ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΕΖΟΣ: “ΚΑΝΕΙΣ ΝΟΜΟΣ ΔΕΝ ΣΟΥ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΠΩΣ ΘΑ ΑΙΣΘΑΝΕΣΑΙ”

Ο Γιάννης Μπέζος, ένας από τους πιο καταξιωμένους ηθοποιούς της ελληνικής σκηνής, επιστρέφει στο θέατρο – και μάλιστα στο Εθνικό – με “Το Σχολείο των Γυναικών” του Μολιέρου.
Πρόκειται για μια καταιγιστική κωμωδία παρεξηγήσεων με την υπογραφή του Αλέξανδρου Μυλωνά, ο οποίος επιστρέφει δυναμικά στη σκηνοθεσία με έναν ανατρεπτικό θίασο, που υπόσχεται στιγμές αυθεντικής θεατρικής απόλαυσης. Ένα έργο για τη γυναικεία χειραφέτηση με όχημα τον έρωτα, που καυτηρίαζε το πατριαρχικό καθεστώς της εποχής, προκαλώντας μέγα σκάνδαλο. Πού βρισκόμαστε, όμως, άραγε τέσσερις αιώνες μετά;

Σε έναν ρόλο που αγγίζει με χιούμορ και διεισδυτικότητα τα θέματα των κοινωνικών στερεοτύπων και των σχέσεων των φύλων, ο Γιάννης Μπέζος καλείται να ενσαρκώσει έναν από τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες του γαλλικού θεάτρου, αυτόν του Αρνόλφο.

Εμείς μιλήσαμε μαζί του για την προσέγγιση του έργου, τις σύγχρονες προεκτάσεις του, και τη δική του οπτική πάνω στη σχέση εξουσίας και ελευθερίας που πραγματεύεται η παράσταση.

Ο Γιάννης Μπέζος και το Σχολείο των Γυναικών

“Το Σχολείο Γυναικών είναι μία αποτύπωση της εικόνας του Παρισιού του 17ου αιώνα. Όχι του Παρισιού γενικά, αλλά μιας κάστας ανθρώπων, αυτών που ονομάζουμε high class αριστοκρατίας. Η κάστα αυτή είχε μια δεδομένη συμπεριφορά, η οποία τότε επηρέαζε όλο τον πλανήτη, καθώς η Γαλλία ήταν μία παντοδύναμη χώρα και ο Λουδοβίκος ο πιο ισχυρός άνθρωπος στον κόσμο. Αυτή λοιπόν η συμπεριφορά, η ψευτοευγένεια, η υποκρισία θα λέγαμε, αποτυπώνεται σχεδόν σε όλα τα έργα του Μολιέρου και εκφράζεται στο έργο αυτό μέσα από έναν τύπο ο οποίος χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη χειριστικότητα σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά του συγκεκριμένα σε μια γυναίκα” αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιάννης Μπέζος.

Και συνεχίζει “Βέβαια έχει σαν αφετηρία την κοινωνική του καταξίωση μέσα από το να παντρευτεί μια πολύ πιστή γυναίκα. Και φτάνει στο σημείο να πάρει μια μικρή φτωχή κοπέλα που την έχουν αφήσει, να την κλείσει σε ένα μοναστήρι και την έχει εκπαιδεύσει, ώστε όταν μεγαλώσει να είναι έτοιμη να ακολουθήσεις τις δικές του προθέσεις και διαθέσεις.

Δεν είναι τυχαίο και το όνομά της. Αγνή…

Και ο Άρνολφος δεν είναι ένα τυχαία επιλεγμένο όνομα. Ο Μολιέρος το επέλεξε γιατί ήταν ο προστάτης των κερατάδων. Του βάζει αυτό το όνομα αυτό κατ’ ευφημισμό. Και μάλιστα ο ήρωας δεν το θέλει, θέλει ένα άλλο πιο ευγενικής και αριστοκρατικής καταγωγής. Θέλει να έχει μία ψευδαίσθηση κύρους και κοινωνικής ισχύος.

