ΜΠΗΚΑΜΕ ΣΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Ομολογώ ότι, καθώς ανέβαινα μες στην μεσημεριανή κίνηση της Κηφισίας, κρατούσα μικρό καλάθι. Η πρόσκληση για ξενάγηση στο νεότευκτο Ολυμπιακό Μουσείο Αθήνας, που ξεκίνησε να λειτουργεί στις 14 Μαΐου, ξυπνούσε λογιών-λογιών κυνικές σκέψεις μέσα μου. Υπάρχει, αλήθεια, χώρος ή λόγος για ακόμη ένα μουσείο στο κλεινόν άστυ; Φυσικά, ναι, γιατί όχι; Αρκεί το τελικό προϊόν του μουσείου, ανεξαρτήτως θεματικής, να είναι ελκυστικό, μοντέρνο, μπιτάτο –στην εποχή της ψηφιακής εικόνας δεν φτουράνε πια τα καθρεφτάκια για τους ιθαγενείς.

Από την άλλη, αδυνατούσα να φανταστώ πώς μπορεί να γίνει εκ νέου ενδιαφέρον και τραβηχτικό ένα θέμα τόσο τετριμμένο όσο οι Ολυμπιακοί Αγώνες –και δη στην μονίμως υπερήφανη γενέτειρά τους. Κι απ’ την τρίτη, ήταν και το… χωροταξικό της όλης υπόθεσης. Διότι το μουσείο στεγάζεται στον 1ο όροφο του πασίγνωστου κτιρίου δίπλα στο ΟΑΚΑ, όπου στην Ολυμπιάδα της Αθήνας το 2004 στεγαζόταν το Διεθνές Κέντρο Ραδιοτηλεόρασης. Και όπου πλέον, όπως όλοι ξέρουμε, βρίσκεται το εμπορικό κέντρο Golden Hall. Για κάποιο λόγο δεν μου καθόταν καλά αυτή η γειτνίαση των καταστημάτων με τον Σπύρο Λούη…

Μιάμιση ώρα αργότερα, αποχαιρετώντας το μουσείο και την διευθύντριά του, Μαρία Παπαϊωάννου, που μου είχε προσφέρει μια υποδειγματική ξενάγηση, τα είχα ξεχάσει όλα αυτά τα κυνικά και ξινά.

Το νέο Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας φυσάει και οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν πάντα να συγκινήσουν.

Νέο μέλος ενός διεθνούς δικτύου

Υπό την αιγίδα της Ελληνικής και της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, το νέο μουσείο στο Μαρούσι έρχεται να προστεθεί στα υπόλοιπα 27 μουσεία που ανήκουν στο Διεθνές Δίκτυο Ολυμπιακών Μουσείων. Το οποίο δίκτυο ιδρύθηκε το 2006 ως παρακλάδι της ΔΟΕ, κι ανάμεσα στα μέλη του φιγουράρουν το πρωταρχικό Ολυμπιακό Μουσείο στην Λοζάνη της Ελβετίας (με τα 10.000+ εκθέματα), κάποια σε πόλεις που έχουν φιλοξενήσει Θερινούς ή Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες (π.χ. Ελσίνκι, Λιλεχάμερ, Σεούλ, Ναγκάνο), τέσσερα (!) ολυμπιακά μουσεία στην Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, μα και κάποια σε εντελώς απρόσμενα (σχεδόν κουλά) μέρη, όπως εκείνο στην Τεχεράνη, ή το άλλο στην Ντόχα του Κατάρ (όχι θα το ’χαναν). Κι ανάμεσά τους, θα πρέπει να σας πω, υπάρχει ήδη ένα άλλο ελληνικό: το Ολυμπιακό Μουσείο Θεσσαλονίκης που ιδρύθηκε το 2001.

