ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ: Η ΤΕΧΝΟΠΟΛΗ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΑΝΟΙΧΤΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Ο Κωστής Παπαϊωάννου από τις αρχές του 2024 έχει αναλάβει τα καθήκοντα του Προέδρου της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων. Με σπουδές στην Ιστορία και τις Πολιτικές Επιστήμες, έχει πίσω του πολυετή δράση στο χώρο των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ήταν πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και γενικός γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Επίσης, υπήρξε πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, ενώ πρωτοστάτησε στη σύσταση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας.

Γέννημα θρέμμα Αθηναίος, ο Κωστής Παπαϊωάννου τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για το κέντρο της πρωτεύουσας. Αν του ζητούσε κάποιος να περιγράψει την Αθήνα μέσω νοσταλγικών αναμνήσεων θα έλεγε πως “Γκύζη το πατρικό σπίτι, Αμπελόκηποι, Εξάρχεια, Πατησίων οι πρώτες εξερευνήσεις. Μετά ήρθαν τα σπίτια της ενήλικης ζωής, Μακρυγιάννη, Νεάπολη και πάλι Γκύζη. Στο κέντρο της πόλης είναι τα σημεία αναφοράς, η εφηβεία, οι διαδρομές μου, τα στέκια, οι φίλοι. Είμαι φανατικός του κέντρου.

Στην πόλη αυτή μεγαλώνει σήμερα ο γιος μου. Φυσικά λοιπόν υπάρχουν νοσταλγικές αναμνήσεις πολλές. Αλλά η νοσταλγία μπορεί να γίνει παγίδα, είναι σαν παραμορφωτικός καθρέφτης. Με πονάει που δεν έχει πια θερινά σινεμά η περιοχή που ζω όπως είχε παλιά, μου λείπουν πολλά πράγματα, αλλά ας μην κολλήσουμε στην αναπόληση. Ο καθένας έχει το δικό του φορτίο, τις δικές του αποσκευές από το παρελθόν, το θέμα είναι πώς συνδεόμαστε με το σήμερα. Πόσο μπορούμε να δούμε πραγματικά σήμερα την Αθήνα να αλλάζει, να δημιουργεί. Πόσο ακούμε τις μουσικές της, τις γλώσσες της πόλης, τους νέους κώδικες.

Τι σας αρέσει και τι όχι στην πόλη της Αθήνας;

Βρέθηκα τις προάλλες στο Books n’ beer στο Πεδίο του Άρεως κι έβλεπα τις παρέες των πιτσιρικάδων, τα ελληνάκια, τα αφροελληνάκια, τα παιδιά Βαλκάνιων μεταναστών, τα παιδιά από τη Συρία, τους συμμαθητές των παιδιών μας, τις επόμενες γενιές μας. Ούτε στα πιο τρελά μας όνειρα δε φανταζόμασταν τέτοιο χαρμάνι όταν ήμασταν στην ηλικία τους.

Πόσα χρώματα, φυλές, ταυτότητες, πόση άνεση μεταξύ τους. Αυτή η νεοΑθήνα μου αρέσει πολύ. Όπως και οι διαφορετικές φυλές που βλέπουμε κάθε βράδυ στην Τεχνόπολη, οι φυλές του πολιτισμού, οι κουλτούρες, τα στιλ. Από την άλλη, πολλά μας στενοχωρούν στην Αθήνα. Δεν είναι εύκολη πόλη, παρά τις προσπάθειες, απαιτεί γερή προπόνηση για να αντεπεξέλθει μια νέα μάνα με το παιδί της, ένας άνθρωπος με δυσκολίες κινητικές.

Δεν είναι εύκολη πόλη για μια γυναίκα μόνη, για έναν μετανάστη ντελιβερά, για ένα queer άτομο, για έναν φτωχό συνταξιούχο, μια μονογονεϊκή οικογένεια. Είναι μια μείξη η Αθήνα, όπως κάθε πόλη, έχει πολλές φωτεινές όψεις και σκοτεινές πινελιές.