Βέβαια, στο έργο αυτό παρουσιάζεται ένας νέος, φίλου του παιδί, ο όποιος γνωρίζει και ερωτεύεται με την Αγνή και τότε περιπλέκεται όλη αυτή η ιστορία. Και βέβαια, επειδή η φύση είναι πάνω απ’ όλα, η μικρή ακολουθεί τον άλλον και ο Αρνόλφος καταρρέει, απομυθοποιείται πλήρως, γελοιοποιείται θα λέγαμε και στα μάτια των ηρώων, αλλά και στα μάτια του κοινού. Και αυτός είναι και ο βαθύς σκοπός στο έργο του Μολιέρου, η γελοιοποίηση όχι συγκεκριμένων προσώπων, αλλά μιας συμπεριφοράς.

Στο “Σχολείο Γυναικών” καταπιάνεται με την ανθρώπινη φύση και με το ότι θέλουμε όλοι οι άλλοι να ικανοποιούν εμάς και τον τρόπο που εμείς σκεφτόμαστε και επιθυμούμε. Και αυτό δεν είναι θέμα φύλου.

Ο Αρνόλφος ζει σε μία ανδροκρατούμενη κοινωνία και πιστεύει ότι θα τα καταφέρει, ενώ δεν υπάρχει περίπτωση ούτε μία στο δισεκατομμύριο. Δεν μπορείς να φτιάχνεις τον άλλο κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση δική σου. Γιατί αυτό θέλει ο άνθρωπος να έχει θεϊκές διαστάσεις, για να φτιάξει τον άλλον σύμφωνα με τα γούστα του.

Αυτό ωστόσο δεν κάνουμε και στις σχέσεις μας; Προσπαθούμε να αλλάξουμε τον άλλον;

Βέβαια, αυτό ισχύει στις σχέσεις των ανθρώπων και στις κοινωνικές και στις διαπροσωπικές και βέβαια στις ερωτικές. Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ στήριξε όλο το ρεπερτόριο πάνω στη δυσκολία επικοινωνίας των δύο φύλων και στο ερωτικό και στο κοινωνικό πεδίο. Η προσπάθεια αυτής της συνύπαρξης είναι που μας οδηγεί στον πολιτισμό, διότι αλλιώς θα ήταν αδιανόητο να συμφωνούμε όλοι μεταξύ μας.

Για να φτάσουμε στον πολιτισμό χρειαζόμαστε και κάποιους κανόνες να μας οριοθετούν…

Βεβαίως τους κανόνες τους βάζει ο άνθρωπος για να μπορέσει να επιβιώσει και να συνυπάρξει έστω και δια της βίας. Αλλά πρέπει να κάνουμε και την αυτοκριτική μας. Δεν είμαστε μόνοι στον πλανήτη και δεν τα ξέρουμε όλα. Αλλιώς επικρατεί η ζωώδης μας πλευρά.

Τι είναι αυτό που σας γοητεύει ιδιαίτερα στον ρόλο του Αρνόλφο;

Εδώ έχουμε ένα πρόσωπο το οποίο δημιουργεί προβλήματα στους άλλους. Δεν έχει τις διαστάσεις ενός τέρατος, είναι ένας άνθρωπος πάρα πολύ σκληρός και την ίδια στιγμή πάρα πολύ ευαίσθητος σε ό, τι αφορά τη σχέση του με την Αγνή. Αυτό δείχνει ότι η ανθρώπινη φύση τα εμπεριέχει όλα. Αλλά εξαρτάται κάθε φορά τι υπερέχει.

