ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΓΑΛΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΛΕΦΤΑ ΑΠΟ ΤΑ NFT;

Σίγουρα είναι μια σειρά από άγνωστες τεχνολογικές λέξεις. NFT, token, blockchain, crypto και πόσες άλλες. Ζητήσαμε να μάθουμε τι σημαίνουν όλα αυτά αλλά και γιατί κάποιος να δημιουργήσει ή να επενδύσει σε NFT.

O Artibled που έχει μπει γερά στο παιχνίδι της αγοραπωλησίας NFT μας εξηγεί ποιο είναι το παρόν και κυρίως αν υπάρχει μέλλον σε αυτή την αγορά.

Επηρεάζει κάπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, την αγορά NFT. Έχει ενδιαφέρον πώς οι μόνες συναλλαγές που επιτρέπονται πια στους Ρώσους είναι μόνο μέσα από την blockchain οικονομία;
Τα NFT τις τελευταίες μέρες σίγουρα δεν είναι η πρώτη προτεραιότητα Ρώσων και Ουκρανών. Ένας συνεργάτης μου Ουκρανός πήγε στο Ντουμπάι προχθες για να συνεχίσει τις ονλάιν δραστηριότητες του καθώς στην Ουκρανία δεν έχουν ίντερνετ. Στο σύνολό τους, τα NFT δεν έχουν δείξει σημάδια ότι επηρεάστηκαν από την Ουκρανία. Περισσότερο φαίνεται να ανοίγει η ψαλίδα μεταξύ μεγάλων πρότζεκτ από γνωστούς δημιουργούς και μικρών πρότζεκτ από δημιουργούς χωρίς μεγάλες κοινότητες από πίσω.

Το Bitcoin ανέβηκε 20% στην αρχή του πολέμου πιθανώς λόγω των μέτρων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία. Ίσως ανέβει κι άλλο εάν οι επενδυτές παγκοσμίως το δουν σαν καλύτερη επένδυση από το να κρατάνε χρήματα. Ένα πρόβλημα που παραμένει είναι ότι ο φούρνος δεν σου δίνει ψωμί για μπιτκόιν εκτός αν μένεις στο Ελ Σαλβαδόρ. Επομένως σαν μέσο αποθήκευσης χρηματικής ενέργειας ίσως ευνοηθεί το Bitcoin όσο πέφτει η εμπιστοσύνη σε εθνικά νομίσματα αλλά για να θεωρηθεί σαν μέσο συναλλαγής για καθημερινά πράγματα θα πρέπει να υπάρξει και κάποια ενημέρωση και υποδομή στα σημεία συναλλαγής χρημάτων με αγαθά.

Εάν μιλάμε για κεφάλαια που μετατρέπονται σε Bitcoin μέσα στη Ρωσία και συναλλάσσονται με εθνικά νομίσματα στο έδαφος άλλων χωρών τότε θα πρέπει να δούμε το νομικό πλαίσιο κάθε χώρας και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς που επιβάλλει. Π.χ. τα νησιά Κέιμαν ίσως δεν τσεκάρουν από που ήρθαν κάποια μπιτκόιν ενώ χώρες της Ε.Ε. μπορούν να επιβάλλουν τέτοιους ελέγχους και να μπλοκάρουν τις ροές. Ίσως είναι και μια ευκαιρία για πολλές χώρες να μπλοκάρουν ροές από ανώνυμα πορτοφόλια που μέχρι τώρα είναι πονοκέφαλος για τις φορολογικές αρχές.

NFT, ποιος είναι ο ακριβής ορισμός και από πότε ήρθαν στη ζωή μας;
Τα NFT ειναι ψηφιακά αγαθά τα οποία έχουν την ενδογενή ιδιότητα της μοναδικότητας. “Non fungible tokens”, που θα μπορούσαμε να το μεταφράσουμε σε “μη ανταλλάξιμα νομίσματα ή τεκμήρια’’. Το Bitcoin είναι fungible token καθώς δύο τόκενς είναι ακριβώς τα ίδια ενώ τα bored ape yacht club NFTs είναι ξεχωριστά το ένα απ το άλλο.

