“DISCLAIMER”: ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΠΟΥ ΚΡΥΒΕΙ Η ΚΕΙΤ ΜΠΛΑΝΣΕΤ;

Μετά από binge-watching 4 επεισοδίων του “Disclaimer” με την Κέιτ Μπλάνσετ μέσα σε κινηματογραφική αίθουσα, κοιταζόμασταν μεταξύ μας γνέφοντας θετικά και λέγοντας απλώς – «ο άνθρωπος απλά ξέρει πώς να διηγηθεί μια ιστορία».

Ο λόγος για τον μεξικάνο σκηνοθέτη Αλφόνσο Κουαρόν, βραβευμένο δύο φορές με Όσκαρ Σκηνοθεσίας (Gravity, Roma) παρόλο που καμία από τις δύο φορές δεν πήρε μαζί και το Καλύτερης Ταινίας. Όχι ότι έχει σημασία. Όπως έχει αποδείξει σκηνοθετώντας τα πάντα από διασκευές ακαδημαϊκής λογοτεχνίας (Great Expectations) μέχρι διασκευές σύγχρονης εφηβικής λογοτεχνίας (το καλό Harry Potter του σινεμά, το Prisoner of Azkaban) κι από δυστοπικά θρίλερ (Children of Men) μέχρι αγωνιώδεις περιπέτειες επιβίωσης (Gravity), ο Κουαρόν ξέρει πολύ απλά, πώς να διηγηθεί μια ιστορία. Χωρίς ούτε για μια στιγμή να σε αφήσει να ταξιδέψεις αλλού.

Κι αν έχει αποδείξει πολλάκις πως είναι φοβερός τεχνίτης πάνω στην κινηματογραφική αφηγηματική φόρμα, η τηλεόραση προσφέρει οπωσδήποτε μια νέα πρόκληση. Άλλη φόρμα, άλλες απαιτήσεις.

Υπό αυτή την έννοια, το Disclaimer, η σειρά που έγραψε και σκηνοθέτησε εξ ολοκλήρου για λογαριασμό του Apple TV+, φέρνει αρκετά προς αυτό που καμιά φορά περιγράφουμε ως «μια ταινία κομμένη στα 7». Βοηθάει κι ότι το είδαμε στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Βενετίας, σε δύο προβολές-μαραθωνίους, πρώτα των 4 και την επόμενη μέρα των άλλων 3 επεισοδίων. (Στη διάρκεια των οποίων προσωπικά δεν βαρέθηκα ούτε μισό λεπτό – ακόμα κι αν βλέπαμε και τα 7 σερί, δε νομίζω να έφευγα.)

Αλλά πέρα από τον τρόπο παρουσίασης, υπάρχει κάτι στον τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνει την αφήγησή του ο Κουαρόν που κάνει το πείραμά του αρκετά τολμηρό για το τηλεοπτικό μέσο – ένα μέσο στο οποίο καλείσαι ως θεατής να αφοσιωθείς και να πιστέψεις την βασική αλήθεια κάποιων χαρακτήρων με τους οποίους δένεσαι, για επεισόδια και για σεζόν ενδεχομένως. Είναι πολύ πιο δύσκολο, και πολύ πιο τολμηρό, το να επιχειρήσεις να πεις σε τηλεοπτικό φορμάτ μια σπουδή πάνω στη φύση της αλήθειας.

Κι όμως, το Disclaimer με την Κέιτ Μπλάνσετ, αυτό ακριβώς είναι.

DISCLAIMER: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΥΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΪΤ ΜΠΛΑΝΣΕΤ ΣΕ ΚΟΝΤΡΑ ΡΟΛΟ

Η σειρά, που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο της Ρενέ Νάιτ από το 2015, αφορά μια βραβευμένη δημοσιογράφο και δημιουργό ερευνητικών ντοκιμαντέρ που μια μέρα ανακαλύπτει πως είναι χαρακτήρας σε ένα βιβλίο, το οποίο στις σελίδες του αποκαλύπτει το πιο ένοχο μυστικό της ζωής της. Από εκείνη τη στιγμή τα πάντα έρχονται άνω κάτω καθώς μπαίνει σε καταστροφική πορεία η οικογενειακή και η επαγγελματική της ζωή, αλλά κι η ίδια η εσωτερική ισορροπία που είχε καταφέρει να δημιουργήσει όλα αυτά τα χρόνια.