Οι άνθρωποι δημιουργούν μια ψευδαίσθηση και ζουν μέσα στο μύθο. Βλέπουμε παντού χαρούμενες φάτσες, στις πρωινές εκπομπές όλοι είναι χαρούμενοι. Τις περισσότερες φορές ψευτοχαρούμενοι είναι. Από την άλλη, ο άνθρωπος δεν μπορεί χωρίς τον μύθο και το ψέμα. Δεν μπορεί μόνο με την αλήθεια, είναι πολύ βαριά.

Ο Αρνόλφος είναι ακριβώς αυτό, γι’ αυτό είναι και μεγάλος ρόλος, γι αυτό και διαβαθμίζεται ως κλασικό το κείμενο. Είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος είναι οικονομικά ανεξάρτητος, που πιστεύει διάφορα πράγματα, παγιδεύεται μέσα στην πίστη του αυτή, αλλά δεν παύει να είναι ανθρώπινος. Αλλιώς θα ήταν μονοδιάστατος και αδιάφορος.

Ο Γιάννης Μπέζος και η θέση της γυναίκας σήμερα

Τι παθαίνουμε όταν νομίζουμε ότι έχουμε εξουσία ή ζούμε με την ψευδαίσθηση της εξουσίας;

Το μεγάλο μυστικό είναι αυτό που λέγανε και οι παππούδες μας. Γιατί κάποια στιγμή θα έχεις εξουσία σε ανθρώπους είτε λόγω θέσης είτε λόγω ηλικίας. “Πρέπει να μάθεις πρώτα να εξουσιάζεσαι για να μπορέσεις να εξουσιάσεις”. Δηλαδή όταν όταν έχεις την εξουσία, όσο περίεργο και αν ακούγεται, πρέπει να είσαι πιο ανοιχτός και πιο ταπεινός. Αυτό δε σημαίνει ότι θα είσαι ανεκτικός. Θέλει μια ισορροπία. Και εξαρτάται τι εννοούμε εξουσία και τι ευθύνες σου δίνει αυτή σε σχέση με τους άλλους.
Όταν η εξουσία αυτή γίνεται διαστροφική και γίνεται κατάχρηση, είναι φρικτό.

Μήπως σήμερα αυτός είναι ο κανόνας;

Αυτό δεν το ξέρω, γιατί μπορεί και να μην είναι. Ξέρω πάρα πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι έχουν δύναμη και εξουσία και είναι πάρα πολύ ευγενείς.
Ακόμα και στην πολιτική υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Δεν τους μαθαίνουμε αυτούς γιατί είναι ουσιαστικοί, αλλά αθόρυβοι.

Το έργο πάντως έχει πολύ βαθιά κοινωνικά μηνύματα και μιλάει και για τη θέση της γυναίκας. Αυτό πώς το βλέπετε σε σχέση με το σήμερα;

Ο Αρνόλφος χειρίζεται τη μικρή Αγνή σαν κούκλα. Είναι λίγο ακραία η περίπτωση και του ήρωα και της ηρωίδας, γιατί έχει ένα συμβολικό χαρακτήρα. Αλίμονό μας αν υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι.

Θέλουμε όμως να αλλάξουμε τον άλλο, το περιτύλιγμα αλλάζει στους ανθρώπους…

Ωστόσο, το σώμα παραμένει ίδιο, αλλάζει μόνο το ρούχο. Βεβαίως η θέση της γυναίκας δεν έχει καμία σχέση με το τότε. Από τη στιγμή που η γυναίκα μπήκε στην παραγωγή, άλλαξε τελείως, καθώς μπήκε σε όλες τις κοινωνικές εκφάνσεις, στην πολιτική, στην έρευνα. Και αυτό το χρωστάμε πάρα πολύ στους σοσιαλιστές και στη σοσιαλιστική επανάσταση, η οποία συντάραξε τον πλανήτη και έδωσε στην γυναίκα μια θέση αλλάζοντας τη μοίρα της. Όσο παράδοξο και να ακουστεί, το χρωστάμε και στον Χριστιανισμό. Αφήστε τη διαστροφή τη μετά την Εκκλησιαστική. Ο Χριστιανισμός ήταν υπέρ των γυναικών.