Λίγους μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων σας ως Πρόεδρος της Τεχνόπολης, πώς αισθάνεστε; Ποιο είναι το όραμά σας στην Τεχνόπολη;

Στόχος μας είναι η Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, ανοιχτή και προσβάσιμη σε όλους, να αποτελεί σημείο συνάντησης για τους κατοίκους και επισκέπτες της πόλης όλο τον χρόνο. Φιλοδοξούμε να συνδυάσουμε τον πολιτισμό με την ανάδειξη της ιστορικής μνήμης και την εκπαίδευση στην κατεύθυνση της συμπερίληψης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Συνδυάζοντας τις υψηλού επιπέδου δράσεις με τη συμπερίληψη, την εκπαίδευση, την εξωστρέφεια και τη βιωσιμότητα, θέλουμε η Τεχνόπολη να ενισχύει την ανάπτυξη των διαφορετικών κοινοτήτων, να αναδεικνύει τους πολλούς πολιτισμούς της πόλης και να συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των Αθηναίων και των επισκεπτών της πόλης. Ένα όραμα πολιτισμού σε όλες τις εκφάνσεις του.

Τι θα δούμε το καλοκαίρι στους χώρους της;

Στη συνείδηση των Αθηναίων το καλοκαίρι στην Τεχνόπολη είναι άμεσα συνυφασμένο με τις συναυλίες. Όλο το πρόγραμμα της Μουσικής Τεχνόπολης, που ξεκίνησε από τον Μάιο και θα φτάσει έως τον Σεπτέμβριο συγκεντρώνει και φέτος χιλιάδες κόσμου, όπως επίσης και το πρόγραμμα εκδηλώσεων του Δημοτικού Θεάτρου Λυκαβηττού, που φέτος διανύει την πρώτη του πλήρη σεζόν από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο. Εκτός από τις συναυλίες, από το καλοκαίρι της Τεχνόπολης δεν λείπει και φέτος το αγαπημένο summer camp του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου για παιδιά και το summer school για εφήβους που φέτος συστήνει την τέχνη της φωτογραφίας.

Διαχειρίζεστε λοιπόν πολλούς χώρους…

Ναι βέβαια. Η Δημοτική Αγορά Κυψέλης συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα πιο ζωντανά σημεία αυτής της τόσο ξεχωριστής γειτονιάς φιλοξενώντας ποικίλες δράσεις για όλους, ενώ στο Μουσείο Μαρία Κάλλας οι ξεναγήσεις και τα πρωτότυπα εκπαιδευτικά προγράμματά προσελκύουν κόσμο όλων των ηλικιών. Για το τέλος αφήνω το Books space στο Πάρκο Ελευθερίας και το Κέντρο Τεχνών του ΟΠΑΝΔΑ, που φέτος τον Ιούλιο θα φιλοξενήσουν εκδηλώσεις και τη μεγάλη έκθεση που υλοποιεί η Τεχνόπολη στο πλαίσιο των εορτασμών του Δήμου Αθηναίων για τα 50 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και για τα 80 χρόνια από την απελευθέρωση της Αθήνας.

Πείτε μας για τις εκδηλώσεις αυτές…

«Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της». Αυτός είναι ο τίτλος, αυτό είναι το θέμα των δράσεων, οι μέρες χαράς και γιορτής τον Οκτώβριο του 44 και τον Ιούλιο του 74. Οι δρόμοι και οι πλατείες που πλημμύρισαν κόσμο, η ελευθερία από τη ναζιστική κατοχή και την δικτατορία. Αλλά και η αγωνία, ο εμφύλιος που ερχόταν στην πρώτη περίπτωση, το δράμα της Κύπρου στη δεύτερη. Οι εορτασμοί αυτοί, που θα ανακοινωθούν αναλυτικά σύντομα, θα απλωθούν με δράσεις σχεδόν σε κάθε γειτονιά της πόλης και είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που συμμετέχουμε ως Τεχνόπολη στην υλοποίησή τους μαζί με τον ΟΠΑΝΔΑ και τους άλλους φορείς του Δήμου, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους κ.α.

