ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΑΙΝΟΜΕΝΟΣ: ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΦΩΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ ΤΗΣ ΣΥΝΤΡΙΒΗΣ

Πριν δώσει σάρκα κι οστά στην Μπλανς Ντιμπουά του Τενεσί Ουίλιαμς (από το θρυλικό Λεωφορείο ο Πόθος) και στην Έντα Γκάμπλερ του Χένρικ Ίψεν, στη σκηνή του Θεάτρου Προσκήνιο, ο Δημήτρης Καραντζάς επέλεξε να σκηνοθετήσει μία σκοτεινή και βαθιά ανθρώπινη τραγωδία. Ο λόγος για τον “Ηρακλή Μαινόμενο” του Ευριπίδη το έργο στο οποίο αποδομείται σαρωτικά η Τυραννία των Πολιτικών και των Θεών και δίνεται ως μόνη απάντηση ο άνθρωπος ως σωτήρας.

Θυμίζουμε πως στο παρελθόν ο Δημήτρης Καραντζάς μάς έχει χαρίσει άλλες δύο ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ευριπίδειες αναγνώσεις, αυτήν της “Ελένης” (2014 – Επίδαυρος) και της “Μήδειας” (2017, Μικρή Επίδαυρος).

Ο “Ηρακλής Μαινόμενος” το καλοκαίρι περιόδευσε σε πολλά σημεία της Ελλάδας, γνώρισε μεγάλη επιτυχία και τώρα παρουσιάζεται στις θερινές αθηναϊκές πιάτσες.

Στην παράσταση, ένα σπουδαίο υποκριτικό ανσάμπλ με τους Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη, Γιώργο Γάλλο, Στεφανία Γουλιώτη, Ηρώ Μπέζου, Άννα Καλαϊτζίδου, Γιάννη Κλίνη, Αινεία Τσαμάτη, Νίκο Μήλια, Γκαλ Ρομπίσα, Μπάμπη Γαλιατσάτο, Θανάση Ραφτόπουλο, Αντώνη Αντωνόπουλο, καθώς και τον διαπρεπή μουσικό Φώτη Σιώτα σε εξέχοντα ρόλο επί σκηνής, μας βυθίζει στην υπαρξιακή αγωνία της εμβληματικής τραγωδίας του Ευριπίδη μέσω της ιδιοσυγκρασιακής σκηνοθετικής ματιάς του Δ. Καραντζά.

Την Κυριακή 1η Σεπτεμβρίου η παράσταση θα κάνει μία στάση στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού και θα συνεχίσει σε αγαπημένα θέατρα, όπως το Θέατρο Βράχων, το Παπάγου κ.ά.

Ηρακλής Μαινόμενος – Δημήτρης Καραντζάς: “Κανένας από Mηχανής Θεός δε σώζει τον Ηρακλή από τη συντριβή, αλλά ο άνθρωπος”

“Ο Ευριπίδης στο έργο αυτό αποκαθηλώνει τους Θεούς και θεοποιεί τον άνθρωπο. Με αφορμή τον Ηρακλή, τον μεγαλύτερο ήρωα της αρχαιότητας, τον οποίο χρησιμοποιεί ως παραβολή για να μιλήσει για τη συντριβή, την αδυναμία του ανθρώπου μπροστά στην τυραννία των Θεών, εστιάζει στη δύναμη που μόνο ένας άλλος άνθρωπος μπορεί να προσφέρει.
Εν προκειμένω κανένας από Mηχανής Θεός δε σώζει τον Ηρακλή από τη συντριβή, αλλά ο άνθρωπος. Ο Θησέας. Κι είναι αυτό που με συγκίνησε, σε μια στιγμή που έχει χαθεί κάθε ανθρώπινη αξία και η ύπαρξη του ανθρώπου βάλλεται από κάθε πλευρά” αναφέρει ο Δημήτρης Καραντζάς στο NEWS 24/7 εξηγώντας τι ήταν αυτό που τον γοήτευσε στη συγκεκριμένη τραγωδία.

Γιώργος Γάλλος: “Γενναίος είναι εκείνος που πάντοτε έχει μέσα του ελπίδα”

O Γιώργος Γάλλος στην παράσταση ερμηνεύει τον Αμφιτρύωνα και σημειώνει: “ο Αμφιτρύωνας είναι η προσωποποίηση της αφοσίωσης. Έχει μείνει στην πόλη ως προστάτης των εγγονιών του και της νύφης του. Παρά τα δεινά τους, παρά τη δυσκολία του να αντιδράσει, τόσο λόγω ηλικίας όσο κι από την καταπίεση που υφίσταται από τους εξουσιαστές του, προσπαθεί να κρατήσει την γενναιότητά του γιατί γνωρίζει ότι έτσι θα στηρίξει και τους άλλους γύρω του.