Ωστόσο, κουβαλάει κάποια στερεότυπα η σύγχρονη γενιά των γυναικών…

Στο έργο, έχω έναν φίλο, τον Γκριζάλντ, ο οποίος λέει διάφορα πάρα πολύ προχωρημένα πράγματα για τις σχέσεις και την απιστία. Ο Μολιέρος ήταν αιρετικός συγγραφέας και το πλήρωσε. Βάζει λόγια στο στόμα ενός ανθρώπου 400 χρόνια πριν, που σήμερα, δεν τα λέμε εύκολα.

Δηλαδή;

Δηλαδή λέει ότι πρέπει να υπάρχει επιείκεια στην απιστία και σατιρίζει την υποκρισία. Στέκεται στη βαθιά φύση του ανθρώπου, η οποία κάποια στιγμή τίθεται και εκτός ελέγχου.

Αναφορικά με τη θέση της γυναίκας υπάρχουν σίγουρα στερεότυπα. Αυτά έχουν πολύ παλιά καταγωγή και νομίζω πως έχουν να κάνουν με τον πόλεμο. Ο άντρας είναι φτιαγμένος για τον πόλεμο. Και ο πόλεμος, ο στρατός, η μάχη, ήταν στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα ήταν στην ημερήσια διάταξη. Ήταν μεγάλη τιμή το να μπορέσεις να βγεις στο πεδίο της μάχης για να υπερασπίσεις όχι μόνο τα χώματά σου, αλλά τον τρόπο που ζεις. Οι γυναίκες ήταν εκτός παιχνιδιού, δεν συμμετείχαν σε αυτή την ιστορία.
Ωστόσο, από την Αρχαία κιόλας Ελλάδα υπήρχε σεβασμός στη γυναικεία φύση, απλώς δεν την αντιμετώπιζαν ως πολίτη.

Οι νεότερες γενιές αντιμετωπίζουν τα πράγματα διαφορετικά. Δε θα το δούμε αμέσως αυτό, θα το δούμε σε 10, 15, 20 χρόνια τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο.

Μάλλον μόνο στον δυτικό κόσμο, αν αναλογιστούμε τι συμβαίνει στο άλλο μισό κόσμο, ειδικά στον αραβικό…

Ο αραβικός κόσμος είναι είναι σε μια άλλη θέση, αλλά και εμείς δεν απέχουμε και πάρα πολύ, όχι μόνο στη θέση της γυναίκας, γενικά στο πώς ζούμε, στο πόσο ελεύθεροι είμαστε, στο πόσο ελεύθεροι είμαστε να σκεφτόμαστε.
Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η ελευθερία είναι μια προσωπική υπόθεση. Δεν έχει καμία σχέση με την απελευθέρωση. Είναι προσωπικό στοίχημα και θέλει μεγάλη προσπάθεια για να νιώθεις ελεύθερος και ανεξάρτητος.

Το αν μια γυναίκα αισθάνεται ανεξάρτητη από τον άντρα και τον περίγυρό της είναι προσωπική υπόθεση. Όχι μόνο οικονομική, γιατί μπορεί να είσαι οικονομικά ανεξάρτητος, αλλά να είσαι εξαρτημένος με έναν τρόπο από την προσωπικότητα του άλλου ή από την περσόνα του άλλου. Όλα αυτά είναι θέματα παιδείας, είναι θέματα οικογένειας.

Τα φαινόμενα των κακοποιήσεων των τελευταίων χρόνων πάντα υπήρχαν. Τώρα καλώς φυσικά βγαίνουν στην επιφάνεια και κάποιοι άνθρωποι αρχίζουν και μπαίνουν στο στόχαστρο και καταλαβαίνουν πως δεν μπορούν να είναι ανεξέλεγκτοι. Φοβάμαι ωστόσο ότι δεν θα σταματήσουν έτσι εύκολα.

