ΜΠΗΚΑΜΕ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ POOR THINGS ΣΤΟ ΜΠΕΝΑΚΗ – ΠΩΣ “ΦΟΥΣΚΩΣΑΝ” ΤΑ ΜΑΝΙΚΙΑ ΤΗΣ ΜΠΕΛΑ ΜΠΑΞΤΕΡ

“Κάποια από τα κοστούμια έχουν επάνω τους ακόμα τη σκόνη των γυρισμάτων” ακούμε να λένε χαμηλόφωνα οι υπεύθυνοι του Μουσείου Μπενάκη για τα ενδύματα της έκθεσης “Poor Things”, η ανακοίνωση της οποίας αποτέλεσε μια ενδιαφέρουσα έκπληξη για το φετινό καλλιτεχνικό καλοκαίρι.

Ο λόγος για την πρώτη έκθεση με κοστούμια κινηματογραφικής παραγωγής που διοργανώνεται στην οδό Κουμπάρη 1, και είναι αφιερωμένη στην οσκαρική κινηματογραφική πανδαισία του Γιώργου Λάνθιμου, που έχει το όνομα… “Poor Things”.

Κεντρικοί πρωταγωνιστές της έκθεσης είναι δώδεκα (12) από τα πρωτότυπα χειροποίητα κοστούμια της βραβευμένης ενδυματολόγου Holly Waddington, έτσι όπως αυτά φορέθηκαν στην ταινία από τους Emma Stone, Willem Dafoe, Mark Ruffalo, Ramy Youssef, Vicki Pepperdine, Kathryn Hunter και Jerrod Carmichael. 

Μία πρώτη παρουσίαση έγινε ήδη στο Barbican Centre του Λονδίνου (2023) και από σήμερα θα μπορούμε να τα δούμε στο Μουσείο Μπενάκη.

Η ίδια η ενδυματολόγος Holly Waddington – που επιμελήθηκε την έκθεση – λίγο πριν ανοίξει τις πύλες της στο κοινό, μας ξενάγησε ανάμεσα στα κοστούμια που παίρνουν ξανά ζωή πάνω σε απρόσωπα μανεκέν, διασκορπισμένα μέσα σε μία υποφωτισμένη ατμοσφαιρική αίθουσα.

Poor Things – Μια βόλτα ανάμεσα στα κοστούμια της Holly Waddington 

Με αφόρητο καύσωνα στην Αθήνα, τα φουσκωτά μανίκια και οι μακριές φούστες της Μπέλα Μπάξτερ ίσως να φαντάζουν κλειστοφοβικά, όμως τα χρώματα, οι υφές και οι ιστορίες πίσω από το πώς δημιουργήθηκαν αμέσως μας τοποθέτησαν ενεργειακά μέσα στην πολύχρωμη “ασυδοσία” του Λάνθιμου.

Θυμίζουμε ότι τα εμπνευσμένα κοστούμια – που όποιος είδε την ταινία καταλαβαίνει ότι είναι πραγματικά έργα τέχνης – βραβεύτηκαν από τη Βρετανική Ακαδημία Κινηματογράφου (BAFTA) και από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, αποσπώντας Όσκαρ.

Με επιρροές από Χίτσοκ μέχρι και Τιμ Μπάρτον, η Holly Waddington ενδιαφέρθηκε για το ντύσιμο από νεαρή ηλικία, λόγω της μητέρας της που ήταν φύση καλλιτεχνική και φορούσε πάντα vintage ρούχα. Μεγάλωσε στο Lancashire, κοντά στο Βόρειο Μάντσεστερ και κάθε Σάββατο, ενώ οι φίλοι της πήγαιναν σε συναυλίες, εκείνη χανόταν στα vintage καταστήματα της πόλης Accrington.

Στο σχολείο τη δεκαετία του ’90 ήταν η μόνη που φορούσε σακάκι του ’50 με μια βικτωριανή καρφίτσα! Σπούδασε Καλές Τέχνες στο Ruskin School of Drawing and Fine Art του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και Σκηνογραφία (Χορού) στο Trinity Laban, αλλά πάντα έφτιαχνε κοστούμια. Σήμερα που τη βλέπουμε να περνοδιαβαίνει χαμογελαστή ανάμεσα στα οσκαρικά κοστούμια της Μπέλας είναι φανερό ότι πρόκειται για μία δημιουργό που απολαμβάνει την πιο παραγωγική φάση της καριέρας της [δημιουργεί παράλληλα στον χώρο του θεάτρου, του χορού και των εικαστικών τεχνών].

Φυσικά μας εξήγησε ότι δεν ράβει η ίδια με τα … χέρια της τα κοστούμια, αλλά τα σχεδιάζει με κάθε λεπτομέρεια και μετά μία ικανή και έμπειρη ομάδα εξειδικευμένων τεχνιτών αναλαμβάνει να τα ράψει και να τους δώσει ζωή. Την παρακολουθήσαμε να εξηγεί πώς ανακάλυψε κουμπιά, σκουλαρίκια, γιακάδες και μικρολεπτομέρειες ρούχων σε μικρές αντικερί στη Ρουμανία, και πώς κοστούμια που σχεδιάστηκαν με έντονο χρώμα άλλαξαν φυσιογνωμία στην πορεία, όταν ο Λάνθιμος αποφάσισε κομμάτια της ταινίας να είναι ασπρόμαυρα. 