Δε θα μπούμε σε πάρα πολλές λεπτομέρειες, μιας και κομμάτι της διασκέδασης είναι το να ανακαλύπτεις τα όσα μυστικά κρύβονται πίσω από τη βιτρίνα, μέσα από την περίτεχνη αφήγηση του Κουαρόν. Θα πούμε όμως απλά ότι η οικογένεια της ερευνήτριας, που παίζει η Μπλάνσετ, κινδυνεύει να αυτοκαταστραφεί την ώρα που δέχεται μεγάλη εξωγενή πίεση από έναν ηλικιωμένο άντρα που την κατηγορεί για μια σειρά από δικές του δυστυχίες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ποιο είναι το μεγάλο μυστικό; Και ποια είναι η μεγάλη αλήθεια;

Τη σειρά γράφει και σκηνοθετεί ο Αλφόνσο Κουαρόν, επιλέγοντας μια σπειροειδή αφήγηση που συντηρεί την ίδια στιγμή μια ιστορία σε τρεις χρόνους και επίπεδα. Το ένα είναι η Μπλάνσετ (σε οριακά κόντρα ρόλο, και δύσκολο ρόλο μάλιστα, με αναγκαία κενά στη σκιαγράφηση του χαρακτήρα της) και η οικογενειακή της κρίση, με τον σύζυγό της που παίζει ο Σάσα Μπάρον Κοέν(!) να μη μπορεί να διαχειριστεί τα όσα μαθαίνει. Το άλλο ακολουθεί τον Κέβιν Κλάιν στο ρόλο ενός ηλικιωμένου άντρα που βρίσκεται πίσω από τα όσα τραβάει η Μπλάνσετ. Και το τρίτο είναι η παρελθοντική ιστορία, το κρυμμένο δηλαδή μυστικό, όπως ακριβώς το αφηγείται το μυστηριώδες βιβλίο.

Ακόμα κι αυτές οι επιμέρους διακλαδώσεις κινούνται σε διαφορετικούς χρόνους, πηγαίνοντας είτε στο παρελθόν είτε στο παρόν, είτε επαναλαμβάνοντας σημεία ώστε να δέσουν κομμάτια αφήγησης μεταξύ τους. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία που διαχειρίζεται μέσα από τα διαφορετικά της επίπεδα, ζητήματα αφήγησης και αλήθειας. Τι είναι οι ιστορίες που λέμε στους εαυτούς μας, ποιος ο ρόλος τους, ποια η ανάγκη μας; Αλλά και πώς τελικά ένα αφήγημα μπορεί να επιβληθεί ως αλήθεια ειδικά όταν είμαστε για διάφορους λόγους προ-εκπαιδευμένοι να το αποδεχτούμε ως τέτοια;

Ας πάρουμε το παράδειγμα ενός επερχόμενου επεισοδίου, το οποίο είναι κατασκευασμένο ώστε να φέρει μια πολύ καυτή σεξουαλική σύνδεση στην οθόνη. Όμως ταυτόχρονα, η φύση της αφήγησης σε αυτή τη σειρά είναι τέτοια, που ξέρεις ως θεατής πως αυτό που παρακολουθείς εκείνη τη στιγμή είναι με τη σειρά του κι εκείνο ένα φίξιον.

Έτσι, ο Κουαρόν δημιουργεί κάτι πολύ γαργαλιστικό θέλοντας να κάνει τον θεατή συνένοχο, υπό μία έννοια, καθώς η σειρά μας παρουσιάζει μια ελλιπή αλήθεια και χτίζοντας προς κάτι πολύ πιο περίπλοκο και σκοτεινό. Εδώ, το σεξ γίνεται κάτι σαν όπλο στα χέρια του αφηγητή, επειδή ακριβώς ξέρει με βεβαιότητα το πώς θα αντιδράσουμε απέναντί του.

ΠΩΣ Ο ΑΛΦΟΝΣΟ ΚΟΥΑΡΟΝ ΚΑΝΕΙ ΤΟΝ ΘΕΑΤΗ ΣΥΝΕΝΟΧΟ ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

Δεν είναι μόνο το σεξ όμως. Ο Κουαρόν καταφέρνει να μεταχειριστεί τον θεατή με τρόπο που να επιβεβαιώνει την κεντρική τοποθέτηση της ιστορίας. Μέσα από τον τρόπο που κρίνουμε την κεντρική ηρωίδα, μέσα από τον τρόπο που καταναλώνουμε τα όσα γαργαλιστικά παρουσιάζονται: Σκάνδαλα! Ψέματα! True crime! Απαγορευμένα πάθη! Και προτού η σειρά μας μιλήσει τελικά ευθέως.

