ΓΙΑΤΙ ΘΑ ΗΤΑΝ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΣ Ο ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΣΗΜΕΡΑ;

Ο Προμηθέας αλυσοδεμένος πάνω στα βράχια του Καύκασου για χιλιάδες χρόνια υπομένει καθημερινά το μαρτύριο να του τρώει κάθε μέρα το συκώτι ένας αετός. Ο λόγος της τιμωρίας του; Βλέποντας την κατάντια του ανθρώπινου γένους και την αδυναμία του απέναντι στη φύση, χάρισε στον άνθρωπο τη φωτιά. Του έμαθε μάλιστα να τη χειρίζεται, να δημιουργεί εργαλεία, ενώ παράλληλα του δίδαξε τις Επιστήμες και τα Γράμματα. Ήταν σαν λέμε ο πρώτος πολιτιστικός φορέας του κόσμου μας.
Αυτός ο μυθικός ήρωας αψήφησε τους θεούς. Έκλεψε τη φωτιά και την έδωσε στην ανθρωπότητα για να δημιουργήσει πολιτισμό. Τιμωρήθηκε από τον Δία και δε λύγισε. Έγινε σύμβολο της ηρωικής αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία.

Ο μύθος αυτός του Προμηθέα συνεχίζει να εμπνέει μέχρι σήμερα και θα εμπνέει ες αεί. Το 2021 ο Άρης Μπινιάρης μάς χάρισε μία εξαιρετική ανάγνωση της Αισχύλειας τραγωδίας “Προμηθέας Δεσμώτης” (Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2021) και ανέδειξε μοναδικά τον τραγικό λόγο του Αισχύλου, βάζοντας στο μικροσκόπιό του τον άνθρωπο και τη θέση του απέναντι σε κάθε μορφής εξουσία και βία. Τώρα επιστρέφει εκ νέου στον μύθο αυτό με μία ακόμη πιο σύγχρονη ανάγνωση που εμβαθύνει σε ζητήματα ψυχικής και κοινωνικής απομόνωσης και τον προσεγγίζει μέσα στα όρια μιας αυταρχικής φυλακής υψίστης ασφαλείας, όπου ξεδιπλώνεται ένα σκοτεινό χρονικό μια σειράς ανακρίσεων.

Τι ήταν αυτό που είχε μείνει “ανεξερεύνητο” στην παράσταση του Προμηθέα Δεσμώτη το 2021;
Ο Άρης Μπινιάρης απαντά στο NEWS 24/7 πως “υπήρχαν δραματουργικές κατευθύνσεις του μύθου που που με απασχολούσαν από το πρώτο ανέβασμα και που τελικά επέλεξα τότε να μην εξερευνήσω. Ενεργοποιήθηκε όμως ξανά μέσα μου η ανάγκη να επιστρέψω σε εκείνες τις σημειώσεις με αποτέλεσμα να προκύψει το συγκεκριμένο project. Η προσέγγιση αυτή διερευνά τους παραλληλισμούς τους δυσοίωνους παραλληλισμούς μεταξύ του αρχαίου αυτού μύθου και των σκοτεινών κεφαλαίων της σύγχρονης ιστορίας.
Στο πρωτότυπο κείμενο της παράστασης απεικονίζεται ένας δυστοπικός κόσμος, στον οποίο κυριαρχεί ένα καθεστώς δογματισμού και κοινωνικής καταπίεσης. Η σύγχρονη, αυτή, ανάγνωση, εμβαθύνει σε ζητήματα ψυχικής και κοινωνικής απομόνωσης και προσεγγίζει τον μύθο του Προμηθέα μέσα στα όρια μιας αυταρχικής φυλακής υψίστης ασφαλείας, όπου ξεδιπλώνεται ένα σκοτεινό χρονικό μια σειράς ανακρίσεων.
Στην καρδιά του έργου βρίσκονται οι αμείλικτες επισκέψεις των εκπροσώπων του καθεστώτος στον κρατούμενο Προμηθέα, συνθέτοντας μια στοιχειωμένη καταβύθιση σε μια εποχή που δεσπόζουν απολυταρχικές πρακτικές και αντιλήψεις”.

Στη νέα αυτή παράσταση το κείμενο είναι τελείως διαφορετικό. “Βασίζεται στον μύθο του Προμηθέα και ενσωματώνει στίχους από τον ράπερ Άγνωστο Χειμώνα. Εδώ ο Καύκασος είναι μια φυλακή υψίστης ασφαλείας, ο βράχος της καθήλωσης είναι μια ηλεκτρική καρέκλα, και ο Προμηθέας έγκλειστος ως κρατούμενος συνομιλεί με έναν εισαγγελέα, μια ψυχίατρο, και άλλα πρόσωπα κατά αντιστοιχία του Κράτους, του Ερμή, της Ιούς και του Ωκεανού.
Το κείμενο εστιάζει στον εγκλωβισμό, την απομόνωση, την καταστολή που επιβάλλονται ως τιμωρία, από ένα αυταρχικό καθεστώς, σε όσους προσπαθούν να αντισταθούν” αναφέρει ο Άρης Μπινιάρης.