Θα μείνει και στο πλευρό του Ηρακλή, του γιου του, προσπαθώντας να τον πείσει να συνεχίσει τη ζωή του, παρά τα όσα τραγικά έχουν συμβεί. Και τελικά, με τη συμβολή του Θησέα, θα τον βοηθήσει να αφήσει το σκοτάδι πίσω του και να οδηγηθεί στο φως. Στην ελπίδα. Ο ίδιος θα πει στον πρόλογο του έργου ότι “γενναίος όμως είναι εκείνος που πάντοτε έχει μέσα του ελπίδα. Γιατί αν παραιτηθεί, θα ‘ναι δειλός”.

Ηρακλής Μαινόμενος- Στεφανία Γουλιώτη: “Είναι σχεδόν επαναστατική θέση να αποδεικνύεις σε αυτόν που σε εχθρεύεται, πως το να σε απειλεί με θάνατο δεν αποτελεί όπλο”

Η Στεφανία Γουλιώτη εστιάζει στις αρετές και τα ελαττώματα της Μεγάρας που την κά­νουν άξια τραγική ηρωίδα αναφέροντας: “Η Μεγάρα είναι μια ηρωίδα, η οποία έχει αποδεχτεί βαθιά τον θάνατο. Η απόφασή της να δεχτεί το τέλος που περιμένει την ίδια και τα παιδιά της είναι από τις πιο τολμηρές στάσεις ζωής. Είναι σχεδόν επαναστατική θέση να αποδεικνύεις σε αυτόν που σε εχθρεύεται, πως το να σε απειλεί με θάνατο δεν αποτελεί όπλο. Καθώς ο θάνατος είναι εδώ για όλους μας. Το ελάττωμά της το μοναδικό, ήταν ότι αφέθηκε κι αυτή για λίγο στην ελπίδα.

Η τραγικότητα έγκειται στο ότι αυτή η αποδοχή του θανάτου αλλάζει για λίγο τροπή καθώς η ελπίδα την επισκέπτεται λόγω της εμφάνισης του Ηρακλή. Καθώς όμως η ίδια σε όλο το πρώτο μέρος του έργου υποστηρίζει το αναπόφευκτο, φαίνεται τελικά να είχε δίκιο.
Η ελπίδα ήταν μάταιη, καθώς βρίσκει τον θάνατο τελικά όπως εξάλλου περίμενε από τα πιό «κοντινά» της χέρια… του ίδιου του Ηρακλή!”

Η Ηρώ Μπέζου η Άννα Καλαϊτζίδου και ο ρόλος των θεών

Η Ηρώ Μπέζου και η Άννα Καλαϊτζίδου μιλούν για τον ρόλο των θεών και για το αν τελικά υπάρχει το αναπόδραστο της μοίρας. Πιο συγκεκριμένα η Άννα Καλαϊτζίδου αναφέρει πως “ο ρόλος των θεών στο συγκεκριμένο έργο είναι απόλυτα καθοριστικός. Ο Ηρακλής είναι ένας ήρωας με θεϊκή καταγωγή. Από μωρό κατατρέχεται από την Ήρα που πάση θυσία προσπαθεί να τον καταστρέψει.

Ο Ηρακλής επιβιώνει από όλες τις παγίδες που στήνει Ήρα, εκπληρώνει τους σχεδόν αδύνατους άθλους που του βάζει ο Ευρυσθέας με τη βοήθεια της Ήρας, Σε όλη του τη ζωή τιμά και σέβεται τους θεούς, και γυρίζοντας στο σπίτι του μετά από τον τελευταίο του άθλο, (την κάθοδο του δηλαδή στον Άδη) τιμωρείται ανελέητα από τους θεούς με τον χειρότερο δυνατό τρόπο.

Σκοτώνει τα παιδιά και τη γυναίκα του, ενώ βρίσκεται σε θεϊκή μανία. Οι θεοί σε αυτό το έργο δείχνουν το πιο σκληρό και ανάλγητο πρόσωπό τους, καθώς τιμωρούν έναν ήρωα που βοήθησε ολόκληρη την Ελλάδα.
Στη δίκη του περίπτωση οι θεοί ορίζουν τη μοίρα του με έναν αναπόδραστο τρόπο”.

Και η Ηρώ Μπέζου συνεχίζει “στο έργο οι Θεοί είναι εκκωφαντικά απόντες. Ο Δίας, ο αναφερόμενος ως πατέρας του Ηρακλή, εγκαταλείπει τον γιο του. Τον αφήνει να τα βγάλει πέρα με τα χειρότερα εμπόδια και την μεγαλύτερη φρίκη- σε αντίθεση με τον βιολογικό πατέρα, Αμφιτρύωνα, που στέκεται σαν βράχος και στηρίζει το παιδί του, παραμένοντας ακλόνητος και δυνατός παρά στην συντριβή του.

