ΑΡΗΣ ΔΟΡΙΖΑΣ: Ο ΣΠΑΝΟΣ ΜΟΥ ΕΙΠΕ “ΕΓΩ ΕΣΕΝΑ ΣΕ ΑΓΑΠΑΩ, ΝΑ ΤΟ ΞΕΡΕΙΣ”

Αγαπούσε από πάντα την μουσική του Γιάννη Σπανού, αλλά και τον ίδιο ως άνθρωπο, ενώ αυτό που του έκανε εντύπωση όλα τα χρόνια που τα σπουδαία τραγούδια του είχαν επιρροή επάνω του, ήταν το γεγονός ότι ο συνθέτης, αν και ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες δημιουργός, ποτέ δεν επεδίωξε την προβολή και την αναγνώριση που του αναλογούσε.

Έτσι, ο Άρης Δόριζας, παραγωγός και κινηματογραφιστής, αποφάσισε να φτιάξει ένα ντοκιμαντέρ για εκείνον. Αρχικά, για γνωρίσει από κοντά τον άνθρωπο που θαύμαζε και, έπειτα, για να μοιραστεί με τον κόσμο το μεγαλείο του Γιάννη Σπανού και για να “διορθώσει” μια τεράστια αδικία, συνδέοντας τα πασίγνωστα τραγούδια του που όλοι έχουμε κάπου, κάποτε τραγουδήσει με τον δημιουργό πίσω από αυτά.

Το αποτέλεσμα ήταν το ντοκιμαντέρ «Γιάννης Σπανός: Πίσω απ’ τη μαρκίζα», το οποίο θα προβληθεί την Κυριακή 17 Μαρτίου στις 21:00 στο Ολύμπιον, στην τελετή λήξης του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Ο Άρης Δόριζας πέρασε ατελείωτες ώρες μαζί με τον Γιάννη Σπανό, συνομιλώντας μαζί του (οι τελευταίες συνεντεύξεις του) για την σχέση του με την επιτυχία, την οικογένεια, τη μουσική και τον θάνατο, ενώ ο σπουδαίος συνθέτης του παραχώρησε για πρώτη φορά υλικό από το αρχείο του. Μετά από τον θάνατό του, η παραγωγή συνεχίστηκε με την βοήθεια της οικογένειάς του.

Το ντοκιμαντέρ, μέσα από τις εξομολογήσεις του Γιάννη Σπανού και τις διηγήσεις δεκάδων συνεργατών, συγγενών και φίλων του, σκιαγραφεί την ζωή και την σχεδόν 60χρονη καλλιτεχνική πορεία του αγαπημένου συνθέτη, «φωτίζει» άγνωστες πλευρές του πλαισιωμένες με σπάνια ντοκουμέντα, ενώ μας δείχνει τον άνθρωπο πίσω από τον δημιουργό, εξ ου και ο τίτλος του, που αποτελεί παράφραση του τραγουδιού «Κάτω απ’ τη Μαρκίζα».

Ο Γιάννης Σπάνος είναι αναμφίβολα ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες συνθέτες. Τι είναι εκείνο που εσείς ξεχωρίζετε ή αγαπάτε σε εκείνον, αυτό που σας συγκινεί στην περίπτωσή του;
Αυτό που ξεχώριζα πάντα στον Σπανό, πριν καν αρχίσω να το καταλαβαίνω, είναι η δυνατότητα του να γράφει απλές και ταυτόχρονα συγκλονιστικές μελωδίες. Μου φαίνεται φοβερό το ότι δεν αναλώθηκε σε μια ψευτο-σοβαροφάνεια σε ό,τι είχε να κάνει με το έργο του δημιουργώντας «κύκλους τραγουδιών» κλπ. Μπορούσε να γράψει εύκολα μελωδίες, οι οποίες κολλάνε στο μυαλό σαν τσίχλα. Το δεύτερο που ξεχώρισα ήταν ότι σε αντίθεση με την πολύ μεγάλη πλειοψηφία των συνθετών, ο Σπανός δεν έδινε καθόλου βάρος στο να χτίσει μια εικόνα του και άφηνε τα τραγούδια του να μιλάνε από μόνα τους. Αυτό πάντα με συγκινούσε.

Σε αντίθεση με την πλειοψηφία, ο Σπανός δεν έδινε βάρος στο να χτίσει μια εικόνα. Άφηνε τα τραγούδια του να μιλάνε.

