KAMASI WASHINGTON – ΕΝΑΣ ΤΖΑΖ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ

Ο 44χρονος “αρχιερέας του σαξοφώνου” Kamasi Washington είναι μια επαναστατική φιγούρα της τζαζ σκηνής του Λος Άντζελες, διάσημος για τους υψίφωνους αυτοσχεδιασμούς του· και για τις εντυπωσιακές συνεργασίες του, που ξεκινούν από τον Snoop Dogg και τον Kendrick Lamar και φτάνουν μέχρι την πρώην πρώτη κυρία της Αμερικής, Michelle Obama.

Στο “Fearless Movement”, την πρώτη ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά του μετά από έξι χρόνια, ο Kamasi Washington είναι πιο γειωμένος από ποτέ και βρίσκει έμπνευση στην οικογένεια, στην αυθεντική σύνδεση με τους ανθρώπους και στο ευ ζην.

Πολλοί συνέδεσαν – και όχι άδικα – το όνομά του με την ολική επαναφορά της τζαζ από τη… λήθη. O Kamasi πήρε στους ώμους του αν όχι την ανάστασή της, σίγουρα μία εντυπωσιακή αναβίωσή της. Παίζει κοσμική πνευματική τζαζ! Κάτι που -όπως περιγράφουν οι επαΐοντες- μοιάζει με ένα ταξίδι στο διάστημα και ταυτόχρονα μια καταβύθιση στο εσωτερικό της ψυχής – σε σταθερό… groove.

Συνδέει την παραδοσιακή τζαζ με στοιχεία χιπ-χοπ, afrobeat, electro-funk και όλα αυτά με την μεταφυσική ευλογία των John Coltrane και Pharoah Sanders, τον αυτοσχεδιασμό του Sun Ra και τη θεατρικότητα των σινεφίλ soundtracks του ’60 και του ’70.

Αυτό το new age σύμφυρμα – με την καλή έννοια – θα ακούσουμε live στις 29 Απριλίου στο Christmas Theater στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής περιοδείας “Fearless Movement 2025”.

Ποιος είναι, λοιπόν, αυτός ο σαμάνος της νεο-τζαζ που βγαίνει στη σκηνή ανεμίζοντας τις επιβλητικές αφρικανικές “ρόμπες” του, φοράει βαρύτιμα μενταγιόν, τεράστια δακτυλίδια και κραδαίνει το σαξόφωνο σαν το άγιο δισκοπότηρο;

Kamasi Washington – Από την πεταλούδα του Kendrick Lamar στο “Fearless Movement”

«Ζω περισσότερο μέσα στο κεφάλι μου παρά έξω από αυτό», παραδέχεται σε συνέντευξή του ο Washington. Όταν δεν κάνει μουσική, διαβάζει όλη μέρα κόμικς και κοιτάζει έξω από το παράθυρο, όπου πλάθει τους δικούς του μικρούς κόσμους. «Είμαι βυθισμένος στις μικρές σουρεαλιστικές φαντασιώσεις μου» λέει και ακούγοντας το πρόσφατο άλμπουμ του καταλαβαίνουμε τι εννοεί.

Τα εξώφυλλα των δύο προηγούμενων δίσκων του τον παρουσίαζαν ως έναν σχεδόν μυθικό μουσικό ήρωα. Στο… επικό ντεμπούτο του “The Epic” (2015) αιωρείται ανάμεσα σε φανταστικούς πλανήτες και αστέρια, ενώ στο “Heaven and Earth” (2018) στέκεται ανάμεσα σε μια ήρεμη λίμνη και βουνά, με τα πόδια του να ίπτανται μαγικά πάνω από το νερό. Σε κάθε εικόνα είναι μόνος, κρατώντας το “μαγικό” του τενόρο σαξόφωνο – ένας τζαζ πολεμιστής από το διάστημα.

Τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια, ο Washington έχει γίνει ηγετική φυσιογνωμία στη νέα τζαζ σκηνή του Λος Άντζελες, υπέρμαχος ενός πληθωρικού ήχου, που δεν μοιάζει με τίποτα άλλο στον 21ο αιώνα. Είναι ο δικός του εκρηκτικός ήχος που ακούγεται στο αριστουργηματικό “To Pimp a Butterfly” του Kendrick Lamar, ενώ το “The Epic” – με τη μίξη χορωδίας, ορχήστρας και ακατέργαστου αυτοσχεδιασμού- χαρακτηρίστηκε από τον εκλιπόντα συγγραφέα, μουσικό και παραγωγό Greg Tate ως «η φωνή της τζαζ για το Black Lives Matter».

Αυτός ο φιλόδοξος και δυναμικός ήχος έχει παιχτεί παντού. Από φεστιβάλ-κολοσσούς όπως το Coachella και το Glastonbury, μέχρι το Μουσείο Whitney στη Νέα Υόρκη, τη Φιλαρμονική του Λος Άντζελες και πιο πρόσφατα στο Netflix με το “Becoming” της Michelle Obama. Επί σκηνής τον πλαισιώνει η δεκαμελής μουσική κολεκτίβα West Coast Get Down, όμως ο Washington περιγράφει τη δημιουργική διαδικασία ως “πολλή μοναχική”. «Η μουσική ήταν πάντα, εγώ μόνος μου», είχε πει σε συνέντευξή του.

Ωστόσο, τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το εξώφυλλο του νέου του άλμπουμ Fearless Movement το μαρτυρά: Ο Washington στέκεται και πάλι στο επίκεντρο, αλλά οι πλανήτες και τα επιβλητικά τοπία έχουν αντικατασταθεί από φωτεινά χρώματα και αφηρημένα σχήματα. Τα πόδια του πατούν σταθερά στο έδαφος, κρατάει ένα ξύλινο ραβδί αντί για σαξόφωνο και δίπλα του φαίνεται θολά μια μικρή φιγούρα να φωνάζει με χαρά: είναι η τρίχρονη κόρη του, η οποία, όπως λέει, άλλαξε θεμελιωδώς τον τρόπο που βλέπει τον εαυτό του και τη μουσική.

Εν αρχή ην… το “γκέτο” που λέγεται South Central

Ο Washington μεγάλωσε στο South Central του Λος Άντζελες, το οποίο μετά τις ταραχές του 1992 έγινε συνώνυμο του “γκέτο”. Μια γειτονία που θα είσαι ή γκάνγκστερ ή φτωχός ή και τα δύο. Η μητέρα του είναι καθηγήτρια φυσικών επιστημών, ο πατέρας του καθηγητής μουσικής. Ο μικρός είχε ταλέντο. Ξεκίνησε στα 4 να παίζει ντραμς, μετά πιάνο και κλαρινέτο. Όταν στα 11 ένας ξάδερφος τού έδωσε μια κασέτα με τον Art Blakey, τα πάντα άλλαξαν.

Ο μύθος λέει – και μάλλον έτσι έγινε – ότι ένα βράδυ, όταν ήταν 13 ετών ο πατέρας του άφησε το σοπράνο σαξόφωνό του πάνω στο πιάνο και ο Kamasi, γοητευμένος από τον υπέροχο ήχο του το σήκωσε στα χέρια του. Μολονότι δεν είχε καν αγγίξει ποτέ τέτοιο όργανο – έπαιξε με ευκολία τη σύνθεση του Wayne Shorter «Sleeping Dancer Sleep On», που ήταν το αγαπημένο του τραγούδι εκείνη την εποχή. Μετά από πολλά χρόνια σε συνέντευξή του είχε πει: «Έπαιζα κλαρινέτο, αλλά ένιωσα αμέσως ότι το σαξόφωνο ήταν η φωνή μου, ήταν το όργανο που άκουγα στο μυαλό μου».

Το ίδιο διάστημα ο πατέρας του τον έσπρωξε να διαβάζει τις βιογραφίες των μουσικών που αγαπούσε. Charlie Parker, Miles Davis, John Coltrane. Και διαβάζοντας μανιωδώς για τους καλλιτέχνες που αγαπούσε, αυτούς που καταβυθίστηκαν απόλυτα στην τέχνη τους, μια ιδέα καρφώθηκε στο μυαλό του. Αν έπρεπε να γίνει πραγματικός μουσικός έπρεπε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά και απόλυτα στο σαξόφωνο. Όπως εκείνοι.

