ΕΙΔΑΜΕ ΤΟ HUMANS ΤΟΥ Κ. ΜΑΡΚΟΥΛΑΚΗ – ΟΤΑΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΤΡΑΠΕΖΙΑ ΞΥΠΝΟΥΝ ΤΟΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΜΑΣ ΕΦΙΑΛΤΗ

Από τι υλικό είναι τελικά φτιαγμένος ο άνθρωπος; Αυτό το ερώτημα πραγματεύεται με ξεχωριστό ρεαλισμό και γλαφυρότητα το “The Humans” του Stephen Karam που επέλεξε ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης να μεταφράσει και να σκηνοθετήσει τη φετινή χρονιά στο θέατρο Μουσούρη. Δεν είναι τυχαίο που το έργο αυτό απέσπασε το 2016 το βραβείο Tony ως το καλύτερο θεατρικό έργο και ακολούθως γυρίστηκε και σε ταινία, σε σενάριο και σκηνοθεσία του ίδιου του συγγραφέα.

Το έργο αυτό μιλά με τρόπο συγκλονιστικό απευθείας στο σήμερα και οι ήρωές του είναι βγαλμένοι από τους ίδιους μας τους εαυτούς και τις ίδιες μας τις οικογένειες. Ο Stephen Karam τοποθετεί τρεις γενιές μίας τυπικής αμερικανικής οικογένειας γύρω από το τραπέζι την Ημέρα των Ευχαριστιών. Αυτό, όπως και όλα τα τραπέζια, αποτελεί ένα ενεργό κοχλάζον ηφαίστειο, το οποίο κάποια στιγμή εκρήγνυται, οι μάσκες πέφτουν και οι πικρές αλήθειες βγαίνουν στην επιφάνεια.

Το κουβάρι της ζωής της οικογένειας Μπλέικ ξετυλίγεται κατά τη διάρκεια ενός και μόνο απογεύματος. Ο Έρικ και η Ντίντρη, οι γονείς, φτάνουν, μαζί με τη Μόμο, τη μητέρα του Έρικ που πάσχει από άνοια και τη μεγάλη τους κόρη Έιμι, στη Νέα Υόρκη, για να γιορτάσουν στο διαμέρισμα όπου μόλις έχουν μετακομίσει η μικρή τους κόρη, Μπρίτζετ, με τον σύντροφό της, Ρίτσαρντ.
Εκεί τους περιμένει μία δυσάρεστη έκπληξη, καθώς το νέο διαμέρισμα αποδεικνύεται τελικά ένα ανήλιαγο ημιυπόγειο σε δύο επίπεδα σε μία κακόφημη συνοικία. Το μοναδικό παράθυρο του σπιτιού βλέπει σε έναν φωταγωγό που οι από πάνω πετούν τα αποτσίγαρά τους, ενώ διάφοροι απόκοσμοι θόρυβοι τους διαταράσσουν την ηρεμία τους.

Ένα έργο ανθρώπινο βγαλμένο από συναισθήματα…

Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης πήρε το ρίσκο να συστήσει στο ευρύ κοινό ένα έργο που ανατέμνει την οικογένεια, τις ανθρώπινες σχέσεις και τον ίδιο τον άνθρωπο με τρόπο εξαιρετικά σύγχρονο. Ένα έργο πέρα ως πέρα ανθρώπινο με τις αξίες της αγάπης, της φροντίδας, της κατανόησης και της ανιδιοτέλειας να μπαίνουν στο επίκεντρο, να επανανοηματοδοτούνται και να αποτελούν πηγή δύναμης και ελπίδας.

Ορθά -και ίσως ευφυώς- αποφάσισε να μην προχωρήσει στη μετάφραση του τίτλου του σε “Άνθρωποι”. Η λέξη “Humans” είναι το ουσιαστικό που προέρχεται από το λατινικό humus, που σημαίνει χώμα. Και οι άνθρωποι είμαστε κόκκοι χώματος (σκόνης;) έτοιμοι να εξανεμιστούμε, να επιστρέψουμε στη γη. Αυτό που μας “συγκρατεί” και μας “ενώνει” είναι τα συναισθήματα και η ανάγκη του “ανήκειν” κάπου.