Γιατί όμως θα ήταν φυλακισμένος ο σύγχρονος Προμηθέας; Ποια επανάσταση θα είχε φέρει στους ανθρώπους;

Αυτήν την ερώτηση θέσαμε στους πρωταγωνιστές της παράστασης και οι απαντήσεις τους είναι εξόχως ενδιαφέρουσες. 

Μιχάλης Βαλάσογλου: Θα μας βοηθούσε να ξανακερδίσουμε την πνευματικότητά μας. Όχι για να εξευγενιστούμε, αλλά για να μην ξεχάσουμε τον κόπο και την ομορφιά του αγώνα της αμφισβήτησης, της κριτικής απέναντι σε κάθε τι θέσφατο, «άνωθεν» προερχόμενο. Θα μας έπαιρνε από την κατανάλωση του ρηχού και του εφήμερου και θα μας έστρεφε στη δημιουργία και στην καλλιέργεια των ιδεών, ό,τι κάνει τη ζωή ν’ αξίζει να τη ζεις και ν’ αγωνίζεσαι γι’ αυτήν. Θα μας έδειχνε ότι δεν έχουμε ανάγκη από σωτήρες. Θα κήρυττε την αλληλεγγύη. Θα μας θύμιζε την ανάγκη να είμαστε όντα πολιτικά και κοινωνικά, να ελέγχουμε την εξουσία και τους εαυτούς μας για χάρη του κοινού καλού.

Βάσω Καβαλιεράτου: Μάλλον η επανάσταση σήμερα είναι η επιστροφή στη βάση μας, ένας σύγχρονος Προμηθέας δεν θα έδινε άλλη μια εφεύρεση στους ανθρώπους, μάλλον θα αφαιρούσε πολλά από τα βαρίδια του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Νομίζω πώς δεν χρειαζόμαστε άλλη μια λειτουργία που θα μας κάνει τη ζωή εύκολη αλλά μια επαφή με την ίδια τη ζωή, λίγο περισσότερο χρόνο κι ένα ουσιαστικό κοίταγμα προς τα μέσα. Η ανάγκη σήμερα νιώθω πως είναι η αφαίρεση από πολλά από αυτά που νιώθουμε ότι έχουμε ανάγκη.
Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει καταλήξει αποξενωμένος, μόνος, φοβισμένος και ανικανοποίητος ακριβώς επειδή έχει πολλά και παλεύει να αποκτήσει ακόμα περισσότερα.
Μήπως λοιπόν η επανάσταση είναι η αφαίρεση; Και μήπως ο σύγχρονος Προμηθέας θα ήταν αυτός που θα ενέπνεε μια ζωή πιο κοντά στη φύση, με χαμηλότερες ταχύτητες, λιγότερα social, gadgets, εφαρμογές, πλατφόρμες, υλικά αγαθά κι ατελείωτο άγχος επιβίωσης;

Ο Αυγουστίνος ΚούμουλοςΑυγουστίνος Κούμουλος: Ένας σύγχρονος Προμηθέας θα μπορούσε να ονομάζεται Τζούλιαν Ασάνζ και να είναι Δεσμώτης σε φυλακές υψίστης ασφαλείας για την κλοπή κρατικών περιουσιακών στοιχείων.

Μαρία Μαντά: Ο Προμηθέας ως σύμβολο στη σύγχρονη κοινωνία, μπορεί να είναι αυτός που δε συμμορφώνεται με την εκάστοτε εξουσία και τα κοινωνικά πρότυπα που του επιβάλλονται. Στη σύγχρονη δυτική κοινωνία η έννοια της φυλακής επεκτείνεται εκτός των φυσικών τειχών της και αναφέρεται σε διάφορες μορφές κοινωνικής περιθωριοποίησης. Η φυλακή σε αυτό το πλαίσιο αντιπροσωπεύει όχι μόνο τον περιορισμό του σώματος αλλά και του πνεύματος. Στη σημερινή εποχή όποιος αρνείται ή αδυνατεί να ανταπεξέλθει στους κανόνες της επιβίωσης, απομακρύνεται με κάθε τρόπο, οικονομικό και ψυχικό. Βρίσκεται ανάμεσα σε αυτό που πιστεύει ή επιθυμεί και αυτό που του ζητείται.