ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΙΑΓΚΟ ΡΟΝΤΡΙΓΚΕΣ Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Όσες φορές και να συναντήσει κανείς τον Τιάγκο Ροντρίγκες, μάλλον ποτέ δεν είναι αρκετό. Και το λέω αυτό γιατί τον συνάντησα για τρίτη φορά μέσα σε ένα χρόνο και πάλι είχα τα ίδια συναισθήματα θαυμασμού και δέους απέναντι σε όλα όσα έλεγε με τρόπο απλό και χειμαρρώδη.

Αφορμή για τη συζήτησή μας στάθηκε ο “Χορός των Εραστών” , ένα έργο – ύμνος στις σχέσεις αγάπης και τη συντροφικότητα κι ένα μεγάλο ερωτικό ποίημα, με δύο ηθοποιούς -τον Νίκο Καραθάνο και την Μαρίσσα Τριανταφύλλου– να γίνονται ένα.

Πρόκειται για το πρώτο του θεατρικό έργο και το πιο αυτοβιογραφικό, που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον ίδιο τον Ροντρίγκες – σε συνεργασία στη σκηνοθεσία με την Αργυρώ Χιώτη – σε μετάφραση/ ανάθεση της Στέγης στη Μαρία Παπαδήμα, σε φωτισμούς του Rui Monteiro και σκηνικά και κοστούμια της Magda Bizarro, υπεύθυνης για τον διεθνή προγραμματισμό στο Φεστιβάλ της Αβινιόν.

Ο Νίκος Καραθάνος και η Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου είναι το υποκριτικό δίδυμο που θα πρωταγωνιστήσει στον “Χορό τον Εραστών” και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός που πρώτη φορά ο Ροντρίγκες σκηνοθετεί σε μία γλώσσα που δε γνωρίζει.

Ο Πορτογάλος σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής του ιστορικού Φεστιβάλ της Αβινιόν συστήθηκε στο ελληνικό κοινό με το έργο του “By Heart”, το 2016, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης. Tη σεζόν 2023-24 παρουσίασε στην Κεντρική Σκηνή την παράσταση με τον προβοκατόρικο τίτλο «Η Καταρίνα και η ομορφιά του να σκοτώνεις φασίστες» διερωτώμενος πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε για να υπερασπιστούμε την Δημοκρατία – ένα σχόλιο για την άνοδο του εθνικισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η πρώτη του συνεργασία του Ροντρίγκες με τον ιστορικό θίασο της Κομεντί Φρανσέζ, παρουσιάστηκε τον Ιούλιο που μας πέρασε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου με το έργο “Hecuba, not Hecuba” μετά την πρεμιέρα στο Φεστιβάλ της Αβινιόν και μας χάρισε μία σπάνια στιγμή.

Μία γιορτή αντίστασης στην Αβινιόν

Η συζήτησή μας με τον Τιάγκο Ροντρίγκες ξεκίνησε από τη “γιορτή αντίστασης” που διοργάνωσε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν του οποίου είναι και Καλλιτεχνικός Διευθυντής. Η γιορτή αυτή υπήρξε στην ουσία μια γενναία εκδήλωση – στήριξης στη Δημοκρατία την περίοδο των γαλλικών εκλογών και μάλιστα στο κενό ανάμεσα στους δύο γύρους των αναμετρήσεων, όταν το ακροδεξιό σύννεφο κινδύνευσε να σκεπάσει τη Γαλλία. Άλλωστε και ο ίδιος παραδέχεται πως μέσα από τα θεσμικά του καθήκοντα έχει πολιτική ευθύνη.

