ΑΥΤΟΣ Ο ΗΛΙΟΣ “ΦΤΥΝΕΙ” ΑΠΑΙΣΙΑ ΜΟΛΥΒΕΝΙΑ ΔΟΝΤΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ

Τα μυθιστορήματα του συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη έχουν μια γοητεία που σε καθηλώνει. Στην καρδιά των έργων του βρίσκεται πάντα ο άνθρωπος, με τις αδυναμίες του, τα όνειρά του και τις εσωτερικές του συγκρούσεις.

Ο Θανάσης Ζερίτης και η Νεφέλη Μαϊστράλη ήταν σχεδόν “μοιραίο” να γοητευτούν από τα κείμενά του – και δη από τον “Ήλιο με δόντια” και να τα μεταφέρουν στο θεατρικό σανίδι. Είναι κείμενα με έντονο πολιτικό φορτίο που τοποθετούν τον άνθρωπο στο επίκεντρο, αποκαλύπτοντας τις κρυφές πτυχές τόσο του ίδιου όσο και της ιστορίας που τον περιβάλλει.

Τα έργα του Γιάννη Μακριδάκη διαπνέονται από έναν βιωματικό ανθρωπισμό και δίνουν έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη και την αλληλεγγύη. Μέσα από τις αφηγήσεις του, φωτίζεται η αξία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η αναγκαιότητα για αρμονική συνύπαρξη και αλληλοκατανόηση. Οι χαρακτήρες του σκιαγραφούνται με ευαισθησία και σεβασμό, αποκαλύπτοντας τις εσωτερικές τους πτυχές με έναν τρόπο που αναδεικνύει την πολυπλοκότητά τους.

Η γραφή του θα λέγαμε πως έχει ουσιαστική ηθογραφική λειτουργία και συνδυάζει τον ρεαλισμό με την αυθεντική αποτύπωση της ελληνικής υπαίθρου, ενώ παράλληλα καταγράφει τη σκληρότητα της εκάστοτε εποχής με αμεσότητα και ειλικρίνεια.

Ένας απόκληρος της κοινωνίας στη δίνη της ιστορίας

Στον “Ήλιο με δόντια” που έγραψε το 2010, το μεγαλύτερο μέρος της αφήγησης είναι πρωτοπρόσωπη και προέρχεται από τον κεντρικό ήρωα, τον Κωνσταντή, έναν ομοφυλόφιλο απόκληρο της κοινωνίας, που μας εξιστορεί την ιστορία του αποτυπώνοντας παράλληλα με εντυπωσιακή ζωντάνια και ακρίβεια τις επικρατούσες συνθήκες. Γεννημένος στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, ο Κωνσταντής ζει σε μια παράγκα μέσα στο Φρούριο της Χίου και παλεύει με τις μνήμες, τις πληγές και τα πάθη μιας ολόκληρης κοινωνίας που τον κατέκρινε για τη διαφορετικότητά του και τον περιθωριοποίησε.

Η φράση «Ήλιος με δόντια» είναι μια μεταφορά που στην καθομιλουμένη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τον ήλιο που, παρ’ ότι λάμπει, συνοδεύεται από κρύο. Αυτόν τον Ήλιο βλέπει ο Κωνσταντής, ο πρωταγωνιστής του ομώνυμου μυθιστορήματος του Γιάννη Μακριδάκη και τρομάζει γιατί όπως λέει “φτύνει απαίσια μολυβένια δόντια”. Μόνο που τον βλέπει στο πρόσωπο του Αποστόλη, του ανθρώπου που είχε αγαπήσει όσο τίποτα στον κόσμο. Και τα τα απαίσια μολυβένια δόντια, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά το βλέμμα του Αποστόλη, το βλέμμα του διαφθορέα του που τον οδήγησε στην παραφροσύνη.

Μέσα απ’ τις μνήμες του Κωνσταντή αναβιώνουν μερικές από τις σημαντικότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η θεατρική διασκευή της Νεφέλης Μαϊστράλη έχει “αφήσει” στο κείμενο αρκετούς χιώτικους ιδιωματισμούς -γεγονός που δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα- και κινείται με άνεση μπρος-πίσω στον χρόνο, αποτυπώνοντας με εντυπωσιακή ζωντάνια και ακρίβεια την καθημερινότητα στο λιμάνι της Χίου από τη δεκαετία του 1920 έως τον χειμώνα του 1944, με τον βομβαρδισμό του σουηδικού πλοίου Wiril, το οποίο μετέφερε τρόφιμα στους κατοίκους της Χίου, προκαλώντας θανάτους και πολλούς τραυματισμούς.