Ο Κουαρόν χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να το πετύχει αυτό, ακόμα και μια φανταστική επιλογή στη διεύθυνση φωτογραφίας. Όπου ενώ τη σειρά έχει γυρίσει ο βραβευμένος με τρία Όσκαρ, μόνιμος συνεργάτης του, Εμάνουελ Λουμπέσκι (The Tree of Life, Children of Men, Birdman), οι σκηνές του «βιβλίου» είναι γυρισμένες με παραμυθένια ηλιοκαμμένα φίλτρα και μια σχεδόν ρετρό γοητεία από τον φοβερό Μπρούνο Ντελμπονέλ (Αμελί, Inside Llewyn Davis). Είναι σαν τον ίδιο πίνακα να τον έχουν ζωγραφίσει δύο διαφορετικοί ζωγράφοι, έχοντας διαφορετικές πληροφορίες για το τι ακριβώς συμβαίνει έξω από το κάδρο του. Συναρπαστικό!

Προς τι όλα αυτά τα τεχνικά και αφηγηματικά κόλπα; Το να γίνουν πολύ συγκεκριμένοι θα ήταν spoiler. Έχει πάντως να κάνει σε μεγάλο βαθμό με μια κουλτούρα άμεσα έτοιμη να κατασπαράξει, ειδικά όταν ο στόχος είναι γυναίκα. Αλλά είναι και μια εξερεύνηση της απώλειας, και του πώς χτίζουμε προσωπικές μυθολογίες γύρω από την αλήθεια για να καλύψουμε ανοιχτές πληγές. Είναι αυτό αρκετό;

Σαν άσκηση αφήγησης, θα έχει πολύ ενδιαφέρον το να δούμε αν η ιστορία –με τον τρόπο που τη λέει ο Κουαρόν– μπορεί να σταθεί ως εβδομαδιαία σειρά. Από την άλλη, αφαιρώντας τον τρόπο με τον οποίο τη λέει ο Κουαρόν, αυτό που μένει πίσω προσεγγίζει σε μεγάλο βαθμό τα φτηνοπρεστίζ θεάματα που είναι βουτηγμένα σε ένοχα μυστικά και οικογενειακό μελοδραματισμό. Στα χέρια άλλων δημιουργών, το Disclaimer θα μπορούσε να είναι κάτι πολύ πιο άδειο και κοινότοπο.

Όχι πως ο Κουαρόν δεν αστοχεί. Σε αρκετά σημεία η αφήγηση και η ένταση του ξεφεύγουν, ειδικά στα επεισόδια 5 και 6 όπου τα πάντα σχηματοποιούνται και τεντώνονται με έναν εν τέλει αχρείαστο τρόπο. Αλλά το φινάλε πετυχαίνει την προσγείωση και παρά την ύπαρξη αρκετών αναμενόμενων μελοδραματισμών στο διάλογο και τις ερμηνείες, τελικά το όλο πρότζεκτ αποτελεί επιτυχία.

Υπάρχει ένα σύντομος διάλογος λίγο πριν το τέλος της σειράς (θυμηθείτε: μια αποστομωτική στιχομυθία μπροστά στο ασανσέρ) που έχει μείνει μες στο κεφάλι μου από τον Σεπτέμβρη που είδαμε όλο το Disclaimer στη Βενετία. Ενδεικτικό των στοιχείων που το κάνουν εν τέλει αρκετά αξιόλογο, και άξιο της προσοχής μας – ακόμα κι αν δεν ξεφορτώνεται κάποια από τα προβλήματά του, κι ακόμα κι αν κάπου μέσα μας δεν παύουμε να αναρωτιόμασταν αν θα ήταν προτιμότερο να το έχουμε δει ως ταινία.

Τελικά όμως όλα αυτά ίσως είναι δευτερεύοντα. Το Disclaimer είναι μια ιστορία, στην αλήθεια της οποίας αξίζει να φτάσει κανείς.