Φυσικά η τοπική κοινότητα και η live τοπική μουσική σκηνή τον επηρέασαν. Την ίδια στιγμή που άκουγε χιπ-χοπ της δυτικής ακτής, ο Washington σύχναζε στο Leimert Park, μια κυρίως αφρικανική περιοχή του Λος Άντζελες, όπου βρίσκεται το μη κερδοσκοπικό κλαμπ παραστατικών τεχνών World Stage. Εκεί άκουσε για πρώτη φορά τον Pharoah Sanders να παίζει.

Η τζαζ είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού του. «Η τζαζ προέρχεται από τις φτωχές γειτονιές των μαύρων, οπότε λόγω αυτής της βάσης πάντα τη θεωρούσαμε ως στήριγμα» έχει δηλώσει για να έρθει το 2009 και να αρχίσει να πειραματίζεται με το hip-hop όταν γίνεται session μουσικός για τον Snoop Dogg.

«Το Λος Άντζελες είχε ιστορικά μια παραγνωρισμένη τζαζ σκηνή, πράγμα που σημαίνει ότι οι μουσικοί του συνήθιζαν να παίζουν και άλλα είδη» λέει σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Crack. “Όταν μεγάλωνα, έπαιζα χιπ-χοπ, φανκ, R&B, ροκ, και όλα αυτά έχουν πλέον βρει το δρόμο τους πίσω στη μουσική μου. Το να έχω αυτούς τους συνεργάτες στον δίσκο είναι απλά μια φυσική αντανάκλαση του ότι ακούω τζαζ του πατέρα μου στο σπίτι και ραπ με τους φίλους μου έξω“.

Ταυτόχρονα, εκείνη την περίοδο ξεκίνησε να δημιουργεί έναν νέο ήχο με το μουσικό συγκρότημα West Coast Get Down. Αποκαλούμενοι “η Wu-Tang της τζαζ”, αυτοί οι μουσικοί, συμπεριλαμβανομένων των: Coleman, Austin, Bruner Jr και του μπασίστα Miles Mosley, έβαλαν τα χρήματά τους μαζί έναν Δεκέμβρη για να νοικιάσουν 30 ημέρες ένα στούντιο και να ηχογραφήσουν όλα τα άλμπουμ τους (συμπεριλαμβανομένου του “The Epic”) σε μία μόνο συνεδρία. Αν και συνεχώς σε περιοδεία, ευτυχώς παράλληλα παίρνει και το πτυχίο του στην Εθνομουσικολογία

Ωστόσο, η καθοριστική στιγμή για τον Washington ήταν το τηλεφώνημα για να μπουν στο στούντιο με τον Kendrick Lamar.

«Μπήκα και δεν ήξερα πραγματικά τι ήθελε να κάνω» θυμάται για τις συνεδρίες του Butterfly. «Ήταν αρκετά κρυφό. Ένιωθα ότι πήγαινα να συναντήσω τον Μπαράκ Ομπάμα ή κάτι τέτοιο.» Παρ’ όλα αυτά, ήξερε ενστικτωδώς ότι ο βαθύς στοχασμός του Lamar για τη μαύρη ταυτότητα θα είχε παγκόσμιο αντίκτυπο.

To “Pimp a Butterfly” (2015) ήταν ένας κεραυνός για το κίνημα Black Lives Matter, ενώ όλη η μουσική τοποθέτηση του Washington δεν μπορεί παρά να αντανακλά το γεγονός ότι είναι Αφροαμερικανός. «Αντιμετωπίζω εδώ και πολλά χρόνια αυτή την ιδέα ότι, εξαιτίας του χρώματος του δέρματός σου, η ζωή σου δεν έχει την αξία που έχουν οι ζωές άλλων ανθρώπων. Και έτσι, η μουσική μου είναι μια αναπαράσταση του ποιος είμαι. Όταν φτιάχνεις μουσική, πλησιάζεις την καρδιά σου και την εκφράζεις μέσα από κάτι.»

