. Τα καταφέραμε. Στο τρένο, όμως, η αστυνομία μας συνέλαβε. Μας έστειλαν πίσω στην Ιταλία. Περπατήσαμε όλη μέρα για να επιστρέψουμε στη Ventimiglia. Άλλοι μετανάστες μας είπαν ότι θα μπορούσαμε να πάμε μέσα από τα βουνά στη Νίκαια. Έτσι περπατήσαμε. Γλιστρήσαμε κάτω σε ρεματιές, ήμασταν καλυμμένοι με λάσπη και βρωμιά. Όταν φτάσαμε στη Νίκαια, όλοι μας κοιτούσαν.

Περπατήσαμε στον κεντρικό δρόμο και κρυφτήκαμε. Ήταν περίπου πέντε το πρωί. Περιμέναμε να περάσει το πρώτο λεωφορείο. Θέλαμε να συνεχίσουμε να περπατάμε, μέχρι να φτάσουμε οπουδήποτε. Φτάσαμε στο τέλος της γραμμής και βρεθήκαμε στη Μασσαλία. Κάποιος είπε να πάμε στο Παρίσι, οπότε πήραμε το τρένο. Όταν ήρθε ο εισπράκτορας, κρυφτήκαμε. Φτάσαμε στο Παρίσι γύρω στις πέντε το απόγευμα. Δεν ξέραμε πού να πάμε. Ήταν Αύγουστος ή Σεπτέμβριος [2019]. Το πρώτο πράγμα που θέλαμε να κάνουμε ήταν να δούμε τον Πύργο του ‘Αιφελ. Αλλά δεν φτάσαμε ποτέ εκεί εκείνη τη μέρα. Αντ’ αυτού χαθήκαμε…”

Περιπλανώμενος στο Παρίσι

Το επόμενο πρωί, ψάχναμε για στέγη. Ένας άντρας μας συμβούλεψε να πάμε στην αστυνομία. Έτσι κάναμε. ‘Άρχισαν να μας κάνουν πολλές ερωτήσεις. Αυτό μας τρόμαξε. Μας πήγαν στον Ερυθρό Σταυρό. Οι άνθρωποι του Ερυθρού Σταυρού ρώτησαν για το παρελθόν μου. Τους είπα τα πάντα: για την κακοποίηση, τα βασανιστήρια και μετά για τη ζωή μου στην Ιταλία. Είπα όλη την ιστορία μου. Με ρώτησαν αν χρειάζομαι ψυχολόγο. «Τι είναι ο ψυχολόγος;» Ρώτησα.”

Ασυνόδευτοι ανήλικοι φθάνουν στη Γαλλία μετά από μακρά, χαοτικά και συχνά τραυματικά ταξίδια. Εκτός από την ανυπόφορη κατάσταση που τους οδήγησε να εγκαταλείψουν τη ζωή τους στην πατρίδα, συχνά αντιμετωπίζουν βία στο ταξίδι. Κατά την άφιξή τους στη Γαλλία, αντιμετωπίζουν αβεβαιότητα και πιθανή εξαθλίωση, συμπεριλαμβανομένου ενός επισφαλούς νομικού καθεστώτος, ασταθή στέγαση και πολύ λίγο φαγητό.

“Με συμβούλεψαν να πάω στο δικαστήριο του Παρισιού, αλλά δεν ήξερα πώς. Μετά έχασα τους άλλους από την ομάδα μου…

Στο ξενοδοχείο όπου έμενα, δεν μπορούσαμε να μείνουμε όλη την ημέρα. Μας επέτρεψαν να επιστρέψουμε στις 7 μ.μ., μόνο για να φάμε, να κάνουμε ντους και να κοιμηθούμε. Περίμενα τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Δεν ξέρω ποιος αποφασίζει, αλλά δεν με αναγνώρισαν ως ανήλικο. Το μόνο που πήρα ήταν άλλο ένα χαρτί για να πάω στο δικαστήριο.

Στην έξοδο [του δικαστηρίου], κάποιοι άνθρωποι με σταμάτησαν. Εκείνη η μέρα ήταν η πρώτη φορά που πήγα στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στο Pantin. Όταν έφτασα, ένας άντρας, ο Αλί με κάλεσε στο γραφείο του. Μου εξήγησε ότι θα συνεχίσουν τη διαδικασία και θα ανοίξουν φάκελο για να προσφύγουν στον δικαστή για τους ανήλικους. «Θα χρειαστεί λίγος χρόνος», με προετοίμασε.

Στη συνέχεια μας πήγαν να πάρουμε σκηνές από την Utopia 56 (γαλλική οργάνωση που παρέχει βοήθεια στους μετανάστες). Και μετά πήγαμε στο λόφο (τοποθεσία του καταυλισμού). Όταν φτάσαμε, είδαμε πολλούς ανθρώπους να κοιμούνται εκεί. Στήσαμε τις σκηνές μας σε μια γωνία. Επέστρεψα στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα για τα ραντεβού μου με την κοινωνική λειτουργό και τον ψυχολόγο.”