Η γνωριμία με τον Λάνθιμο έγινε μέσω του γνωστού θεατρικού συγγραφέα, σεναριογράφου και τηλεοπτικού παραγωγού Tony McNamara, ενώ δούλευε στον πιλότο του “The Great”. Οι πρώτες βασικές συνεννοήσεις έγιναν μέσω zoom λόγω πανδημίας και η Holly Waddington θυμάται ότι πριν από τρία χρόνια βρέθηκε – λίγο παρακάτω από το Μπενάκη – στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία για το fitting με την Εμα Στόουν. 

Τα κοστούμια ακολουθούν το ταξίδι της Μπέλα

“Είχε και τότε φοβερή ζέστη, τέλος Ιουλίου, και έσκασα μύτη με 10 βαλίτσες. Και σήμερα είναι μαγικό να βγάζω τα κοστούμια πάλι μέσα από τα κουτιά τους, να τα αφήνω να αναπνεύσουν νέα ζωή. Να τα ξαναδώ, να τα τακτοποιήσω και να φανερωθούν σε μία νέα συνθήκη” μας λέει η Waddington.

Για άλλη μία φορά η διάσημη ενδυματολόγος τόνισε την ελευθερία που της έδωσε ο Λάνθιμος πάνω στη δημιουργική διαδικασία. “Ελάχιστοι ήταν οι περιορισμοί. Μας ζήτησε και σε μένα και στη δημιουργική μας ομάδα να αντιδράσουμε στην ιστορία με τον δικό μας τρόπο. Και από αυτή την άποψη, η δουλειά αυτή ήταν ένα δώρο […] Η πραγματικότητα δεν αφορά τον Λάνθιμο, θέλει να ακολουθεί το ένστικτο. Δεν θέλει να περιγράψει τον πραγματικό κόσμο”.

Αναφορικά με το κοστούμι που ξεχωρίζει από όλα μας λέει ότι το ένδυμα του γάμου της Μπέλα ήταν το πιο απαιτητικό και είναι και το αγαπημένο της Έμα Στόουν. Τα τεράστια μανίκια – που όπως μας εξηγεί η ενδυματολόγος είναι μία δήλωση γυναικείας ενδυνάμωσης (οι ώμοι φαίνονται ενισχυμένοι, γεμάτοι δύναμη, όπως θα ήταν πχ ενός γυμνασμένου άνδρα). Έπρεπε να μοιάζουν διάφανα, αλλά και να σταθούν στο ύψος τους χωρίς να είναι παραγεμισμένα με κάποιο υλικό.

“Το φόρεμα είχε μία δομή, σαν κλουβί, και αποτελούσε μία μεταφορά για την παγίδευση που βιώνει η Μπέλα με τον γάμο. Οι άνδρες πάνε να την παγιδεύσουν. Το φόρεμα είναι μια πολύ καλή μεταφορά για το σεξ. Πρέπει να έχεις αυτοπεποίθηση, αλλά και να είσαι ευάλωτη”.

Η βραβευμένη ενδυματολόγος πήρε πολλές ιδέες από το μυθιστόρημα του Alasdair Gray – το οποίο μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο Γιώργος Λάνθιμος – στο οποίο ο επιστήμονας Μπάξτερ είναι πολύ πιο μπροστά από την εποχή του. Και έτσι η Μπέλα φοράει και πλαστικά ρούχα και προχωρημένα αξεσουάρ. Φοράει για παράδειγμα πλαστικά βολάν, στη φάση που είναι ακόμα παιδί στο μυαλό και θα χρειαζόταν πχ σαλιάρα για το φαγητό της. Ή κάποιες ποδιές βικτωριανής εποχής που τοποθετούνται επάνω από τα ρούχα. “Ο Λάνθιμος ήθελε η Μπέλα να είναι ντυμένη σαν γυναίκα όχι σαν παιδί” λέει η Holly Waddington και η ξενάγηση ξεκινά.

Ας εμπνευστούμε όλοι από αυτή την αίσθηση ελευθερίας της Μπέλα

Μπαίνοντας στην σκοτεινή αίθουσα με μία “κινηματογραφική” οθόνη στο βάθος και σκηνές από την ταινία να παίζουν σε λούπα, εντύπωση κάνουν τα κοστούμια της Μπέλα σε μανεκέν με τα χαρακτηριστικά κατάμαυρα μακριά μαλλιά (έμπνευση από πίνακα του Έγκον Σίλε).

Χωρίς να μειώνουμε την αξία των υπόλοιπων κοστουμιών, βλέποντας τα έξι φορέματα της Μπέλα, πραγματικά νιώθεις ότι από στιγμή σε στιγμή θα ζωντανέψουν και θα μετακινηθούν με τις σπασμωδικές κινήσεις της Έμα Στόουν.