«Η “γιορτή αντίστασης” που οργανώσαμε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν είναι ουσιαστικά η απάντησή μας στο ποια πιστεύουμε πως είναι η ιστορική ευθύνη ενός Φεστιβάλ που δημιουργήθηκε το 1947, αμέσως μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο με την υποστήριξη πολλών ανθρώπων που είχαν πάρει μέρος στην αντίσταση. Το φεστιβάλ της Αβινιόν στήθηκε πάνω στις δημοκρατικές, λαϊκές, προοδευτικές αξίες, μέσα στις οποίες σήμερα προστίθενται κι άλλες, αντιρατσιστικές, φεμινιστικές, οικολογικές. Είναι ένα Φεστιβάλ που παίρνει θέση στην κοινωνία” ανέφερε χαρακτηριστικά.

Και συνέχισε: “Ήταν ιστορική μας υποχρέωση να πάρουμε πολιτική θέση από τη στιγμή που ποτέ, μετά την απελευθέρωση, δεν έχει εμφανιστεί τόσος μεγάλος κίνδυνος επικράτησης της Ακροδεξιάς στη Γαλλία. Οργανώσαμε αυτές τις εκδηλώσεις για να διαψεύσουμε την αντίληψη πως η τέχνη δεν είναι συνδεδεμένη με τον πραγματικό κόσμο. Ο πολιτισμός δεν είναι μια ελιτίστικη έκφραση. Ήταν, επομένως, ανάγκη να ακολουθήσουμε τη συνείδησή μας και να υπερασπιστούμε τη δημοκρατία ενάντια στην ακροδεξιά. Και χαρήκαμε πολύ που αντί για ένα Φεστιβάλ Αντίστασης γίναμε ένα Φεστιβάλ Γιορτής της Δημοκρατίας. Αυτός είναι ο πλούτος της δημοκρατίας άλλωστε, να βλέπεις τον κόσμο μέσα από τα μάτια των άλλων».

Και τώρα ένας χορός… εραστών

Ο “Χορός των εραστών” είναι το πρώτο θεατρικό έργο του Τιάγκο Ροντρίγκες. Ξεκίνησε να το γράφει το 2006 και ολοκλήρωσε το 2020 και αφορά την ερωτική ιστορία ενός ζευγαριού, μιας γυναίκας και ενός άνδρα την ώρα που αναμετρώνται με μια οριακή εμπειρία ζωής και θανάτου.

20 περίπου χρόνια μετά από τη συγγραφή του πρώτου του θεατρικού κειμένου ο Πορτογάλος σκηνοθέτης εξομολογείται πως το έγραψε αφορμώμενος από την ίδια του τη ζωή. Το έργο ξεκινά και εμείς παρακολουθούμε ένα ζευγάρι μες στη νύχτα. «Δεν μπορώ να αναπνεύσω» λέει εκείνη. «Δεν μπορεί να αναπνεύσει» επαναλαμβάνει εκείνος. Ορμούν στο αυτοκίνητο και τρέχουν για το νοσοκομείο.

«Εγώ ήμουν εκείνος που οδήγησε το αυτοκίνητο για το νοσοκομείο», αναφέρει. «Δούλευα ήδη στο θέατρο, αλλά ήθελα να πω μια ιστορία που δεν είχε γραφτεί πουθενά, αφού είχε συμβεί σε μένα. Ο Χορός των Εραστών είναι ένα έργο πάνω στις έννοιες του χρόνου, της αγάπης, της ολοκλήρωσης, της αλλαγής, της ελπίδας και ταυτόχρονα μια απλή ιστορία. Έχει τρεις σκηνές, εμείς τις αποκαλούμε ‘τραγούδια’, καθώς το έργο έχει μουσικό μέτρο: Οι δύο ήρωες μιλούν ταυτόχρονα για όσα βιώνουν και για όσα θέλουν να αλλάξουν στη ζωή τους έχοντας ενωθεί από μια τόσο δυνατή εμπειρία όπου ο χρόνος τους διαφεύγει», εξηγεί.

