LINDER STERLING: “ΜΕΓΑΛΩΣΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΥΘΟ ΤΩΝ ΦΕΜΙΝΙΣΤΡΙΩΝ ΠΟΥ ΚΑΙΝΕ ΤΑ ΣΟΥΤΙΕΝ ΤΟΥΣ”

Linder Sterling ή απλώς Linder. Η πρωτοπόρος Βρετανή εικαστικός πήρε την πρώτη της ανάσα στην ανατρεπτική εποχή του πανκ, δημιουργώντας επικά κολάζ που συνδύαζαν τη μόδα και την πορνογραφία.

Λίγες φορές έχουμε την ευκαιρία να δούμε στην Ελλάδα δια ζώσης μία εμβληματική καλλιτέχνιδα διεθνούς φήμης και αποδοχής και να συνομιλήσουμε μαζί της για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της τέχνης της.

Την ευκαιρία μας έδωσε η επίσκεψη και διαμονή της καταξιωμένης Βρετανίδας καλλιτέχνιδος στην Ελλάδα για να συμμετάσχει στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα φιλοξενίας του PCAI σε Αθήνα και Δελφούς, υπό την επιμέλεια της Κίκας Κυριακάκου.

Θυμίζουμε ότι το έργο της διάσημης δημιουργού παρουσιάστηκε πρόσφατα στην έκθεση του PCAI, Sheltered Gardens, την περίοδο 2022-2023, στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους, καθώς επίσης και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ΕΜΣΤ, το 2024, στο πλαίσιο της παρουσίασης της ομώνυμης έκδοσης.

Η Linder ως φιλοξενούμενη του PCAI συμμετείχε στην κορύφωση του προγράμματος σε μία εικονοκλαστική περφόρμανς υπό τον τίτλο “Cut To The Chase” στο “Πι”, Παγκόσμιο Κέντρο Κυκλικής Οικονομίας και Πολιτισμού στους Δελφούς. Και ήμασταν εκεί.

Linder – Όσα είδαμε στην performance “Cut to the chase”

Υπήρξε front-woman του post-punk γκρουπ Ludus, φόρεσε φόρεμα από κρέας πολύ πριν τη Lady Gaga και έγινε ευρέως γνωστή για το φωτογραφικό της έργο, το φεμινιστικό της φωτομοντάζ και τις συγκρουσιακές της περφόρμανς. Περιγράφει συχνά τον εαυτό της ως “pop baby”. Γεννήθηκε στο Λίβερπουλ το 1954, αλλά ο δρόμος της δημιουργίας “άνοιξε” στο Μάντσεστερ.

Το έργο της που συνεχώς έθετε ερωτήματα σχετικά με την ταυτότητα του φύλου και τη δύναμη του ανδρικού βλέμματος, αντανακλούσε τη low-tech ειλικρίνεια του ίδιου του πανκ κινήματος. “Θραύσματα” από την καλλιτεχνική της προσέγγιση είδαμε και στην περφόμανς “Cut To The Chase” στους Δελφούς.

 

Με φόντο την απεραντοσύνη που αντικρίζει κανείς από το “Πι”  (Παγκόσμιο Κέντρο Κυκλικής Οικονομίας και Πολιτισμού και ανακαινίστηκε πρόσφατα από το PCAI) ακουμπήσαμε το σφυγμό των επτά χορευτών-performers που “έκοψαν και έραψαν” χαρακτήρες, ρόλους, outfits, θεότητες και μύθους.

Η προέλευση της φράσης “cut to the chase”, εντοπίζεται στην κινηματογραφική σημασία του ρήματος cut (κόβω) στο μοντάζ ταινιών – ήδη από τη δεκαετία του 1920. Σήμερα χρησιμοποιείται για να πεις απλώς “ας πάμε στην ουσία του πράγματος, μη χάνουμε χρόνο με τα λιγότερο σημαντικά”.

Ταυτόχρονα η DIY τέχνη της Linder έχει να κάνει με το κόψιμο, την “αποκοπή” και την ανασύνθεση πλασμάτων και νέων εικόνων.

 

Μια περφόρμανς είναι εκ προοιμίου αδύνατο να περιγραφεί με λέξεις γιατί είναι μία βιωματική συνάντηση βασισμένη στον αυτοσχεδιασμό και την ευθραυστότητα. Αυτό που σίγουρα μπορούμε να πούμε είναι ότι οι χορευτές θα μπορούσαν να έχουν “ζωντανέψει” κατευθείαν μέσα από ένα κολάζ της εικαστικού. Στη σύγχρονη ανεπιτήδευτη εκδοχή τους.