Το 2017, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εγκαινίασαν ένα κέντρο υποδοχής και καθοδήγησης στο Pantin, με σκοπό την παροχή ιατρικής, ψυχολογικής, νομικής και κοινωνικής υποστήριξης σε ασυνόδευτους ανηλίκους που δεν έχουν αναγνωριστεί ως τέτοιοι στην πρώτη τους αξιολόγηση από τις αρχές. Το κέντρο καλύπτει ένα μεγάλο κενό των δημόσιων αρχών. Από το 2017, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν υποστηρίξει περισσότερους από 2.788 νέους, παρέχοντας 10.345 ιατρικές εξετάσεις, 6.746 συνεδρίες ψυχικής υγείας, 1.518 παραπομπές σε δικαστή ανηλίκων και 4.868 κοινωνικές συσκέψεις για να βοηθήσουν για τις βασικές ανάγκες, όπως τρόφιμα, ρούχα, μαθήματα γαλλικών και υγειονομική περίθαλψη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι κοινωνικοί λειτουργοί των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βοήθησαν επίσης 295 νέους να βρουν ένα μέρος να ζήσουν. (στοιχεία Αυγούστου 2021)

“Έμεινα σε εκείνη τη σκηνή στο Porte d’Aubervilliers για περίπου δύο μήνες. Έκανε πολύ κρύο. Δεν είχαμε θέρμανση. Φοβόμουν ότι θα έπεφτα για ύπνο και την επόμενη μέρα δεν θα ξυπνούσα.

Στις 19 Δεκεμβρίου [2019], είχα ραντεβού με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στο Pantin και μου είπαν ότι μου είχαν βρει στέγη. Δεν θα χρειαζόταν πλέον να κοιμάμαι σε σκηνή. Είχα πλέον ένα σπίτι στο Passerelle, έναν ξενώνα που διαχειρίζονται οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. “

Τον Αύγουστο του 2018, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δημιούργησαν έναν ξενώνα στην περιοχή του Παρισιού, γνωστό ως «Passerelle», για νέους που χρειάζονται διαμονή για λόγους υγείας λόγω σοβαρών σωματικών ή ψυχολογικών προβλημάτων. Οι νέοι που διαμένουν στο Passerelle εξακολουθούν να λαμβάνουν υποστήριξη από το κέντρο υποδοχής και καθοδήγησης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Pantin και από ειδικούς κοινωνικούς λειτουργούς. Λαμβάνουν αυτή τη βοήθεια μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάστασή τους. Ο ξενώνας στο Passerelle έχει 20 κρεβάτια. Τον ξενώνα διαχειρίζονται οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα με την υποστήριξη της Utopia 56. Το 2021, 53 νέοι στεγάστηκαν στο Passerelle.

Θα έμενα εκεί για τρεις μήνες και μετά θα πήγαινα σε μια ανάδοχη οικογένεια. Ξεκίνησα να κάνω και κάποια μαθήματα γαλλικών μία φορά την εβδομάδα, ενώ μας παρείχαν δραστηριότητες και εκπαίδευση. Τότε άρχισα να σκέφτομαι το μέλλον. Δεν είχα κάνει ποτέ καμία εκπαίδευση πριν – σκέφτηκα ότι θα ήταν ωραίο. Θα ήθελα να σπουδάσω τεχνικός και στη συνέχεια να εργαστώ για ανθρωπιστικές οργανώσεις, να βοηθήσω τους ανθρώπους που περνούν αυτό που πέρασα. Συχνά σκέφτομαι τους ανθρώπους που γνώρισα στο ταξίδι μου και τον τρόπο που μου έλεγαν πάντα: «Όλα θα πάνε καλά, όλα θα πάνε καλά».

Αναγνωρισμένος ως ανήλικος

Αναγνωρίστηκα ως ανήλικος τον Μάρτιο [2020], κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown. Θα με αναλάμβανε η Κοινωνική Πρόνοια των Νέων. Αυτό σήμαινε επίσης ότι δεν θα πήγαινα τελικά να ζήσω με μια ανάδοχη οικογένεια. Έτσι επέλεξα να ζήσω σε ένα διαμέρισμα. Μετακόμισα δύο μέρες πριν το τέλος του lockdown.

Όταν λέω αυτή την ιστορία, νιώθω απελευθερωμένος. Οι μικρές στιγμές που με κάνουν να νιώθω καλά είναι όταν είμαι μόνος στο σπίτι. Και όταν πάω να δω τον ψυχίατρό μου. Νιώθω καλά αμέσως μετά. Είναι σημαντικό να μοιράζομαι την ιστορία μου, να εξηγώ τι έχω περάσει. Το μόνο που θέλω είναι να έχω μια φυσιολογική ζωή, μια δουλειά. Να μπορώ να κάνω κάτι. Να κάνω οικογένεια μια μέρα. Να ζω όπως όλοι οι άλλοι.

Σήμερα ο Yannick έχει εγγραφεί σε μία σχολή τεχνικών, μετά την ολοκλήρωση ενός εκπαιδευτικού σεμιναρίου μερικών μηνών ως ελαιοχρωματιστής σπιτιών. Είναι επίσης εθελοντής σε μια γαλλική οργάνωση, όπου βοηθά στην προετοιμασία και τη διανομή γευμάτων σε εστιατόριο που διαχειρίζεται μία φιλανθρωπική οργάνωση.