Και συνεχίζει: «Έγραψα το έργο το 2006 και επέστρεψα σε αυτό το 2020. Ίσως επειδή στην πανδημία ήρθαμε εκ νέου αντιμέτωποι με το θέμα του χρόνου και θέλησα να επιστρέψω στους δύο αυτούς ανθρώπους και να δω τι τους συνέβη και μέσω αυτών, να δω τι συνέβη και σε μένα τον ίδιο ως καλλιτέχνη μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια. Τότε γράφτηκε το υπόλοιπο της ζωής του ζευγαριού, μάλιστα δούλεψα με δύο Γάλλους ηθοποιούς για το “τέταρτο τραγούδι”, που φτάνει ως τον θάνατο των ηρώων, αλλά και μετά από αυτόν. Και λέω μετά, γιατί για μένα, η αγάπη δε σταματάει με τον θάνατο».

Στην ερώτηση γιατί αποφάσισε να επιστρέψει τώρα στο πρώτο του αυτό έργο απαντά πως: «Ακόμη αναρωτιέμαι γιατί. Μάλλον έχει να κάνει με το εφήμερο του θεάτρου, που είναι η συνάμα η τραγωδία και η ομορφιά του. Ακόμη κι αν επανέλθω σε μια δουλειά, δε θα είναι η ίδια, αλλά μια νέα. Ανακαλώντας πάντως τη ζωή μου στο θέατρο, άρχισα να σκέφτομαι τον πειραματισμό με παλιές δουλειές μου, όχι για να τις επαναλάβω, αλλά για να ανοίξω διάλογο μαζί τους.
Ο “Χορός των εραστών” είναι ένα έργο που αφορά τον χρόνο. Το βρήκα, λοιπόν, ενδιαφέρον να πάω πίσω σε ένα κείμενο που αφορά το πέρασμα του χρόνου, το πώς διαχειρίζεσαι τον χρόνο, το πώς ο χρόνος και η αγάπη συνδέονται – και ήταν επίσης μια ευκαιρία να μιλήσω για το χρόνο όσον αφορά στη σχέση μου με το θέατρο».

Πρώτη φορά με ηθοποιούς που μιλούν άλλη γλώσσα και η δυναμική της ελληνικής

Ο Tiago Rodrigues σκηνοθετεί, σε συνεργασία με την Αργυρώ Χιώτη, τον Νίκο Καραθάνο και τη Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου στους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους, χωρίς να γνωρίζει την ελληνική γλώσσα. Αυτό το “πείραμα” το επιχειρεί για πρώτη φορά και το θεωρεί ιδιαίτερα ενδιαφέρον.

Εξηγεί μάλιστα πως “ήταν ένα πείραμα για μένα να σκηνοθετήσω ένα έργο δουλεύοντας με ηθοποιούς των οποίων τη γλώσσα δε μιλάω. Είναι εκπληκτικό το γεγονός πως, ενώ γνωρίζω σε ποιο σημείο του έργου βρίσκονται οι δύο ηθοποιοί, δεν καταλαβαίνω τη γλώσσα, όμως και πάλι κάτι καταλαβαίνω!

Στα ελληνικά υπάρχει ένα μείγμα γλυκύτητας και δυναμικής το οποίο διακρίνω και στα Πορτογαλικά και αυτό μου αρέσει πολύ και μου θυμίζει τα πορτογαλικά στα οποία γράφτηκε αρχικά το έργο. Γενικά, εδώ στην Αθήνα νιώθω πολύ οικεία. Δεν καταλαβαίνω τη γλώσσα, αλλά καταλαβαίνω τους ανθρώπους, τη συμπεριφορά, τη γλώσσα του σώματος, πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τους Γάλλους για παράδειγμα”.

Φαίνεται απόλυτα ικανοποιημένος από τη συνεργασία του με την Αργυρώ Χιώτη, τον Νίκο Καραθάνο και τη Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου (η επιλογή τους έγινε ύστερα από πρόταση των ανθρώπων της Στέγης). “Είναι και οι δύο υπέροχοι ηθοποιοί. Μέσα από τις ερμηνείες τους βλέπω και άλλες οπτικές του έργου” λέει και συνεχίζει “οι ηθοποιοί για μένα είναι ερμηνευτές και μεταφραστές του έργου, δε γράφω για μένα ούτε καν για τους θεατές. Γράφω για τους ηθοποιούς, ώστε μετά αυτοί να συναντήσουν τους θεατές” σημειώνει.