Πώς θα μπορούσε η Τεχνόπολη να “πλημμυρίσει” με τον ίδιο κόσμο και κατά τους χειμερινούς μήνες; Ποιες άλλες Τέχνες θα θέλατε να δούμε στους χώρους της;

Mας ενδιαφέρει να ανοίξει η βεντάλια των επισκεπτών μας. Χαιρόμαστε πολύ όταν βλέπουμε οικογένειες, παιδιά και εκπαιδευτικά ιδρύματα να επιστρέφουν για να συμμετέχουν ξανά στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα, όπως χαιρόμαστε και όταν ακούμε τα θετικά σχόλια των μουσικόφιλων της πόλης, που κατατάσσουν την Τεχνόπολη σε έναν από τους αγαπημένους τους συναυλιακούς χώρους.

Οι νέες δράσεις όμως είναι αυτές που θα φέρουν και νέο κόσμο. Ήδη την περασμένη άνοιξη το κτίριο του Νέου Υδαταερίου μετατράπηκε σε μια πρωτότυπη, industrial κινηματογραφική αίθουσα μέσα από τη σύμπραξη του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου με το Cinobo, ενώ λίγο αργότερα φιλοξένησε θεματική έκθεση comics με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων. Και οι δύο δράσεις αγκαλιάστηκαν από το κοινό, και αυτό μας δίνει παραπάνω ώθηση για να επικεντρωθούμε στις υπόλοιπες όψεις του πολιτισμού καθώς και σε άλλες μορφές τέχνης. Θέλουμε το βιβλίο και η λογοτεχνία να βρουν περισσότερο χώρο στην Τεχνόπολη, όπως επίσης και οι παραστατικές τέχνες, οι μουσικές των κοινοτήτων που ζουν στην Αθήνα. Γενικότερα δράσεις που θα κάνουν την Τεχνόπολη ένα σημείο συνάντησης καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Τα τελευταία χρόνια όλοι παρατηρούμε μια βίαιη αλλαγή  στην Αθήνα. Ιδιαίτερα τοπόσημα της Αθήνας χάνονται, ο υπερτουρισμός κυριαρχεί παντού και το λεγόμενο gentrification εξαπλώνεται παντού. Πώς αισθάνεστε με αυτή την ξαφνική αλλαγή και πώς μπορεί η Τεχνόπολη να συντηρήσει κάτι πιο “γνήσιο” από την πόλη της Αθήνας;

Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια βίαιη αλλαγή με εμβληματικές απώλειες τοπόσημων της πόλης που σηματοδοτούν και μια αλλαγή της βιωμένης σχέσης με αυτήν. Πέρσι για παράδειγμα χάσαμε εμβληματικά ιστορικά σινεμά του κέντρου. Ξέρετε, πιστεύω πως ο ήχος που κάνουν τα ροδάκια από τις βαλίτσες στα πεζοδρόμια πιεστικά μας καλεί να στοχαστούμε για το παρόν και το μέλλον της πόλης.

Περιοχές αλλάζουν χαρακτήρα, η κατοικία συμπιέζεται, το στεγαστικό εξελίσσεται σε μείζον ζήτημα για το οποίο ωστόσο λίγο μιλάμε. Παράλληλα είναι πολύ αμφίβολη η κοινωνική και οικονομική ανθεκτικότητα αυτού του προτύπου ανάπτυξης. Την ώρα που η κλιματική κρίση εξελίσσεται σε κλιματική κατάρρευση, εμείς προωθούμε την μονοκαλλιέργεια του τουρισμού. Πρόκειται για επιλογή πολύ υψηλού ρίσκου. Χρειάζεται να ανθεί ένα άλλο πρότυπο πολιτιστικό και σαν ανάχωμα στην εμπορευματοποίηση. Αντί να γίνονται οι πλατείες καφετεριότοποι, πρέπει να υπάρχει πολιτισμός δωρεάν στις γειτονιές, ζωντανός δημόσιος χώρος.