Οργανικές υφές που άλλοτε παραπέμπουν σε δέρμα ζώου, άλλοτε σε μεσαιωνική πανοπλία, άλλοτε σε πορώδες σφουγγάρι ή σε σαγρέ γηρασμένο δέρμα. 

Τα συγκεκριμένα ενδύματα έχουν επιλεγεί γιατί αποτελούν σημαντικά stepping stones για την εξέλιξη της πρωταγωνίστριας. Τα κοστούμια της αλλάζουν καθώς η ταινία προχωράει και βλέπουμε μέσα από το ντύσιμό της την εξέλιξη του χαρακτήρα της.

Η Μπέλα βγαίνει στον κήπο βάζει τα γυαλιά της και βλέπει τον κόσμο. Ενώ την έντυσε η υπηρέτρια κα Πριμ, η Μπέλα αποσυναρμολογεί το outfit, όπως κάνουν τα μικρά παιδιά, και το ξαναφοράει. Η μπλούζα μοιάζει με ρούχο για κούκλα, ενώ το τουρνούρι (μαξιλαράκι ανασηκώματος του πίσω μέρους της φούστας) αποτελεί μια αναφορά στην ενδυματολογία του όψιμου 19ου αιώνα με μια σύγχρονη (ιαπωνική) αίσθηση από τους καπιτονέ κυλίνδρους.

Πολύ χαρακτηριστικό το ένδυμα της Μπέλα στο ταξίδι στη Λισαβώνα. Η πρώτη φορά που ντύνεται μόνη της έχει ενδιαφέρον, και δεν διστάζει να βγει στους δρόμους φορώντας μόνο το εσώρουχό της. Οι μπότες εδώ είναι καταπληκτικές καθώς βασίζονται στις διαστημικές μπότες της δεαετίας του 1960 του Γάλλου σχεδιαστή Andre Courreges σε συνδυασμό με βικτωριανό τακούνι. 

Η κατακίτρινη ντουσέζ σατέν τουαλέτα της Μπέλα με τα τεράστια μανίκια και τα κατάμαυρα μαλλιά της να ανεμίζουν είναι σαν μια προειδοποίηση από τη φύση. Η Μπέλα μοιάζει με ένα πρόσωπο της “υψηλής κοινωνίας” όμως η συμπεριφορά της την καθιστά κάτι τελείως διαφορετικό, καθώς λέει ακριβώς ό,τι σκέφτεται – όσο άβολο κι αν είναι αυτό για τους άλλους.

Το λευκό σύνολο της κρουαζιέρας με ανάλαφρο βολάν και μανίκια που θυμίζουν κλόουν, έρχεται τη στιγμή που η Μπέλα βιώνει την αποτρόπαιη οδύνη για τα δεινά της ανθρωπότητας. Περιλαμβάνει και μια καρφίτσα από ελεφαντόδοντο, υλικό βεβαρημένο με συμβολισμούς βαρβαρότητας, αλλά που χρησιμοποιείται συχνά στα βικτωριανά κοσμήματα.  

Το βαρύ μάλλινο Winston Churchill παλτό του Βίλεμ Νταφόε, η ινώδης ρόμπα με τα μικρά χεράκια  – σύνηθες βικτωριανό κόσμημα – της Σουίνι στον οίκο ανοχής, το ένδυμα της καμαριέρας και η εορταστική γκαρνταρόμπα του Μαρκ Ρούφαλο (Duncan Wedderburn) – με ενίσχυση κορσέ από κάτω, εμπνευσμένη από γελοιογραφίες Βρετανών στα τέλη του 10ου αιώνα … συμπληρώνουν την αίθουσα.

Η Holly Waddington -σε όλη τη διάρκεια της βόλτας ανάμεσα στα κοστούμια- μας παίρνει μαζί της σε ένα νοερό ταξίδι σε μαγαζιά με αντίκες και υπαίθρια παζάρια, και σε φετίχ σπάνια αντικείμενα της βικτωριανής εποχής, την οποία έχει μελετήσει. Επιμένει ότι τα κοστούμια έχουν δημιουργηθεί με υφές που προέρχονται από οργανικές φόρμες και πάντοτε το βλέμμα πέφτει στους τεράστιους ώμους/μανίκια της Μπέλα. Οι ώμοι της Μπέλα δείχνουν ότι παλεύει να πάρει τη θέση της στον κόσμο.

Είναι ελεύθερη. Δεν μπορεί να διαμορφωθεί από έναν άντρα και δεν έχει διαμορφωθεί από τα κοινωνικά πρότυπα, για αυτό και δεν φοράει κορσέ. Αλλά πάνω από όλα η Μπέλα βγαίνει στον κόσμο με την ανοιχτή αθωότητα ενός παιδιού.

“Όταν μεγαλώνουμε, γινόμαστε λιγότερο ενδιαφέροντες και ο κόσμος μπορεί να μας αμβλύνει. Θα ήθελα οι θεατές να εμπνευστούν από αυτή την αίσθηση ελευθερίας και να είναι πιο ανοιχτοί και περίεργοι για τον κόσμο” έχει πει η Holly Waddington για τον σκοπό αυτής της έκθεσης… και αυτή η πρόθεση μας καλύπτει απόλυτα.