150 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΝΙΑ- ΟΙ ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΘΡΥΛΙΚΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ

Στην ιστορική σκιά του Παρθενώνα, 150 χρόνια τώρα, ένα Ξενοδοχείο γράφει τη δική του ιστορία. Ο λόγος για τη Μεγάλη Βρεταννία, στα σαλόνια της οποίας χτυπούσε και χτυπά η καρδιά της πόλης των Αθηνών. Στα δωμάτιά της φιλοξενήθηκαν μορφές θρυλικές, στους διαδρόμους της παίχτηκε και κρίθηκε πολλές φορές η μοίρα της Ελλάδας και κάτω από τα παράθυρά της έκανε παρέλαση η Ιστορία….

Μέχρι και σήμερα, η Μεγάλη Βρεταννία συνεχίζει να αποτελεί μέρος της ιστορίας της Αθήνας, καθώς έχει συμβάλει ιστορικά στη διαμόρφωση της ταυτότητάς της και συμπορεύεται μαζί της συνδεόμενη με τα μεγάλα γεγονότα, τις ένδοξες αλλά και τις δύσκολες στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Την Τρίτη 9 Απριλίου παρακολουθήσαμε στο θέατρο Παλλάς την πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ “150 χρόνια Μεγάλη Βρεταννία- Η ιστορία μέσα από την ιστορία” που σκηνοθέτησε ο Θοδωρής Παπαδουλάκης, σε σενάριο Νατάσας Σέγκου- μια παραγωγή της εταιρείας Ελληνικών Ξενοδοχείων Λάμψα ΑΕ και εκτέλεση παραγωγής της Indigo View Productions ΕΠΕ.

Το ντοκιμαντέρ του Θοδωρή Παπαδουλάκη για τη Μεγάλη Βρεταννία

Η ημερομηνία της προβολής του μόνο τυχαία δεν ήταν. 150 χρόνια πριν, την ίδια ημέρα, στις 9 Απριλίου του 1874, οι επιχειρηματίες Σάββας Κέντρος και Ευστάθιος Λάμψας συνυπογράφουν την επίσημη σύμβαση ώστε να λειτουργήσουν από κοινού το Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία.

Το Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία εγκαθίσταται στο λαμπρότερο ιδιωτικό μέγαρο της τότε Αθήνας, στον ίδιο τόπο που βρίσκεται και λειτουργεί ως σήμερα. Αρκεί κάποιος να σκεφτεί πως δέκα χρόνια αργότερα ανοίγει το Savoy στο Λονδίνο, είκοσι χρόνια αργότερα το Ritz στο Παρίσι, για να καταλάβει πως ανήκει σε εκείνη τη γενιά των μεγάλων μητροπολιτικών ξενοδοχείων που απλώθηκαν στην Ευρώπη και δημιούργησαν ένα δίκτυο από το 1870 έως το Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτό που οι ιστορικοί ονομάζουν πρώτη παγκοσμιοποίηση. Και το περίεργο είναι πως αυτό που ήταν φυσικό για πόλεις σαν το Παρίσι, το Λονδίνο και τη Βιέννη, ήταν φυσικό για την Αθήνα, που τότε ήταν μια μικρή πόλη 40.000 κατοίκων, πρωτεύουσα μιας νεαρής χώρας με ενάμιση εκατομμύριο πληθυσμό.

Τι θέση είχε ένα ξενοδοχείο πολυτελείας σαν το Ritz στην κεντρική της πλατεία; Πολύ εύστοχα ο Παύλος Τσίμας προλογίζοντας το ντοκιμαντέρ ανέφερε πως “ήταν το ξενοδοχείο μιας πόλης που δεν ήταν, αλλά ήθελε να γίνει μια δυτική μητρόπολη και μιας χώρας που σύμφωνα με τις διακηρύξεις των αγωνιστών του 21 ήθελε να μοιάσει στις πολιτισμένες χώρες της Ευρώπης. Αυτό είναι και το μυστικό που βάζει τη Μεγάλη Βρεταννία, στην ιστορία της πόλης και στην ιστορία της χώρας”.

Το ντοκιμαντέρ “150 χρόνια Μεγάλη Βρεταννία- Η ιστορία μέσα από την ιστορία” διαρκεί 50 λεπτά και εκπλήσσει με την κινηματογράφηση, το μοντάζ, το σενάριο του και τη μουσική επένδυση (του Μίνωα Μάτσα). Ο σκηνοθέτης Θοδωρής Παπαδουλάκης αποτυπώνει τους μεγάλους σταθμούς του ξενοδοχείου με τρόπο τέτοιο που σε κρατά σε διαρκή εγρήγορση. Παρακολουθώντας το δε γίνεται να μην εκπλαγείς από τις ιστορικές λεπτομέρειες που διατρέχουν την ιστορία, ενώ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αρχειακές του εικόνες και λήψεις, αλλά και η δουλειά που έχει γίνει σε επίπεδο ιστορικής τεκμηρίωσης.