Ο Θανάσης Ζερίτης βασιζόμενος πάνω στη στιβαρή θεατρική διασκευή της Νεφέλης Μαϊστράλη επιχειρεί μια τολμηρή και βαθιά ερμηνευτική προσέγγιση μέσω μιας σκηνοθεσίας που αναδεικνύει τη δύναμη της ψυχολογικής ανάλυσης των χαρακτήρων, την πολυπλοκότητα του κειμένου και το ιστορικό του υπόβαθρο.
Μάλιστα έκανε μία εξαιρετικά λειτουργική επιλογή- έκπληξη και “μοίρασε” τον κεντρικό ήρωα, τον Κωνσταντή, σε δύο ηθοποιούς, οι οποίοι λειτουργούν σαν δύο όψεις του ίδιου προσώπου. Αυτό όχι μόνο ανέδειξε την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα, αλλά προσέδωσε βάθος και δυναμική στην αφήγηση, κάνοντας τον θεατή να βιώσει τον ψυχικό κόσμο του ήρωα σε όλη του την ένταση.

Οι δύο ηθοποιοί, Παναγιώτης Εξαρχέας και Γιάννης Λεάκος, ενσαρκώνουν με συγκλονιστικό τρόπο τον Κωνσταντή και τους υπόλοιπους χαρακτήρες, ζωντανεύοντας τη λησμονημένη ζωή ενός ανθρώπου που έζησε στο περιθώριο της ιστορίας. Η συνεργασία τους είναι τόσο αρμονική, που λειτουργούν σαν μία ενιαία φωνή και ψυχή, εναλλάσσοντας με άψογη ροή τους ρόλους αφήγησης. Άλλοτε αποδίδουν διαφορετικούς χαρακτήρες, άλλοτε τον ίδιο τον Κωνσταντή, με τέτοια ένταση που καθηλώνει το κοινό.

Η εξαιρετική χημεία και η βαθιά συναισθηματική σύνδεση των δύο ηθοποιών οδηγούν σε μια μοναδική θεατρική εμπειρία, όπου οι εναλλαγές στην αφήγηση και τον ρυθμό αποκαλύπτουν τις εσωτερικές συγκρούσεις, τη μοναξιά και τα ψυχολογικά “στρώματα” του κεντρικού ήρωα. Αυτή η συνεχής αλληλεπίδραση δημιουργεί έναν σπαρακτικό «διάλογο» με το κοινό, με κάθε αλλαγή τόνου να φωτίζει διαφορετικές πλευρές του ψυχισμού του Κωνσταντή, φέρνοντας στην επιφάνεια την ένταση και την αγωνία της ύπαρξής του.

Τα λιτά σκηνικά και κοστούμια της Γεωργία Μπούρδα με την εκκλησιαστική τους χροιά, οι υποβλητικοί φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη και η μουσική επιμέλεια/ σύνθεση των Μιχάλη και Γιάννη Λατουσάκη δημιούργησαν μία ατμόσφαιρα τελετουργικής αφήγησης και έδωσαν χώρο στους δύο πρωταγωνιστές να γεμίσουν τη σκηνή με την ένταση και την αμεσότητα της ερμηνείας τους, αλλά και να ανασύρουν το συλλογικό τραύμα μιας κοινωνίας που παλεύει με τις μνήμες και την ενοχή.

Αξίζει να δει κάποιος την παράσταση αυτή;

Θα έλεγα πως επιβάλλεται, καθώς πίσω από το πορτρέτο του Κωνσταντή, ξεδιπλώνεται το ιστορικό πλαίσιο μίας ολόκληρης εποχής με τον ήρωα αυτόν να παρασύρεται και να υποφέρει στη δίνη των ιστορικών γεγονότων. Η Νεφέλη Μαϊστράλη “κεντά” στη θεατρική διασκευή του έργου του Γιάννη Μακριδάκη, ο Θανάσης Ζερίτης σκηνοθετεί με όραμα και άποψη δίνοντας χώρο στο κείμενο και οι δύο ηθοποιοί, ο Παναγιώτης Εξαρχέας και ο Γιάννης Λεάκος “λάμπουν” με τις ερμηνείες τους.

Όσο για τον “Ήλιο με δόντια”; Λειτουργεί ως μια ποιητική αλληγορία που συνδέει τη φυσική εικόνα με τα βαθύτερα συναισθηματικά και κοινωνικά νοήματα του έργου, δίνοντας έμφασ στην αντίφαση μεταξύ φωτός και σκοταδιού, ελπίδας και απελπισίας. Από την άλλη, ίσως συμβολίζει την εσωτερική πάλη του ήρωα, ο οποίος προσπαθεί να βρει φως και νόημα στη ζωή του, αλλά μονίμως αντιμετωπίζει την ψυχρότητα της κοινωνικής απομόνωσης και της καταδίκης λόγω της διαφορετικότητάς του.