“Η ζωή είναι μεγαλύτερη από τη μουσική”

Η μουσική του Washington δεν μπορεί παρά να είναι πολιτικά φορτισμένη, γιατί όπως λέει: «Ζω σε αυτόν τον πλανήτη. Δεν ξέρω πώς μπορείς να ζεις σε αυτόν τον κόσμο, με όλη την πληροφορία που είναι τόσο εύκολα προσβάσιμη, και να μην ανησυχείς για το τι κάνουν οι άνθρωποι. Νιώθω ότι βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι, όπου η κοινωνία θα επιλέξει να πάει είτε προς μια κατεύθυνση που θα οδηγήσει τον κόσμο να γίνει ένα πιο δίκαιο και καθολικά δίκαιο μέρος, είτε λιγότερο, είτε θα γυρίσει πίσω, σε αυτά που κάναμε στο παρελθόν. Ως μουσικοί, έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα εργαλεία για να φέρνουμε τους ανθρώπους κοντά μέσα από τη μουσική. Οπότε, δεν θα έλεγα ότι είναι ευθύνη, αλλά έχουμε μια ευκαιρία να επηρεάσουμε τα πράγματα προς μια ή την άλλη κατεύθυνση.»

Ο Washington λέει ότι η τζαζ θα συνεχίσει να διαμορφώνει τη σύγχρονη μουσική, όπως κάνει εδώ και δεκαετίες. Αλλά μπορεί να φανταστεί ένα μέλλον όπου μια ποπ σταρ πχ η Rihanna θα κάνει ένα δυνατό σαξοφωνικό σόλο στη μέση ενός τραγουδιού; «Ναι, αν θέλει το σόου της να είναι υπέροχο», λέει γελώντας. «Δηλαδή, νομίζω ότι έχει ήδη ξεκινήσει. Ακόμα και στο Coachella, βλέποντας τη Beyoncé με μια μπάντα πνευστών, οι άνθρωποι μαθαίνουν την αξία αυτού που αντιπροσωπεύει η τζαζ. Μόλις πάρεις μια γεύση από αυτό, είναι δύσκολο να επιστρέψεις.»

Ο Washington δεν κάνει μόνο μουσική. Το 2019 το “As Told To G/D Thyself”, η ταινία μικρού μήκους που συνοδεύει το Heaven and Earth, έκανε το ντεμπούτο της στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Sundance με μεγάλη επιτυχία. Το “As Told To G/D Thyself” συν-σκηνοθέτησε με μια κολεκτίβα κινηματογραφιστών που ονομάζεται Ummah Chroma και στην οποία συμμετέχουν η Jenn Nkiru, η οποία δημιούργησε τα visuals του Λούβρου για το βίντεο του “Apes**t” της Beyoncé και του Jay-Z, και ο κινηματογραφιστής του “Selma”, Bradford Young.

Το 2020, ο Washington υπογράφει το ντοκιμαντέρ “Becoming” της Μισέλ Ομπάμα, κερδίζοντας υποψηφιότητες Emmy και Grammy.  Το 2021, συνεισέφερε μια διασκευή του “My Friend of Misery” των Metallica στο project Metallica Blacklist covers του συγκροτήματος.

Τα πρότζεκτς καλά κρατούν όμως ο Washington έγινε πατέρας και στο “Fearless Movement” βλέπουμε μια νέα αρχή και ταυτόχρονα έναν κύκλο που κλείνει. «Παλιά έγραφα μουσική σαν να έντυνα με ήχους ταινίες από άλλους κόσμους. Τώρα, μετά τον Covid και με την πατρότητα, νιώθω στη γη, με τους ανθρώπους μου, στο παρόν. Είμαι πιο προσγειωμένος. Γι’ αυτό ίσως και στράφηκα προς τη χορευτική διάσταση – επειδή μιλάει στο σώμα, δημιουργεί σύνδεση.»

Πάνω απ’ όλα, όμως, αυτό που θέλει να κάνει είναι να ζει. «Όσο μεγάλη κι αν είναι η μουσική, όσο κι αν επηρεάζει τον κόσμο, ο άνθρωπος πίσω από τη μουσική είναι πιο σημαντικός από την τεχνική του. Η ζωή είναι μεγαλύτερη από τη μουσική.»

[Με υλικό συνεντεύξεων από Guardian, Stereogum, Crack Magazine, Rolling Stone]