Θα μείνω σε κάποια γεγονότα που μου έκαναν τρομερή εντύπωση παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ.

Η μυθιστορηματική ιστορία του Ευστάθιου Λάμψα- Πώς ξεκίνησαν όλα για τη Μεγάλη Βρεταννία

Η Μεγάλη Βρεταννία ιδρύθηκε το 1866 από τον Σάββα Κέντρο που είχε καταγωγή από την Ήπειρο και αρχικά εγκαταστάθηκε σε κτήριο επί των οδών Σταδίου και Καραγιώργη Σερβίας. Το 1874 η ξενοδοχειακή επιχείρηση μετεγκαταστάθηκε στο Μέγαρο Αντώνη Δημητρίου που είχε ανεγερθεί το 1842 και στο οποίο στεγάζεται μέχρι και σήμερα.

Το 1878 εισήλθε στο μετοχικό σχήμα ο Ευστάθιος Λάμψας, ο οποίος ξεκίνησε ως μπακαλόγατος, τουτέστιν βοηθός στη λαχαναγορά για να μεταφέρει τα ψώνια στο παλάτι.  Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα παίρνει μια θέση βοηθού στη βασιλική αυλή του Γεωργίου Α και στη συνέχεια όντας εξαιρετικά φιλόδοξος και δυναμικός και αποφασίζει να προτείνει στο βασιλικό αρχιμάγειρα να τον βοηθήσει οικονομικά η ελληνική βασιλική οικογένεια για να σπουδάσει στη σημαντικότερη σχολή μαγειρικής της εποχής στο Παρίσι. Αυτό και έγινε. Επιστρέφει από το Παρίσι στην Αθήνα καταξιωμένος σεφ σε ηλικία 22 ετών.

Ο αστικός μύθος λέει ότι κάποια στιγμή, κάποιος τον προκάλεσε όταν αυτός συνήθιζε να δίνει συμβουλές στους ξενοδόχους λέγοντάς του: αφού έχεις τόσο καλές ιδέες, γιατί δεν δοκίμαζεις να τις μάθεις και σε μας;
Τότε ήρθε η στιγμή, εκείνη η στιγμή που τα άλλαξε όλα. Ερχόμενος από το Παρίσι σε επαφή με τον Σάββα Κέντρο αποφασίζουν να λειτουργήσουν με ευρωπαϊκά πρότυπα το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία στην Αθήνα. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και η Γαλλίδα σύζυγος του Λάμψα, Παλμύρα Παλφρουά, η οποία επικεντρώθηκε μεταξύ άλλων στην επιμόρφωση του προσωπικού.

1874: Στους δρόμους της Αθήνας αιγοπρόβατα και το πρόβλημα του νερού στη Μεγάλη Βρεταννία

Πώς μπορούσε, ωστόσο, να λειτουργεί ένα ξενοδοχείο πολυτελείας σε μια πόλη που στους δρόμους της κυκλοφορούσαν ακόμη αιγοπρόβατα και που της έλειπε όχι μόνο το ηλεκτρικό ρεύμα, αλλά προ πάντων το νερό; Η προσπάθεια του Ευστάθιου Λάμψα να εξασφαλίσει πόσιμο νερό στους επισκέπτες του ξενοδοχείου, είχε φτάσει στο σημείο που το γέμισμα μιας μπανιέρας με νερό τού κόστιζε περισσότερο από μια μπανιέρα με γάλα.

Τα καλά σπίτια της Αθήνας έφερναν νερό με στάμνες και στη Μεγάλη Βρεταννία το νερό έφτανε στα δωμάτια με ειδικές τρόμπες. Μια γεννήτρια έδινε ρεύμα όταν η πόλη δεν είχε ακόμη ηλεκτρικό δίκτυο.
Το 1888 γίνεται η πρώτη μη ιδιωτική κατοικία της Αθήνας η οποία ηλεκτροδοτείται.

Την ίδια χρονιά πεθαίνει ο Σάββας Κέντρος και τότε ο Λάμψας πρότεινε στην χήρα του συνέταιρού του να της δώσει 300.000 δραχμές και να μείνει μοναδικός διευθυντής του ξενοδοχείου, όπως και έγινε.

Οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες και ο φτωχός νερουλάς Σπύρος Λούης

Η φήμη της Μ. Βρεταννίας θα εδραιωθεί οριστικά το 1896 που η Αθήνα φιλοξενεί τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της σύγχρονης εποχής. Και ο Λάμψας δηλώνει παρών. Είναι ο πρώτος άνθρωπος εκτός της Ολυμπιακής Επιτροπής που υποστήριξε ότι πρέπει να γίνουν οι αγώνες στην Ελλάδα και ήταν και ο πρώτος που προσέφερε τα χρήματα που χρειάζονταν για να γίνουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Η Μεγάλη Βρεταννία γίνεται ο χορηγός των Αγώνων, έδρα της Ολυμπιακής Επιτροπής, του Βαρόνου Κουμπερτέν και διαπιστευμένο κατάλυμα των επισήμων και των αθλητών. Για πρώτη φορά ο Παρθενώνας φωτίζεται και από τα μπαλκόνια της οι υψηλοί επισκέπτες θα γοητευθούν από το θέαμα.

Όταν ο πάμφτωχος Σπύρος Λούης που βγάζει τα προς το ζην ως νερουλάς, κερδίζει τον Μαραθώνιο και γίνεται σύμβολο μιας Ελλάδας που παρά την ένδεια μπορεί να μεγαλουργεί, ο Ευστάθιος Λάμψας του προσφέρει 50 δραχμές εφ όρου ζωής και μια ανοιχτή πρόσκληση: να τρώει δωρεάν στο ξενοδοχείο όποτε επιθυμεί.

Η επιτυχία των Ολυμπιακών Αγώνων θα φέρει περισσότερους επισκέπτες στην Αθήνα, περισσότερους και διασημότερους πελάτες στο καλύτερο ξενοδοχείο της. Ένα νέο φαινόμενο θα κάνει την εμφάνισή του, ο τουρισμός και ο Λάμψας υπήρξε η πρώτη προσωπικότητα που έμπρακτα απασχολείται με αυτόν.

Η Μεγάλη Βρεταννία κατά τον Β Παγκόσμιο

Οι σειρήνες του πολέμου ηχούν ξανά την 28η Οκτωβρίου του 1940. Από τα σκαλοπάτια της Μεγάλης Βρεταννίας ο Ιωάννης Μεταξάς θα αναγγείλει στους Έλληνες την είσοδο στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα υπόγεια του ξενοδοχείου προσφέρουν το μοναδικό ασφαλές καταφύγιο από αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Θα εγκατασταθούν εκεί ο Μεταξάς, ο Βασιλιάς και το Γενικό Επιτελείο. Οι πολεμικές επιχειρήσεις διευθύνονται από το υπόγειο του ξενοδοχείου.

Τρεις περίπου μέρες πριν μπουν οι Γερμανοί στην Αθήνα, οι ένοικοι εξαναγκάζονται να φύγουν για τη Νότια Ελλάδα και στη συνέχεια να κατευθυνθούν στην Αφρική. Από την πρώτη μέρα κατάληψης της Αθήνας το ξενοδοχείο θα επιταχθεί. Πιθανότατα είναι η πρώτη εγκατάσταση στην Αθήνα που επιτάσσεται για τις ανάγκες των στρατευμάτων κατοχής. Φιλοξενεί τους Ιταλούς στους δύο πρώτους ορόφους και τους Γερμανούς στους υπόλοιπους και τα υπόλοιπα τέσσερα χρόνια πρακτικά παύει ασφαλώς να έχει οποιαδήποτε ξενοδοχειακή λειτουργία.

Η Μερκούρη, η Σοφία και η Μαρία Κάλλας

Η Ελλάδα βγαίνει από τη σκληρή δεκαετία του ’40, τον πόλεμο, την Κατοχή, τον εμφύλιο βαριά πληγωμένη πρέπει να ανοικοδομηθεί εκ θεμελίων. Και τουρισμός άρχισε να αποκτά ενδιαφέρον ως σημαντική πηγή εισοδήματος για την εθνική οικονομία.

Καθώς οι πληγές του πολέμου αρχίζουν να κλείνουν, για την αστική Αθήνα ανατέλλει μια εποχή με άρωμα μπελ επόκ. Το 1952 το ξενοδοχείο φιλοξενεί την επιστροφή των καλλιστείων που θα παρουσιάσει η Μελίνα Μερκούρη.

Το 1956 οι Αθηναίοι πολιορκούσαν τη Μεγάλη Βρεταννία για να δουν από κοντά τη Σοφία Λόρεν που είχε έρθει στην Αθήνα για την ταινία “Το παιδί και το δελφίνι”. Ήταν η πρώτη διεθνής κινηματογραφική παραγωγή που γυρίστηκε στην Ελλάδα.