“Αυτό που με ενδιαφέρει τώρα είναι να ξέρω γιατί ο Νίκος και η Μαρίσσα χρειάζονται να πουν αυτή την ιστορία. Η ερμηνεία του Νίκου με πλημμυρίζει ελπίδα σε κάποιο σημείο, ενώ η Μαρίσα, σε μια από τις πιο δραματικές στιγμές του έργου, καταφέρνει να προσδώσει μια κωμικότητα, παρότι εγώ δεν έχω γράψει κάποιο αστείο σε εκείνο το σημείο”. Και καταλήγει λέγοντας “όλο αυτό έχει να κάνει με τη μοναδικότητα κάθε καλλιτέχνη, όχι με την εθνικότητά του, η εθνικότητα είναι ένα κομμάτι από ένα συνολικό κοκτέιλ”.

Είναι η αγάπη πολιτικό γεγονός;

Για τον Τιάγκο Ροντρίγκες “Η αγάπη είναι μια πολιτική πράξη. Αρκεί να σκεφτούμε ότι δεν έχει να κάνει με την εκμηδένιση του άλλου, αλλά με το άθροισμα της ματιάς του στη δική σου, με το να βλέπεις τον κόσμο διαφορετικά, με το να αισθάνεσαι τον κόσμο μέσα από την ευαισθησία του άλλου. Αυτός για μένα είναι ο ορισμός της αγάπης” καταλήγει.

Η σχέση του Ροντρίγκες με τον χρόνο και ο 12χρονος εαυτός του

“Ο Χορός των εραστών” μάς παρασύρει στην καρδιά της σχέσης δύο ανθρώπων, την ώρα που αναμετρώνται με μια οριακή εμπειρία ζωής και θανάτου. Κι από εκεί, στην πορεία της κοινής ζωής τους, ενός «μαζί για πάντα», κόντρα στον χρόνο και τη φθορά.

Η έννοια του χρόνου και η σχέση του Τιάγκο Ροντρίγκες με αυτόν είναι περίεργη όπως ο ίδιος παραδέχεται. “Ξεκίνησα στα 19 μου να κάνω θέατρο για να μην είμαι μόνος και νομίζω πως αυτή είναι η απάντηση αν με ρωτήσεις, γιατί κάνω θέατρο: για να μην είναι μόνος ο δωδεκάχρονος εαυτός μου… Νομίζω ότι η προσωπικότητά μου διαμορφώθηκε στα 12 μου χρόνια κι έκτοτε δεν άλλαξε καθόλου.

Είμαι ο ίδιος που ήμουν τότε, αν και παντρεύτηκα, έχω μια κόρη, έχω μετακομίσει σε άλλη χώρα, όμως είμαι ακριβώς ο ίδιος άνθρωπος που ήμουν στα δώδεκα. Και τότε ήθελα μόνο να λέω ιστορίες. Νόμιζα ότι θα γίνω δημοσιογράφος, αλλά η αντικειμενικότητα ήταν πρόβλημα για μένα. Αργότερα σκέφτηκα να γίνω δικηγόρος, αλλά δεν ήμουν τόσο έξυπνος.
Κατέληξα στο θέατρο, μια που δεν ήμουν τόσο καλός μαθητής και στη δραματική σχολή κανείς δεν σου ζητάει καλούς βαθμούς, αρκεί μια οντισιόν και πέρασες. Μάλιστα από το δίλημμα για το αν ήμουν καλός στη δουλειά με έβγαλε ένας ηθοποιός που θαύμαζα λέγοντάς μου: “δεν χρειάζεται το θέατρο να είναι ευτυχισμένο με σένα, εσύ χρειάζεσαι να είσαι ευτυχισμένος με το θέατρο”.