Πίσω στο Μαρούσι, και στην ξενάγησή μου στο Ολυμπιακό Μουσείο της Αθήνας. Ένα φίνο ιβουάρ χρώμα καλύπτει τις γυψοσανίδες-κατασκευές που ορίζουν ολόκληρο τον χώρο (εκθεσιακό και μη), με τις ακμές των επιφανειών στρογγυλεμένες να θυμίζουν κάτι από κυκλαδίτικη τσιμεντοκονία. Πάντως, ένα από τα πιο δυνατά χαρτιά του νέου μουσείου –το οποίο, φοβάμαι, θα προσπεραστεί γιατί λειτουργεί υπόκωφα και, εδώ, αριστοτεχνικά– είναι οι φωτισμοί του. Μελετημένοι, αβροί, τόσο όσο, και πανταχού παρόντες οι φωτισμοί παίζουν κομβικό ρόλο στην ανάδειξη όλων των εκθεμάτων. Είτε πρόκειται για φωτογραφία, είτε για πολυμεσική εφαρμογή, είτε για το μετάλλιο ή το προσωπικό αντικείμενο ενός έλληνα Ολυμπιονίκη.

Μιλώντας, λοιπόν, για προσωπικά αντικείμενα πρωταθλητών που περιλαμβάνονται στην μόνιμη συλλογή του μουσείου –ανάμεσά τους, η στολή, η ζώνη και τα παπούτσια του Πύρρου Δήμα από την Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης το 1992, ή το κορμάκι προπόνησης της Ολυμπιονίκη της ρυθμικής, Κλέλιας Πανταζή–, η κα. Παπαϊωάννου υπογραμμίζει: «Υπήρξαν αθλητές που αγκάλιασαν το μουσείο από την πρώτη στιγμή. Αλλά, εδώ και δυο βδομάδες που ανοίξαμε, είναι απίστευτο το πόσα καινούρια αιτήματα έχουμε από αθλητές για να μας φέρουν τα προσωπικά τους αντικείμενα.» Εξάλλου, όπως επισημαίνει η διευθύντρια του μουσείου, όταν το μετάλλιο, ή η αναμνηστική μπλούζα παραμένουν στο σπίτι του αθλητή ή της αθλήτριας, τα βλέπουν μόνο συγγενείς, φίλοι και γνωστοί. «Ενώ εδώ, θα το δει ο κόσμος, θα το δουν παιδιά που θα εμπνευστούν, θα βάλουν ένα στόχο, θα αγωνιστούν να τον κατακτήσουν. Αυτό ήταν και το κίνητρο πίσω από τους περισσότερους Ολυμπιονίκες και αθλητές που μας έφεραν τα προσωπικά τους αντικείμενα,» συμπληρώνει η κα. Παπαϊωάννου.

Η αίθουσα –ουσιαστικά, πρόκειται για δυο αίθουσες– που φιλοξενεί σε προθήκες αυτά τα προσωπικά αντικείμενα σπουδαίων αθλητών και αθλητριών είναι η τελευταία του μουσείου. Ξεκινώντας από την αρχή της έκθεσης, έχουν προηγηθεί αίθουσες αφιερωμένες στην Γέννηση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ολυμπία, μετά στην Αναβίωση των Ολυμπιακών και την Ολυμπιάδα της Αθήνας το 1896, και τέλος στην πολυσυζητημένη Επιστροφή των Αγώνων στην Ελλάδα και την Αθήνα του 2004. Και υπάρχει κι ένα εντυπωσιακό πανόραμα με όλες τις σύγχρονες Ολυμπιάδες της οικουμένης. Η μετάβαση από το ένα σημείο της έκθεσης στο επόμενο, και από την μια ιστορική περίοδο στην άλλη γίνεται αβίαστα, με τρόπο ρέοντα και απόλυτα σαφή.