Πώς προέκυψε η ιδέα του ντοκιμαντέρ; Και ποιοι ήταν οι στόχοι σας ξεκινώντας αυτό το έργο;
Δύο ήταν οι βασικοί λόγοι που με έκαναν να θέλω να ξεκινήσω το ντοκιμαντέρ. Ο ένας είχε να κάνει καθαρά με εμένα, αφού σκέφτηκα ότι είναι ο μόνος τρόπος που θα μπορούσα να τον γνωρίσω και να περάσουμε χρόνο μαζί. Ο δεύτερος προέκυψε μιλώντας και βγαίνοντας με διάφορους φίλους, οι οποίοι ναι μεν τον ήξεραν σαν όνομα, αλλά ακούγοντας όλα αυτά τα τραγούδια που έχει γράψει, μου έλεγαν ότι δεν είχαν ιδέα ότι είναι δικά του. Έτσι θεώρησα ότι με κάποιο τρόπο, πρέπει όλο αυτό το τεράστιο έργο να συνδεθεί με το πρόσωπο.

Πώς προσεγγίσατε τον Γιάννη Σπανό, ώστε να μοιραστείτε το όραμά σας; Πώς ήταν αυτή η πρώτη επαφή και πώς συμφωνήσατε;
Επειδή γενικά είμαι πολύ ντροπαλός και δυσκολεύομαι να μιλήσω, ειδικά σε έναν άνθρωπο τον οποίο θαυμάζω τόσο πολύ, μου ήταν δύσκολο να του μιλήσω. Έτσι πήγαινα στα μαγαζιά που έπαιζε και αφού έπινα λίγο, έπαιρνα θάρρος. Είχα και τη βοήθεια μίας κοινής μας φίλης, της Σοφίας Δελενίκα για την πρώτη γνωριμία. Από εκεί και πέρα βέβαια ο συνδυασμός της δικής του αντιπάθειας προς τις συνεντεύξεις και τα φώτα και της δικής μου ντροπής να τον ενοχλώ και να τον πιέζω, έκανε τα πράγματα αρκετά δύσκολα και μας πήρε σχεδόν τρία χρόνια από την πρώτη μας επαφή μέχρι το πρώτο μας γύρισμα.

Ο Γιάννης Σπανός ήταν από τους πιο γλυκούς και αστείους ανθρώπους που έχω γνωρίσει.

Μεγάλο μέρος του ντοκιμαντέρ, βασίζεται στις προσωπικές συνεντεύξεις που σας παραχώρησε. Πώς ήταν αυτές οι συναντήσεις; Τι θυμάστε από την προσωπική επαφή μαζί του;
Ήταν από τους πιο γλυκούς και αστείους ανθρώπους που έχω γνωρίσει. Το ξέρω ότι επαναλαμβάνομαι αλλά δεν σταμάτησα να ξαφνιάζομαι από το πόσο γειωμένος ήταν. Δεν ένιωσα ποτέ ότι μιλάω σε έναν άνθρωπο που είναι θρύλος. Πέρναγα τόσο ωραία μαζί του, είτε μόνος μου είτε με όλο το συνεργείο, που του φορτωνόμασταν και δεν φεύγαμε από το σπίτι του.

Από τις συνεντεύξεις με τους συνεργάτες του – μεγάλους καλλιτέχνες, στιχουργούς, ερμηνευτές – τι κρατάτε;
Επειδή μέσα στα χρόνια έχω έρθει σε επαφή με πολλούς καλλιτέχνες και σε πολλές διαφορετικές συνθήκες, μου έκανε τρομερή εντύπωση πόσο εύκολα έλεγαν όλοι το ναι, μόλις άκουγαν το όνομα του Σπανού. Τεράστια ονόματα που άλλαζαν τα προγράμματά τους για να μπορέσουν να μιλήσουν για τον Σπανό. Εγώ δεν ξέρω κανέναν άλλο καλλιτέχνη που να μην έχει ούτε μισή αντιπάθεια.