Η μόνη θεϊκή παρουσία που βλέπουμε είναι αυτή της Λύσσας και της Ίριδας, και όχι για καλό! Όταν ο Ηρακλής σώζει τους δικούς του απ’ τον τύραννο Λύκο, οι δύο θεότητες εμφανίζονται “σκίζοντας” θα λέγαμε το φαινομενικό happy end, και ξεκαθαρίζουν ότι η ανατροπή των άνωθεν σχεδίων είναι αδύνατη και κάθε προσπάθεια γι’ αυτό μάταιη, αν όχι γελοία. Η παντοδυναμία της Ήρας ( δηλαδή του φθόνου, του ατελείωτου μίσους για όποιον άνθρωπο υπερβαίνει το μέτρο) σαρώνει τα πάντα και συνθλίβει τον Ηρακλή. Έτσι η “ανάσα” που φαίνεται να παίρνουν όλοι, ο Χορός και οι βασικοί ήρωες, η συγκλονιστική διαπίστωση ότι “Οι Θεοί βλέπουν! Οι Θεοί ακούν τις προσευχές των αγαθών”, ανατρέπεται σε μια στιγμή. Οι Θεοί δε θα σταματήσουν μέχρι να επαληθεύουν την υπεροχή τους.

Όμως στο τέλος ο Ηρακλής αντέχει την ζωή, σηκώνει στους ώμους του ακόμη κι αυτόν τον άθλο: να έχει σκοτώσει την οικογένειά του και να μπορεί να ζήσει άλλη μια μέρα. Ο Ευριπίδης τον στρέφει προς τους ανθρώπους, την φιλία του Θησέα- που δεν είναι αγνώμων, ούτε άκαρδος- και την αγάπη του πραγματικού πατέρα, που ανοίγει την αγκαλιά του ακόμα και μετά την τερατώδη πράξη. Θα λέγαμε, αν θελουμε να είμαστε αισιόδοξοι, ότι ο ποιητής μάς δείχνει με κάθε τρόπο ότι τίποτα δεν μπορείς να περιμένεις από τον Ουρανό.

Οι άνθρωποι όμως, οι “αδύναμοι” θνητοί, μπορούν να στηρίξουν και να σώσουν ο ένας τον άλλον. Ο Ηρακλης δηλώνει ότι επιλέγει να μην προσεύχεται σε άδικους θεούς, ότι για κείνον οι Θεοί θα ‘πρεπε να ναι κάτι άλλο. Και όταν καταλαβαίνει την ειλικρίνεια της αγάπης του Θησέα, στρέφεται στον πατέρα του και του λέει “Τέτοιο φίλο πρέπει να βρεις!” Για μένα είναι από τις πιο συγκινητικές φράσεις, γιατί είναι μια ανθρώπινη, γενναιόδωρη, γεμάτη απλότητα και αγάπη κουβέντα, μακριά από τους ηρωισμούς και τα μεγέθη που προκάλεσαν την καταστροφή. Οι Θεοί είναι ανίκητοι, αλλά πάντα θα υπάρχουν οι άνθρωποι”.

Γιάννης Κλίνης: “Μέσα από τις σχέσεις των προσώπων της τραγωδίας, μπορείς να αναγνωρίσεις δικά σου προσωπικά στοιχεία και να ταυτιστείς απόλυτα”

Ο Γιάννης Κλίνης αναφέρεται στον νευραλγικό ρόλο του χορού λέγοντας: “Έχοντας παρακολουθήσει στο παρελθόν δύο ανεβάσματα του Ηρακλή Μαινόμενου, δεν περίμενα ότι αυτό το έργο του Ευριπίδη μπορεί να αγγίξει τόσο πολύ το κέντρο των συναισθημάτων μου.

Και τώρα, όχι ως θεατής, ως ηθοποιός, διαβάζοντας το ξανά και ξανά μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι είναι ένα έργο που με συγκινεί βαθύτατα. Πυρηνικά. Ένα τόσο ανθρώπινο δράμα που μέσα από τις σχέσεις των προσώπων του μπορείς να αναγνωρίσεις δικά σου προσωπικά στοιχεία και να ταυτιστείς απόλυτα.

Εστιάζοντας λοιπόν στον Χορό του έργου αυτού νιώθω για πρώτη φορά ότι ο ψυχισμός των μελών του διαφέρει σε σχέση με τον ψυχισμό που φέρουν τα πρόσωπα του Χορού σε άλλες τραγωδίες. Ένας Χορός μουδιασμένος και καθηλωμένος από το καθεστώς που του έχει επιβληθεί από τον Τύραννο της πόλης. Άνθρωποι με ψυχική ανημπόρια που προσπαθούν με όποια δύναμη τους έχει απομείνει, να σταθούν στο πλευρό της οικογένειας του Ηρακλή, αλλά και να διεκδικήσουν τη δική τους ελευθερία. Δε διστάζουν να συγκρουστούν και να επιτεθούν λεκτικά στον Τύραννο Λύκο αψηφώντας τις συνέπειες.