Έξυπνες προτάσεις, καλαίσθητες λύσεις

Το πολύ καλό με το μουσείο είναι ότι μπορεί να ικανοποιήσει και τον βιαστικό, άρπα-κόλλα επισκέπτη, αλλά και εκείνον που πάει σε μουσείο για να μάθει (τα πάντα) επί του εκάστοτε θέματος. Επί παραδείγματι: στην τρίτη στροφή μετά την μακριά αίθουσα που στεγάζει μια αφαιρετική οβάλ αναπαράσταση του Σταδίου (και των αγωνισμάτων) στην Αρχαία Ολυμπία, κι ενώ έχουμε μπει πια στον 19ο αιώνα με την άνθιση του φιλελληνισμού, των ξένων περιηγητών και της αναβίωσης του Ολυμπισμού, τσουπ! εμφανίζεται δεξιά μου ένα άνοιγμα προς μια μικρή ημικυκλική αιθουσούλα. Σκοτεινή. Κάθομαι, λοιπόν, και παρακολουθώ ένα εξαιρετικά μονταρισμένο ολιγόλεπτο φιλμάκι, με μοντέρνα αισθητική τύπου κολάζ, για το Συνέδριο της Σορβόννης το 1894. Όπου, ο Δημήτριος Βικέλας έπεισε τον συνοδοιπόρο του στην Αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, Πιέρ ντε Κουμπερτέν, να τελεστεί στην Αθήνα η 1η Σύγχρονη Ολυμπιάδα. Μούρλια το βρήκα.

Αλλά αυτό το δωματιάκι μαζί με την προβολή του θα μπορούσε κάλλιστα να το παρακάμψει κανείς. Χωρίς να τρωθεί ανεπανόρθωτα το σύνολο της επίσκεψής του στο μουσείο. Από την άλλη, υπάρχουν και κάτι σημεία μες στο μουσείο όπου, θες δεν θες, θα κολλήσεις. Στην ημικυκλική φωτεινή αίθουσα, ας πούμε, που φιλοξενεί το αφιέρωμα σε Θερινούς και Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες από το 2006 έως σήμερα, υπάρχουν στη μέση του χώρου δυο μηχανήματα με οθόνη αφής, μέσω των οποίων μπορείς να διαλέξεις μια «ολυμπιακή» χρονιά και να δεις στην οθόνη ένα (εξαιρετικό) βιντεάκι με σπικάζ, που μοντάρει ταχύτατα όσα γεγονότα σημάδεψαν τον πλανήτη την εν λόγω χρονιά σε πολιτικό, κοινωνικό, επιστημονικό, καλλιτεχνικό, οικονομικό, τα-πάντα-όλα επίπεδο. Μικρές καταδύσεις στην πρόσφατη παγκόσμια ιστορία, που αποδεικνύουν περίτρανα ότι ο αθλητισμός και ο Ολυμπισμός δεν είναι καθόλου ξεκομμένοι από την υπόλοιπη, παλλόμενη ζωή.

Περιήγηση μέσα από 14 σημεία

Με την χρονολογική και χωροταξική σειρά με την οποία διαρθρώνεται και η έκθεση, σταματάμε σε 14 σημεία που τράβηξαν την προσοχή μας:

• Η εναρκτήρια ολοστρόγγυλη σκοτεινή αίθουσα, με διαδοχή φωτογραφικών στιγμιότυπων από Ολυμπιάδες κάθε εποχής να αναβοσβήνουν ψηλά στον τοίχο. Μόνο στο τέλος συνειδητοποιείς ότι οι φωτογραφίες σχηματίζουν στο ταβάνι έναν κότινο.
• Ο διαδραστικός χάρτης που δείχνει την… αρχαία διάδοση του Ολυμπισμού: ξεκινώντας από το 776 π.Χ. και φτάνοντας στο 394 μ. Χ. όταν ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος κατάργησε τους Ολυμπιακούς, βλέπεις στον χάρτη της Μεσογείου να ανάβουν προοδευτικά, όσο περνούν οι δεκαετίες, όλο και περισσότερα φωτάκια πάνω σε μέρη που ξέρουμε ότι έστειλαν αθλητές στους αγώνες της Ολυμπίας. Συναρπαστικό… Ειδικά αν σκεφτείς ότι εκείνοι οι αθλητές ταξίδευαν μέχρι και μήνες πριν φτάσουν με τα πλοία τους στην δυτική ακτή της Πελοποννήσου.
• Ο αμφορέας, ίσαμε ένα μέτρο μπόι, που στέκει σε θέα 360° στη δεύτερη αίθουσα του αρχαίου τμήματος. Είναι αντίγραφο ενός Παναθηναϊκού αμφορέα (μην χαίρεστε οι Βάζελοι), ο οποίος δινόταν ως έπαθλο στους νικητές των αγωνισμάτων της γυμναστικής και της αρματοδρομίας στη διάρκεια των Παναθήναιων. Επίσης, ο αμφορέας ήταν γεμάτος ελαιόλαδο! Πάνω από διετία σου έβγαζε άνετα… Ήταν ο μοναδικός αρχαίος αγώνας που απένειμε στους νικητές κάτι άλλο εκτός από στεφάνι (ελιάς, αγριοσέλινου, πεύκου).
• Το γεγονός ότι η ιστορική διαδρομή της έκθεσης δεν αποσιωπά ολότελα τα «σκοτεινά χρόνια» της αναστολής των Αγώνων. Γίνεται αναφορά, υπάρχουν και εικόνες κάποιων αμετανόητων που κράτησαν ζωντανό το πνεύμα του ερασιτεχνικού αθλητισμού σε πείσμα των τότε ηθών.
• Η μοναδικά φωτισμένη ασπρόμαυρη φωτογραφία, μέσα σε κοίλη εσοχή και από το ταβάνι έως κάτω, που εικονίζει την (ομολογουμένως χαοτική, μα υπέροχη) αρχική ανασκαφή στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας το 1829.
• Το γραφείο του Δ. Βικέλα σε πλήρη ανασύσταση δωματίου. Όσο για το έπιπλο-γραφείο, πρόκειται για (συντηρημένο) αυθεντικό κομμάτι.
• Τα άκαμπτα, κάπως ογκώδη εισιτήρια από την Ολυμπιάδα της Ρώμης το 1960, ας πούμε, ή από κάμποσες άλλες εξίσου παλιές διοργανώσεις.
• Η συ-γκλο-νι-στι-κή φωτογραφία των κερκίδων του Καλλιμάρμαρου, ως πρελούδιο στην Ολυμπιάδα του 1896, που την κοιτάς και σου ‘ρχεται να πας να κάτσεις στα μάρμαρα –της φωτογραφίας, έτσι;
• Τα επίσης αυθεντικά κομμάτια από τα περίτεχνα κοστούμια που είχε σχεδιάσει η αείμνηστη Σοφία Κοκοσαλάκη για την θρυλική Τελετή Έναρξης του Δημήτρης Παπαϊωάννου το 2004. Ρούχα που παραπέμπουν σε μυθολογικές φιγούρες από τοιχογραφίες και γλυπτά, πανοπλίες, βυζαντινά κοστούμια, Καρυάτιδες, σώματα Κενταύρων…
• Ο αυθεντικός φάκελος διεκδίκησης, και ο οργανωτικός φάκελος του Αθήνα 2004, τα προσχέδια του Φοίβου της Αθηνάς και των λογότυπων, γενικά όλα τα ντεσού που οπισθογράφησαν την επιτυχία των Αγώνων. Και φυσικά, να ξανακούς το «Is Athens!» του Χουαν Αντόνιο Σαμαράντς… Δάκρυσα λίγο.
• Στα φωτεινά πάνελ με την συνοπτική ταυτότητα κάθε μιας από τις σύγχρονες καλοκαιρινές και χειμωνιάτικες Ολυμπιάδες, αναγράφεται και κάτι που έγινε για πρώτη φορά στην ιστορία των Αγώνων. Τα 10άρια της Κομανέτσι το 1976 στο Μόντρεαλ, ας πούμε. Ή η συμμετοχή γυναικών στο Παρίσι το 1900 (το 1896 συμμετείχαν μόνο άντρες, έτσι;).
• Η αίθουσα όπου εκτίθενται σχεδόν όλες οι επίσημες αυθεντικές δάδες που πυροδότησαν την έναρξη των αντίστοιχων Ολυμπιακών Αγώνων. Χαζεύεις κανονικά…
• Ένα μικρό χάρτινο εικόνισμα (κάποιου αγίου; της Παναγίας;) στην εσωτερική πλευρά του κράνους ενός Παραολυμπιονίκη. Ψάααξε, ψάαααξε για να το βρεις…
• Τα βίντεο με σημερινές δηλώσεις αθλητών, διοργανωτών, συντελεστών και εθελοντών, οι οποίοι ανακαλούν αναμνήσεις, αξέχαστες εμπειρίες και στιγμές από την αθηναϊκή Ολυμπιάδα του 2004.