Δύο χρόνια αργότερα, η κοσμική Αθήνα “δίνει μάχες” για να εξασφαλίσει μια πρόσκληση για τη δεξίωση προς τιμήν της Ελίζαμπεθ Τέιλορ.

Αλλά το μεγαλύτερο αστέρι που έλαμψε ποτέ στους χώρους του ξενοδοχείου ήταν μια Ελληνίδα, η Μαρία Κάλλας. Σε μια σουίτα του ξενοδοχείου υπάρχει ακόμη και σήμερα το πιάνο με το οποίο έκανε τις πρόβες της.

Η πρώτη της επίσκεψη στην Αθήνα, όμως, ήταν επεισοδιακή. Η Κάλλας θα τραγουδούσε στο Ηρώδειο, στο Φεστιβάλ Αθηνών, όμως η αντιπολίτευση και ο Τύπος ισχυρίζονταν πως η αμοιβή της ήταν σκανδαλώδης. Οργισμένη εκείνη επικαλέστηκε ασθένεια και ματαίωσε τη συναυλία. Ο υπουργός τότε, Κωνσταντίνος Τσάτσος πήγε στο δωμάτιο της για να την παρακαλέσει λέγοντάς της πως “αν δεν εμφανιστεί υπάρχει κίνδυνος να πέσει η κυβέρνηση”. Εκείνη απάντησε πως “αν τραγουδήσω απόψε, θα πέσει η Κάλλας”.
Τελικά εμφανίστηκε στο Ηρώδειο 2 μέρες αργότερα και αποθεώθηκε.

Η βασιλική οικογένεια και το θρυλικό ξενοδοχείο

Το 1881, οι γάμοι του διαδόχου Κωνσταντίνου με την Γερμανίδα πριγκίπισσα Σοφία θα φέρουν στην Αθήνα τις βασιλικές αυλές όλης της Ευρώπης και η Μεγάλη Βρετανία φιλοξενεί εστεμμένος και οργανώνει μεγάλες δεξιώσεις.

Σχεδόν 100 χρόνια μετά τον πρώτο βασιλικό γάμο, η Μεγάλη Βρεταννία φιλοξενεί και πάλι τους καλεσμένους στον γάμο της πριγκίπισσας Σοφίας με τον διάδοχο του ισπανικού θρόνου. Ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος θα γνωρίσει για πρώτη φορά μια νεαρή Δανέζα πριγκίπισσα, την Άννα Μαρία.

Η Άννα Μαρία θυμάται χαρακτηριστικά στο ντοκιμαντέρ την επίσκεψή της στην Ελλάδα δέκα μέρες πριν τον γάμο.  Είχαν έρθει με το σκάφος του πατέρα της, του Βασιλιά της Δανίας. Θυμάται την πρώτη της συνάντηση με τη βασίλισσα Φρειδερίκη και τις δύο αδελφές του βασιλιά, την πριγκίπισσα Σοφία και την πριγκίπισσα Ειρήνη. Ο Γιώργος Παπανδρέου, τότε πρωθυπουργός.

Εκείνο το βράδυ ήταν η πρώτη φορά που η Άννα Μαρία πήγε στη Μεγάλη Βρεταννία σε μία δεξίωση για τον Βασιλιά της Δανίας και της οικογένειας του.

Η βασιλική οικογένεια πάντα είχε το δικό της δωμάτιο στη Μεγάλη Βρεταννία. Δεν είναι τυχαίο ότι εκεί, φιλοξενήθηκαν όλες οι βασιλικές οικογένειες κατά την πρόσφατη αποδημία του Κωνσταντίνου Γλυξμπουργκ.

Η Μεγάλη Βρεταννία σήμερα

Από τους ρομαντικούς αρχαιολάτρες και περιηγητές που άρχισαν να καταφθάνουν από την αρχή της ίδρυσης του ελληνικού κράτους -σε μια αστική Αθήνα που μόλις γεννιόταν και σε μια εποχή που συμπίπτει με τις πρώτες μεγάλες ανασκαφές στην Ολυμπία, τις Μυκήνες, τους Δελφούς- τους πολιτικούς, τους βασιλείς που ταύτιζαν την παρουσία τους με το αριστοκρατικό  αυτό μέγαρο, τους δημοσιογράφους έως και τους σύγχρονους διάσημους, η Μεγάλη Βρεταννία ήταν και είναι μια σταθερά ομορφιάς και ποιότητας. Ένα εμβληματικό σύμβολο φιλοξενίας της ελληνικής πρωτεύουσας. Μια αθηναϊκή “κιβωτός” υψηλής αισθητικής».