Η ιδιότητα αυτή πηγάζει απ το γεγονός ότι το κάθε NFT κατέχει μία μοναδική θέση σε ένα δημόσιο blockchain την οποία κανείς δεν μπορεί να διαβάλλει. Μέσα σε αυτή τη μοναδική θέση αποθηκεύεται πληροφορία (ή σύνδεση σε εξωτερικές πληροφορίες) όπω, εικόνα, ήχος, κείμενο και άλλα δεδομένα που δίνουν ουσιαστικά και το νόημα του κάθε NFT… Μουσικό NFT, Εικόνα NFT Βίντεο NFT. NFT αντικείμενο παιχνιδιου κτλ…

Το blockchain σαν τεχνολογικό χέρι του θεού λοιπόν κατοχυρώνει τη μοναδικότητα ενός ψηφιακού αντικειμένου. Αυτό είναι κάτι το καινούργιο που δημιουργήθηκε κάπου το το 2014. Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησαν οι πειραματισμοί για τις χρήσεις που θα μπορούσε να έχει και οι πρώτες – τώρα διάσημες – συλλογές εικόνων NFT ήρθαν το 2017 και το 2020 πια έγινε το μεγάλο μπαμ δημοτικότητας που ακούμε γύρω μας.

Αν τραβήξω δηλαδή μια φωτογραφία από το κινητό μου είναι NFT;
Όχι δεν είναι. Κάποιος μπορεί να πάρει την εικόνα σου και να την αλλάξει χωρίς συνέπειες καθώς επίσης να υποστηρίξει ότι είναι δικιά του καθώς υπάρχει στη δικιά του συσκευή.

Η εικόνα σου μπορεί να γίνει NFT εαν πληροί τις προδιαγραφές ενός token σε δημόσιο blockchain. Δλδ εάν η εικόνα σου παντρευτεί με το blockchain του Ethereum μέσω μιας συγκεκριμένης διαδικασίας τότε θα δημιουργηθεί ένα νέο token ERC721 το οποίο θα περιέχει όλες τις πληροφορίες που θέλεις να αποδώσεις στην εικόνα σου. Οπότε σε περίπτωση που κάποιος κάνει αλλαγές μπορείς να πεις “oρίστε κύριοι, εγώ είμαι ο κάτοχος της μοναδικής εικόνας και περιέχει το Χ και το Ψ. Μάρτυράς μου το blockchain”.

Πώς γίνεται όμως να έχει αξία ένα tweet που έκανε κάποιος; Δηλαδή, τι ορίζει την αυθεντικότητά του;
Για να εξηγήσουμε εν μέρη (την τρέλα με) τις τιμές των NFT χρειάζεται να κατανοήσουμε και την δομή απόδοσης αξίας στα πεδία εφαρμογών τους αλλά και την αγοραστική ψυχολογία σε περιόδους σταθερότητας όπως και φούσκας. Το πιο κοντινό asset class κατά τη γνώμη μου είναι τα έργα τέχνης. Ποιος καθορίζει την αξία ενός πίνακα του Da Vinci; Ζυγίζουμε το βάρος του; Μετράμε τον αριθμό των χρωμάτων; Αν το δούμε από απόσταση μπορούμε να πούμε απλοϊκά ότι η ζήτηση είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ την προσφορά άρα έχει και αξία. Επίσης όποιος έχει Ντα Βίντσι στο σαλόνι του είναι πιθανώς διασυνδεδεμένος με άλλους πλούσιους ιδιοκτήτες, οι οποίοι συναντώνται στην κλειστή λέσχη τους και συζητάνε μεταξύ άλλων για την αγάπη τους προς τα έργα του δημιουργού. Τώρα το πως έφτασε η ζήτηση να είναι τόσο ψηλή είναι μεγάλη κουβέντα και στην περίπτωση αυτή χρειάστηκαν ίσως εκατοντάδες χρόνια. Μιλάμε πάντα για αυθεντικό Ντα Βίντσι βέβαια καθώς μια φωτοτυπία θα αξίζει όσο το χαρτί και η αμοιβή της εκτύπωσης και σίγουρα δεν σε βάζει στην κλειστή λέσχη των κατόχων. Την ίδια λογική απόδοσης αξίας χρησιμοποιούν οι αγορές NFT όσων αφορά τις εικόνες NFT.