EXTRA TRIVIA

• Η σκέψη για δημιουργία ενός Ολυμπιακού Μουσείου της Αθήνας στον συγκεκριμένο χώρο γεννήθηκε αμέσως μετά το τέλος των Αγώνων του 2004. Τελικά, οι εργασίες για την κατασκευή του ξεκίνησαν το 2018.
• Η μουσειολογική ομάδα του ιδρύματος συνεργάστηκε με πάνω από 40 εθνικούς και διεθνείς πολιτιστικούς φορείς για την τεκμηρίωση των εκθεμάτων.
• Στον πάνω όροφο του μουσείου, με σούπερ θέα στο Ολυμπιακό Στάδιο, λειτουργεί το λιτό και μοντέρνο καφέ-εστιατόριο «1896». Στην είσοδο του μουσείου, υπάρχει φυσικά πωλητήριο που διαθέτει αποκλειστικά τα επίσημα προϊόντα με λογότυπο (συν ωραίο σχεδιασμό και υλικά) του μουσείου.
• Δίπλα στο «1896» υπάρχει αίθουσα για τα (μελλοντικά) εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου.
• Οι ώρες λειτουργίας είναι Δευτέρα με Κυριακή από τις 10:00 έως τις 21:00 (τελευταία είσοδος 20:00).
• Εισιτήρια, 7€ για ενήλικες/ 6€ για παιδιά 2-18 ετών και τους άνω των 65/ δωρεάν για νήπια, ΑμΕΑ, και άνεργους. Υπάρχει και οικογενειακό εισιτήριο για δυο ενήλικες – δυο παιδιά με 20€. Έκπτωση 10% στις ονλάιν κρατήσεις.
• Η Ευανθία Ρεμπούτσικα υπογράφει τις πρωτότυπες μουσικές συνθέσεις που ακούγονται σε διάφορα σημεία της έκθεσης, ενώ το σπικάζ που συνοδεύει διαδραστικά εκθέματα και προβολές έχουν κάνει οι ηθοποιοί Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, Τάσος Νούσιας, Νίκος Κουρής, Παναγιώτα Βλαντή και Δημήτρης Καταλειφός.
• Γιατί να το κρύψωμεν άλλωστε, είναι πολύ θετικό που τρεις γυναίκες βρίσκονται πίσω από αυτό που ο επισκέπτης προσλαμβάνει ως σύγχρονο, σπιρτόζικο, πλούσιο κι εμπεριστατωμένο μουσείο. Η Σταυρούλα Βαβαλέα στην σύλληψη και τον σχεδιασμό, η Χαρά Μαραντίδου υπεύθυνη της μουσειογραφικής μελέτης, και η Αλεξάνδρα Νικηφορίδου στον συντονισμό της ομάδας μουσειολογίας.