Πέντε άνθρωποι που ο ένας συμπληρώνει τον άλλον. Θυμούνται. Αναπολούν και τολμούν να κάνουν ένα βήμα, ας είναι και μικρό, προς τη ζωή. Όση τους απομένει”.

Ηρακλής Μαινόμενος – Αινείας Τσαμάτης: Ο Λύκος διαπράττει ύβρη και η Νέμεσις έρχεται και τον χτυπάει κατακέφαλα

Ο Αινείας Τσαμάτης- στην παράσταση ερμηνεύει τον Λύκο “την προσωποποίηση της Τυραννίας” όπως σημειώνει.  “Ο Λύκος βρήκε την ευκαιρία σε μια περίοδο αναταραχής της Θήβας και πήρε την εξουσία με τη βία αφού πρώτα σκότωσε τον Κρέοντα (Πατέρα της Μεγάρας).

Στην πρώτη του εμφάνιση στο έργο απειλεί να σκοτώσει τον πατέρα του Ηρακλή, την γυναίκα του και τα παιδιά του, ώστε με αυτόν τον τρόπο να «προστατέψει» την εξουσία του. Να φτιάξει δηλαδή ένα ολοκληρωτικό καθεστώς χωρίς πιθανούς εχθρούς γύρω του. Ο Λύκος μπροστά στον Αμφιτρύωνα και την Μεγάρα αμφισβητεί την ημίθεη υπόσταση του Ηρακλή, αλλά και τους άθλους του. Ο Ηρακλής επιστρέφει από τον κάτω κόσμο την ύστατη στιγμή. Με τη βοήθεια του Αμφιτρύωνα στήνει πλεκτάνη στον Λύκο και τον σκοτώνει παίρνοντας πίσω την εξουσία.

Ο Λύκος είναι ένας αδίστακτος Τύραννος που προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία, δεν υπολογίζει ούτε Θεούς ούτε ημίθεους ούτε θνητούς. Διαπράττει ύβρη και η Νέμεσις έρχεται και τον χτυπάει κατακέφαλα” αναφέρει χαρακτηριστικά ο Αινείας Τσαμάτης.

Νίκος Μήλιας: “Στον Ηρακλή Μαινόμενο, η βοήθεια δεν έρχεται τελικά από τους θεούς, αλλά από την αλληλεγγύη των θνητών”

Ο Νίκος Μήλιας ερμηνεύει τον ρόλο του Θησέα και αναφέρει “ένας θνητός που γύρισε από τον κάτω κόσμο. Τον έφερε πίσω ο καλύτερος του φίλος και συγγενής. “Ο ευγενής αντέχει όσα του στέλνουν οι θεοί δεν τα αρνείται.” Έτσι και ο Θησέας πάει στην Θήβα για τον Ηρακλή, να ανταποδώσει την χάρη που του έκανε.

Κόντρα στην μοίρα και στους θεούς ο Θησέας είναι εκεί για τον φίλο του, αγκαλιά, ψάχνοντας το κουράγιο και τη δύναμη να βοηθήσει τον Ηρακλή να συνεχίσει να ζει. Ένα μεγάλο δώρο από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο, η φιλία. Συνεχίζουν και οι δυό ως θνητοί, κουβαλώντας τις πληγές τους. Η βοήθεια δεν έρχεται τελικά από τους θεούς, αλλά από την αλληλεγγύη των θνητών.

Ηρακλής Μαινόμενος- Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Μετάφραση: Μαίρη Γιόση
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Δραματουργική επεξεργασία: Αντώνης Αντωνόπουλος, Δημήτρης Καραντζάς
Μουσική: Φώτης Σιώτας
Σκηνικό: Κωνσταντίνος Σκουρλέτης
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Κίνηση: Τάσος Καραχάλιος
Φωτισμοί: Δημήτρης Κασιμάτης

Πυγμαλίων Δαδακαρίδης – Ηρακλής
Γιώργος Γάλλος – Αμφιτρύων
Στεφανία Γουλιώτη – Μεγάρα
Ηρώ Μπέζου – Ίρις
Άννα Καλαϊτζίδου – Λύσσα
Αινείας Τσαμάτης – Λύκος
Νίκος Μήλιας – Θησέας
Φώτης Σιώτας / Δημήτρης Χατζηζήσης – Χορός | Live Μουσική
Γιάννης Κλίνης – Χορός
Θανάσης Ραφτόπουλος – Χορός
Μπάμπης Γαλιατσάτος – Χορός
Αντώνης Αντωνόπουλος – Χορός
Γκαλ Ρομπίσα – Χορός