Ποιός καθορίζει την αξία ενός πίνακα του Da Vinci; Ζυγίζουμε το βάρος του; Μετράμε τον αριθμό των χρωμάτων;

Μπορείς να πάρεις μία εικόνα και να την κάνεις NFT. Αξία θα αποκτήσει εάν πείσεις τον υπόλοιπο κόσμο να το αγοράσει. Ζούμε στην εποχή της attention economy κι αυτό σημαίνει ότι αξία έχει ότι καταφέρει να αποσπάσει την προσοχή μας. Κάποια απ’ τα NFT που έχουν αξία σήμερα βασίζονται ίσως σε κοινώς αποδεκτά σημεία που θα κρατήσουν τους ενδιαφερόμενους για πολλά χρόνια ενώ πολλά θα πέσουν στο 0 κατά τη γνώμη μου. Τα πρώτα NFΤ, και αυτά που έχουν ικανές και δραστήριες ομάδες από πίσω τους έχουν σίγουρα προβάδισμα στη διατήρηση αξίας.

Εσύ πώς έμπλεξες με τη δημιουργία NFT;
Επένδυσα σε κρυπτονομίσματα το 2017 και μετα στο τέλος του 2020 και από τότε είδα τα cryptopunks όταν κοστίζανε 0.5 ETH το ένα. Περίπου 200 Ευρώ δηλαδή εκείνη την περίοδο. Τους επόμενους μήνες είδα πολλές συλλογές να βγαίνουν και άρχισα να καταλαβαίνω την αγορά και να κάνω τις παρατηρήσεις μου. Μετά το καλοκαίρι λοιπόν του 2021 αποφάσισα να δημιουργήσω μια ομάδα με ικανά μέλη και να δημιουργήσουμε μαζί ένα πρότζεκτ. Θέμα μας είναι τα ρίσκα και οι ευκαιρίες του Metaverse όσων αφορά την ποιότητα ζωής του καθενός από εμάς στο μέλλον. Είναι ένα θέμα που μας προβληματίζει βαθύτατα αλλά και μας απασχολεί στις δουλειές μας από το 2016.

Τι προσδοκάς από αυτό;
Οι χρήστες του NFT μας είναι μέλη μιας κοινότητας που μαθαίνει και εξερευνά την ανθρώπινη εμπείρία στο μέταβερς. Εκτός αυτού περνάμε ευχάριστα με πολλούς διαγωνισμούς και παιχνίδια που γίνονται στην κοινότητά μας και σε 1-2 μήνες θα έχουμε και άλλες χρήσεις των NFT όπως stake to earn και passive income. Η προσδοκία μας είναι να να δημιουργήσουμε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο brand στο πεδίο της ηθικής ανάπτυξης του Metaverse. Στο δίκτυο εκτός από πολλούς ενδιαφερόμενους χρήστες έχουμε και ειδικούς στην ανάπτυξη τεχνολογίας καθώς και στο τεχνολογικό δίκαιο.

Ένας φίλος μου είπε μια μέρα ότι αγόρασε ένα πορτρέτο του Μέγα Αλέξανδρου γιατί πιστεύει ότι θα το πουλήσει στο εικονικό μουσείο του Metaverse. Θα είναι μια αρένα των NFT, αυτή η εικονική πραγματικότητα;
Γιατί όχι; Και τώρα μπορεί ο φίλος να το πουλήσει σε υπάρχοντα marketplaces οπως το opensea.io Αρκεί να βρει αγοραστή βέβαια. Το όραμα του Metaverse για μένα έχει δύο μεγάλες διαφορές απ’ το ίντερνετ. Πρώτον ότι καθώς είναι τρισδιάστατο, θα νιώθεις σαν παίκτης σε βίντεο παιχνίδι όποια και εάν είναι η εφαρμογή που χρησιμοποιείς. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι θα υπάρχει μία γιγαντιαία οικονομία που θα αγγίζει όλους τους μετα-κόσμους.

Σ’αυτό το σημείο το blockchain και τα NFT θα παίξουν μεγάλο ρόλο κατά τη γνώμη μου γιατί είναι μια τεχνολογία απόδοσης αξίας που δεν χρειάζεται διαχειριστές και επίσης προσφέρεται για αυτοματισμό συναλλαγών με ασφάλεια σε παγκόσμια κλίμακα.

Και τα δύο σημεία λοιπόν είναι εξίσου σημαντικά, χρειαζόμαστε και φοβερή χρηστική εμπειρία αλλά και κίνητρα που θα κρατάνε τον κόσμο μέσα. Το παιχνίδι Second Life υπάρχει πάνω από 20 χρόνια αλλά οι αρχικοί χρήστες το βαρέθηκαν γρήγορα. Εάν η υπάρχουσα οικονομία του φυσικού κόσμου εισχωρήσει σε ψηφιακούς κόσμους τότε οι χρήστες θα επωφελούνται απ’ την χρήση του μέταβερς πέρα απ την απλή διασκέδαση.

Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια θα έρθει η στιγμή που ‘’αν σβήσεις όλα τα blockchain σε μια νύχτα’’ ο κόσμος θα έχει πρόβλημα λειτουργίας.

Πόσο φούσκα, όμως είναι όλη αυτή η ιστορία; Δηλαδή, πέρα από την οικονομική άποψη, υπάρχει και ένα ηθικό κομμάτι στο να αγοράζεις “τίποτα” με μόνο στόχο να του πουλήσεις ψηλότερα.
Όσον αφορά τα NFT, ένα στα δέκα περίπου πρότζεκτ κρατάει την αξία του πάνω από κάποιους μήνες. Βέβαια, μιλάμε για μια αγορά που υπάρχει μόνο εδώ και ένα χρόνο. Αλλά κατά βάση όπου υπάρχουν καινούριοι χρήστες και καινούριες αγορές ισχύει το φαινόμενο Ντάνινγκ-Κρούγκερ κατα το οποίο έχουμε την τάση να υπερτιμούμε τις διανοητικές ικανότητες μας και στην περίπτωση των NFT ότι αγοράσαμε ενα jpeg που θα μας κάνει πλούσιους.

Άποψή μου είναι ότι η αγοραπωλησίες NFT έχουν πιθανώς πολύ μεγάλες απολαβές αλλά και πολύ μεγάλο ρίσκο. Γι’ αυτό θα πρότεινα να γνωρίσετε τους ανθρώπους πίσω απ τα NFT που σας ενδιαφέρει και να μιλήσετε μαζί τους ώστε να πάρετε μια εικόνα για την προσπάθεια που θέλει να κάνει ο καθένας.

Πάντως, η blockchain οικονομία δείχνει να πιάνει πια συγκεκριμένο χώρο στην αγορά με τα κρυπτονομίσματα. Πώς πιστεύεις θα είναι η εξέλιξή της τα επόμενα χρόνια;
Πιστεύω πως όλο και περισσότερες εφαρμογές που εκτελούνται τώρα με τεχνολογίες και ανθρώπινο χέρι ενδιάμεσα, θα αυτοματοποιηθούν με τη χρήση των blockchain. Θα δημιουργηθεί δηλαδή στον κόσμο μεγαλύτερη παραγωγικότητα λόγω αυτών.

Τα κρυπτονομίσματα έχουν αξία λόγω των εφαρμογών που τρέχουν σε αυτά. Όσο αυξάνονται οι εφαρμογές θα αυξάνονται και οι τιμές των νομισμάτων. Προς το παρόν οι αγορές φαινεται να πάνε πάνω-κάτω ακολουθόντας την αγοραστική ψυχολογία του κόσμου. Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια θα έρθει η στιγμή που ‘’αν σβήσεις όλα τα blockchain σε μια νύχτα’’ ο κόσμος θα έχει πρόβλημα λειτουργίας. Δεν έχει έρθει ακόμα αυτή η στιγμή αλλά όταν έρθει λογικά θα μπούμε στο supercycle για 10-30 χρόνια όπου οι τιμές των μεγάλων κρυπτονομισμάτων θα απορροφήσουν μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας.

Τέλος, να διαφοροποιήσουμε την ιδιαίτερη περίπτωση του Bitcoin. Το Bitcoin έχει ως μοναδική εφαρμογή “’τα χρήματα” και ήδη στο Ελ Σαλβαδόρ μπορείς να πληρώνεις με Bitcoin στο περίπτερο. Εάν μέσα στα επόμενα χρόνια το υιοθετήσουν κι άλλες χώρες σαν μέσο πληρωμής τότε ίσως μπει σε μια τρελή ανοδική πορεία όπου όλο και λιγότεροι θα το αμφισβητούν ώς “χρήματα”. Δεν μπορώ να προβλέψω τι θα κάνουν οι μεγάλες χώρες στην περίπτωση που κινδυνέψει π.χ. το δολάριο σαν παγκόσμιο μέσο συναλλαγής. Μην ξεχνάμε πόσοι πόλεμοι έχουν γίνει για να απολαμβάνει το δολάριο την παγκόσμια κυριαρχία.

Πάντως σίγουρα ζούμε σε περίοδο μεγάλων αλλαγών και η τεχνολογία φαίνεται να είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας που τις προκαλεί. Don’t blink!