Ο Κ. Μαρκουλάκης μεταφράζει το κείμενο του Karam με ξεχωριστή ευαισθησία και διηθητικότητα εμποτίζοντάς το με ισορροπημένες δόσεις χιούμορ. Οι ήρωες της οικογένειας Μπλέικ είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, με τους μεγαλύτερους να ονειρεύονται να χτίσουν ένα εξοχικό και τους μικρότερους να αποκτήσουν ένα σπίτι. Φεγγοβολούν εκ των έσω. Είναι άνθρωποι με αδυναμίες και ελαττώματα, αλλά και απύθμενη αγάπη που τη διακρίνουμε κυρίως στον τρόπο που συμπεριφέρονται στη Μόμο, τη γιαγιά της οικογένειας που πια πάσχει από άνοια. Μας θυμίζουν τους εαυτούς μας, τους γονείς μας, τη θέση μας στη δική μας οικογένεια.

Το διαμέρισμα της μικρότερης κόρης και του συντρόφου της συνιστά ένα εφιαλτικό σκηνικό που μοιάζει σιγά σιγά να καταρρέει. Σκοτεινό, με διακριτούς σωλήνες αποχέτευσης στους τοίχους, ηλεκτρολογικά προβλήματα και θορυβώδεις γείτονες, το διαμέρισμα αυτό μοιάζει με ρημαγμένο τοπίο, ενώ μία απειλητική ατμόσφαιρα αιωρείται γύρω από τους ήρωες σαν πολιορκητικός κλοιός.

Ωστόσο, είναι η Ημέρα των Ευχαριστιών για την οικογένεια, άρα και ημέρα επανένωσης. Όλοι δείχνουν χαρούμενοι, συζητούν φωναχτά, τραγουδούν, αγκαλιάζονται, ανταλλάσσουν δώρα. Σταδιακά, οι χαρακτήρες αρχίζουν να περιπλανώνται μόνοι τους μέσα στο υποφωτισμένο διαμέρισμα και κάνουν έντονες συζητήσεις σε δυάδες και τριάδες. Κατακρημνίζονται ο καθένας χωριστά και μαζί τους και ο θεσμός της “αγίας” οικογένειας.

Αυτό που κάνει το έργο αυτό ξεχωριστό είναι η τεράστια ανατροπή του. Η οικογένεια αυτή δεν έχει καμία πρόθεση να αφανιστεί, τουναντίον αποδεικνύεται απόλυτα λειτουργική γιατί τα μέλη της διακατέχονται από ισχυρούς  δεσμούς αγάπης. Γι αυτό και ξαναγεννιέται από τις στάχτες της. Ακόμα κι αν οι σχέσεις έχουν αλλάξει, ακόμα κι αν τα μέλη κρύβουν καλά τα μυστικά τους, ακόμη κι αν αυτά τα μυστικά καταστρέφουν την αρχική ιδεατή της εικόνα. Παραμένει οικογένεια, ακόμα και όταν μετατοπίζεται ή παραμορφώνεται από τα επιμέρους «χτυπήματα». Αυτό δεν είναι και το νόημα της αγάπης άλλωστε;