Ποιες αθέατες και άγνωστες πλευρές της ζωής και της δημιουργίας του «φωτίζει» το ντοκιμαντέρ; Τι δεν γνωρίζαμε για εκείνον;
Επειδή γενικά, δεν ήταν πολύ των συνεντεύξεων, ο κόσμος δεν ξέρει πολλά γι’ αυτόν. Δεν ξέρει για παράδειγμα πόσο μεγάλη ήταν η καριέρα του στην Γαλλία, πριν καν έρθει στην Ελλάδα και με πόσο τεράστια ονόματα έχει συνεργαστεί. Δεν ξέρει επίσης, ότι ήταν φανταστικός σκιτσογράφος με δουλειές του να έχουν κυκλοφορήσει σε διάφορες γαλλικές εφημερίδες και περιοδικά.

Η πιο δύσκολη στιγμή ήταν ο θάνατός του. Εκεί, σταματήσαμε και δεν ήξερα αν έχει νόημα να προχωρήσουμε.

Πόσα χρόνια κράτησε η δημιουργία του ντοκιμαντέρ; Ποιες ήταν οι πιο δύσκολες στιγμές σε όλη αυτή τη διαδικασία;
Η πρώτη επαφή πρέπει να έγινε το 2014 ή το 2015, το πρώτο γύρισμα στις αρχές το 2018 και το μοντάζ τελείωσε τον Δεκέμβριο του 2023. Ξεκάθαρα η πιο δύσκολη στιγμή ήταν ο θάνατός του. Εκεί, σταματήσαμε και για αρκετό καιρό και δεν ήξερα αν έχει νόημα να προχωρήσουμε ή όχι. Πάντα στο μυαλό μου ο βασικός θεατής αυτής της ταινίας ήταν ο ίδιος ο Σπανός οπότε μπλόκαρα. Μετά αποφάσισα ότι πια, ο βασικός θεατής είμαι εγώ και έτσι συνέχισα.

Άρα, μετά τον θάνατό του, συνεχίσατε την έρευνα. Πότε συνειδητοποιήσατε ότι «τώρα η δουλειά έχει ολοκληρωθεί και μπορεί να βγει προς τα έξω»;
Ποτέ. Αν ήταν στο χέρι μου θα ήμουν ακόμα στο μοντάζ και θα έψαχνα ποιες ακόμα συνεντεύξεις χρειάζονται. Όμως κατάλαβα ότι η δική μου αναβλητικότητα δεν είναι δίκαιο να επηρεάζει την δουλειά τόσων ανθρώπων και ότι είχα ανάγκη να το δω τελειωμένο οπότε βάλαμε, με τον βασικό συνεργάτη της ταινίας, τον Απόστολο Μηλιώνη που έκανε το μοντάζ, ένα deadline που με κάποιο τρόπο καταφέραμε και το τηρήσαμε.

Κάποια στιγμή μου είπε «Εγώ εσένα σε αγαπάω, να το ξέρεις». Όποτε το σκέφτομαι, ανατριχιάζω.

Ποια είναι η πιο δυνατή στιγμή που βιώσατε κατά τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ; Που θα θυμάστε για πάντα;
Νομίζω ότι η πρώτη ήταν την πρώτη φορά που πήγα σπίτι του. Είχα πάρει μαζί μου γύρω στα 120 δισκάκια με τραγούδια του που είχαν κυκλοφορήσει σε όλο τον κόσμο και καθόμασταν με τις ώρες και τα βλέπαμε. Φυσικά, τουλάχιστον τα μισά, δεν τα θυμόταν. Νομίζω ότι εκείνη τη φορά κατάλαβε πόσο τον αγαπάω και λύθηκε. Η άλλη είναι μία φορά που μιλούσαμε στο τηλέφωνο για να κανονίσουμε κάποια πράγματα και σε κάποια στιγμή μου είπε «Εγώ εσένα σε αγαπάω, να το ξέρεις». Όσος καιρός κι αν έχει περάσει, όποτε το σκέφτομαι, ανατριχιάζω.

Πώς αισθάνεστε που το «Γιάννης Σπανός: Πίσω απ’ τη μαρκίζα» συμμετέχει στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και σηματοδοτεί τη λήξη του;
Ακούγεται πολύ κλισέ αλλά αλήθεια νιώθω ότι είναι πολύ μεγάλη τιμή. Καταλαβαίνω ότι η τιμή είναι για τον κύριο Γιάννη αλλά χαίρομαι τρομερά και αισθάνομαι πολύ περήφανος που μπορώ να χωθώ κι εγώ κάπου εκεί και να την μοιραστώ μαζί του.