Πρέπει να πάρουμε λίγο τα πράγματα στα χέρια μας. Καλοί είναι οι νόμοι, αλλά κανείς νόμος δεν σου επιβάλλει πώς θα αισθάνεσαι. Ο νόμος πρέπει να υπάρχει, δεν το συζητώ γιατί πάντα προστατεύει τους αδύνατους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει εμείς να αγωνιούμε. Και αυτό είναι θέμα της ευρύτερης παιδείας, το οποίο είναι το μεγάλο πρόβλημα των καιρών μας.

Τους νέους πώς τους βλέπετε; Τη νέα γενιά;

Οι νέοι έχουν ένα μεγάλο προσόν, που είναι το μέλλον και ο ενθουσιασμός. Σήμερα μας παγιδεύει η τεχνολογία και η εικόνα μάς στερεί ένα κομμάτι της φαντασίας και του ονείρου. Αλλά και αυτό είναι θέμα προσωπικό, όπως είναι και θέμα της οικογένειας. Και νομίζω ότι από την οικογένεια ξεκινάνε όλα, γιατί είναι το πρώτο κοινωνικό κύτταρο. Η μητέρα και ο πατέρας πρέπει να αναμετρηθεί με την αμηχανία του παιδιού και το παιδί αντίστροφα με την αμηχανία του γονιού, πρέπει να κοιταχτούν λίγο στα μάτια αντί να κοιτάζουν συνέχεια τις οθόνες.

Κοιταζόμαστε στα μάτια σήμερα; Όχι μόνο σαν οικογένειες και σαν άνθρωποι…

Αυτό είναι πάλι ένα στοίχημα. Μη νομίζετε ότι και παλιότερα κοιταζόμασταν. Λένε πως σήμερα οι άνθρωποι έχουν αγριέψει, ενώ παλιά ήταν πολύ ωραία. Ε όχι, δεν ήταν ωραία παλιά. Τα ίδια και χειρότερα ήταν. Απλώς τώρα είναι όλα στο φως, είναι πιο εύκολα προσβάσιμη η πληροφορία και μας εντυπωσιάζει περισσότερο.

Δεν εμβαθύνουμε ωστόσο…

Και παλαιότερα δεν εμβαθύναμε πολύ. Ήταν και είναι θέμα μερικών ανθρώπων να κάνουν τη διαφορά. Είναι ευθύνη της πολιτείας να δημιουργεί ένα γήπεδο στο οποίο οι άνθρωποι να μπορούν να να παίζουν δημιουργικά. Και σε αυτό θα υπάρξουν και άνθρωποι που θα αδιαφορήσουν, αλλά θα υπάρξουν και άνθρωποι που θα ενδιαφερθούν. Αλλά πρέπει η πολιτεία να κάνει την εκπαίδευση γοητευτική.

Νομίζω πιο πολύ μας φοράει παρωπίδες σήμερα η εκπαίδευση…

Δεν το κάνει επίτηδες η πολιτεία, το κάνει από αδιαφορία. Για να το κάνει επίτηδες θέλει σχεδιασμό. Δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός. Είναι όλα στο περίπου. Και σε αυτό φέρουμε ευθύνη όλοι μας. Γιατί συνήθως κατηγορούμε τους πολιτικούς, τους θεσμούς, τα πρόσωπα που είναι πιο προβεβλημένα, αλλά όλοι έχουμε την ευθύνη μας. Στη δουλειά μας έχουμε ευθύνη αν δεν την κάνουμε καλά, πολύ απλά να το πω. Δε μας φταίει ο Πρόεδρος της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης όταν δεν κάνουμε τη δουλειά μας καλά. Πρέπει δηλαδή όλοι να κάνουμε λίγο περισσότερο την αυτοκριτική μας.