Η σκηνοθετική οπτική και οι ερμηνείες

Ο Κ. Μαρκουλάκης είχε έναν πολύ δύσκολο ρόλο ως σκηνοθέτης, καθώς το έργο του Karam έχει πολύπλοκες ισορροπίες, είναι πολυεπίπεδο και βασίζεται σε μονολόγους και πυκνούς διαλόγους των ηρώων που πολλές φορές τρέχουν ακόμη και σε παράλληλη τροχιά.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι ικανοποιητικό (κάποια προβλήματα εντάσεων και ρυθμών είναι σίγουρο πως θα στρώσουν με την πάροδο του χρόνου). Η σκηνοθετική ματιά του μοιάζει με μία κάμερα που αλλάζει διαρκώς εστίαση και κινηματογραφεί τους ήρωες αυτούς στις δυνατές στιγμές τους. Ρεαλισμός, ειλικρίνεια, χιούμορ, τρυφερότητα και βαθιά αγάπη. Αυτά είναι τα συστατικά μιας παράστασης που με λόγο καταιγιστικό κινείται πάνω στο λεπτό σύνορο που χωρίζει την τραγωδία από την κωμωδία.

Mέσα στο ατμοσφαιρικό και λειτουργικό σκηνικό της Αθανασίας Σμαραγδή, οι ηθοποιοί συνιστούν ένα πολύ δυνατό και αδιάσπαστο σύνολο, μια κανονική οικογένεια που βάζει τον θεατή για λίγο μέσα στον πυρήνα της. Θέμις Μπαζάκα και Λάζαρος Γεωργακόπουλος είναι πραγματικό χάρμα οφθαλμών, δε χορταίνεις να τους κοιτάς να ισορροπούν με τόση επιδεξιότητα ανάμεσα σε συναισθήματα αντιφατικά, να γελούν και να σκοτεινιάζουν ταυτόχρονα.

Η Θέμις Μπαζάκα είναι η μητέρα, αυτή που ό,τι και να συμβεί στέκεται αγέρωχη και τους σκεπάζει όλους κάτω από τις φτερούγες της, ενώ ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος είναι ο πατέρας στο πρόσωπο του οποίου γκρεμίζεται το αμερικανικό όνειρο, αυτός που πια έχει χαθεί στους εφιάλτες και στον τρόμο ότι μπορεί να χάσει την αγάπη των δικών του ανθρώπων. Συγκινητική η ερμηνεία της Ξένιας Καλογεροπούλου στον ρόλο της γιαγιάς Μόμο που χαμένη μέσα στην άνοιά της δέχεται άπειρη αγάπη και φροντίδα.

Εξαιρετική η Ειρήνη Μακρή στον ρόλο της μεγάλης κόρης της οικογένειας, της δικηγόρου, αυτής που δείχνει πως έχει εκπληρώσει τις προσδοκίες των γονιών της. Η ερμηνεία της είναι τόσο ρεαλιστική που εντυπωσιάζει, καθώς στο έργο βλέπουμε την ηρωίδα σε μία μεγάλη της καμπή, απολυμένη, χωρισμένη, με ένα αυτοάνοσο να την ταλαιπωρεί να προσπαθεί να ανακτήσει τις δυνάμεις της.

Ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης παραμένει συνεπής στις καλές του ερμηνείες. Στον ρόλο του συντρόφου της μικρής κόρης είναι απόλυτα πειστικός και καταφέρνει να διατηρήσει τις δέουσες ισορροπίες. Η Μαρία Πετεβή, τέλος, στον ρόλο της Μπρίτζετ, της μικρής κόρης που προσπαθεί να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα και να εξελιχθεί ως μουσικός μας χαρίζει μία δροσερή ερμηνεία.

Συμπέρασμα

Ένα αποκαλυπτικό για την ανθρώπινη φύση έργο που συστήνεται στο ευρύ ελληνικό κοινό με τον καλύτερο τρόπο. Και μία εξαιρετικά δουλεμένη παράσταση στην οποία λάμπουν οι υπέροχες ερμηνείες έξι ηρώων/ηθοποιών που όταν πιάνουν ο ένας το χέρι του άλλου γύρω από το γιορτινό τραπέζι φέρνουν στο μυαλό ανθρώπους που κατάφεραν να επιβιώσουν μίας ολοκληρωτικής καταστροφής. Όπλο τους; Η ανθρώπινη υπόσταση και ανάγκη τους για αγάπη.