Οι πολιτιστικοί οργανισμοί οφείλουν να είναι φιλικοί στα άτομα με αναπηρίες, ποιες πρωτοβουλίες έχετε λάβει ή σχεδιάζετε σε ό,τι αφορά στην προσβασιμότητά τους στα πολιτιστικά δρώμενα;

Η προσβασιμότητα με ασφάλεια είναι από τους κύριους στόχους της Τεχνόπολης. Σε κάθε δράση που διοργανώνουμε ή φιλοξενούμε, αποτελεί κύριο μέλημά μας να ελαχιστοποιούμε τα εμπόδια που μπορεί να αποτρέψουν ένα άτομο με αναπηρία στη συμμετοχή σε οποιαδήποτε δράση. Λαμβάνοντας όμως υπόψη ότι η Τεχνόπολη αποτελεί ένα σπάνιο -σε ευρωπαϊκό επίπεδο- βιομηχανικό μνημείο στο οποίο οι χωροταξικές παρεμβάσεις στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους είναι περιορισμένες, γνωρίζουμε ότι αυτό δυστυχώς δεν είναι εφικτό στο απόλυτο. Προσπαθούμε για το βέλτιστο αποτέλεσμα. Επίσης, κάνουμε τα πρώτα μας βήματα για να εντάξουμε άτομα με αναπηρία στο ανθρώπινο δυναμικό μας.

Πόσο πολιτικές μπορεί να είναι οι εκάστοτε επιλογές των εκδηλώσεων που φιλοξενούνται στην Τεχνόπολη; Ποιο θα θέλατε να είναι το στίγμα που θα αφήσετε;

Η τέχνη είναι πολιτική. Δεν είναι μια απλή κοινοτοπία αυτό, είναι αλήθεια. Πολιτική φυσικά όχι με την έννοια της στεγνής μικροπολιτικής και κομματικής καθημερινότητας, πολιτική με την έννοια της στάσης απέναντι στα θεμελιώδη. Πιστεύω βαθιά πως καθετί είναι πολιτική: γίνεται ένας πόλεμος δίπλα μας με χιλιάδες νεκρούς αμάχους κι ο καλλιτέχνης φωνάζει με την τέχνη του. Αυτό είναι πολιτική. Ή αντίθετα, γίνεται ένας πόλεμος κι ο καλλιτέχνης δε λέει κουβέντα. Κι αυτό πολιτική είναι.

Με την έννοια αυτή, ακόμα και αν δεν είναι κραυγαλέα πολιτικές οι εκδηλώσεις μας, η Τεχνόπολη είναι πάντα ανοιχτή να ακουστούν φωνές υπέρ της ειρήνης και της ελευθερίας και κατά της παραβίασης των δικαιωμάτων. Πιστεύω τέλος πως ένας πολιτιστικός οργανισμός εκ των πραγμάτων οφείλει να προωθεί τα δικαιώματα του ανθρώπου, τη συμπερίληψη, την ισότητα, να αντιτίθεται στον ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία. Οφείλει επίσης να ενισχύει την ιστορική μνήμη, όπως κάνουμε φέτος με τις επετειακές μας δράσεις.

Μιλάμε για τη λογοκρισία επί χούντας, αλλά προβληματιζόμαστε και για φαινόμενα λογοκρισίας σήμερα, θυμόμαστε την αντίσταση, αλλά γνωρίζουμε πως είναι διαρκές το αίτημα για ουσιαστική δημοκρατία. Και βέβαια, στόχευση όλων αυτών η διαμόρφωση δημοκρατικής συνείδησης στους νέους και τις νέες. Πιστεύω βαθιά στην παιδαγωγική μας ευθύνη απέναντι στους νέους.