Στο κέντρο ένας βωμός και επάνω του αντικείμενα που θα μπορούσαν να συνδέονται με παλαιότερες θεματικές της τέχνης της Linder.

Ένα φαλλικό αντικείμενο, ένα μικρόφωνο, ένας πράσινος θύσανος που αργότερα θα μυρικάσουν οι “θεοί” για να παράξουν ή να κοροϊδέψουν τους χρησμούς, και ένα δοχείο γεμάτο με post-it (“κατάδεσμους” δηλαδή κατάρες και φράσεις που γράψαμε οι παρευρισκόμενοι κατά τη μεταφορά μας στους Δελφούς). Το δοχείο θάφτηκε στο χώμα, ενώ ολόγυρα τοποθετημένα υπήρχαν σουτιέν, σαν αυτοφυόμενα έργα τέχνης.

Τριγύρω ακροβολίζονται ακκιζόμενοι ο Απόλλων (Χάρης Δήμος), η προκλητικά ντυμένη Αφροδίτη (Άννα Παπαθανασίου) και ο Άδωνις (Σπύρος Βάρελης). Το ζευγάρι Πυγμαλίων (Βασίλης Νούλας) και Γαλάτεια (Κώστας Τζημούλης) απομονώνονται σε… κοινή θέα και χορεύουν ιαπωνικά, πλάθοντας το δικό τους παράλληλο ερωτικό σύμπαν.

Η Μύρρα/Μοίρα (Ελίζα Κρικώνη) είναι ντυμένη σαν να βγήκε από το γυμναστήριο και τρέχει διαρκώς – να ξεφύγει από τον πατέρα της που την κυνηγά. Πληθωρική η παρουσία της εμβληματικής Caress Crosby (Νικόλ Οικονομίδου) η γυμνή σάρκα της οποίας γίνεται καμβάς για να γραφτούν με μαρκαδόρο μηνύματα γυναικείας ενδυνάμωσης.

Ακόμα και στα σημεία που δεν καταφέραμε να συνδεθούμε νοηματικά, η μουσική (σε σύνθεση του Maxwell, γιου την Linder) έδωσε μια ενδιαφέρουσα ραχοκοκαλιά στο αποσυναρμολογημένο θέαμα. Τα πάντα καταγράφονται σε βίντεο και η Αφροδίτη με την Crosby βγάζουν συνεχώς selfies με το κινητό ποζάροντας για το διεθνές διαδικτυακό κοινό. Ευτυχώς υπάρχει το βιομηχανικό υγρό AZAX που μπορεί να κάνει τα πάντα πιο καθαρά, γυαλιστερά και λαμπερά για τον φακό. Ακόμα και τα ίδια τα πρόσωπά μας.

Linder – “Με συναρπάζει το πώς ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει μυθολογικό ον”

Προσιτή, ομιλητική και φανερά ένας άνθρωπος “ανοικτός” σε πολλές ερμηνείες η Linder εξηγεί ότι ασχολήθηκε με τη θεματική της μοίρας, σαν να λέμε πεπρωμένο, αλλά την είδε … μέσα από ένα άλλο μυθολογικό πρόσωπο τη Μύρρα, που είναι και φυτό. Πώς ανακάλυψε τον μύθο της Μύρρας ή Σμύρνας;

“Ενδιαφέρομαι πάρα πολύ για την ιστορία των αρωμάτων. Υπάρχει μια πολύ, πολύ καλή σειρά βιβλίων από το Routledge που διηγείται ιστορίες των κλασικών μέσα από τις αισθήσεις. Στο βιβλίο για την όσφρηση διάβασα τον μύθο για τη Μύρρα και πριν από πέντε χρόνια άρχισα την έρευνα. Σύμφωνα με τον μύθο η Αφροδίτη την καταράστηκε να ερωτευτεί τον πατέρα της και στη συνέχεια τον ξεγέλασε για να κάνει σεξ μαζί της. Από την επαφή έμεινε έγκυος και γέννησε τον Άδωνι. Όταν ο πατέρας της έμαθε ότι τον εξαπάτησε για να κάνει σεξ μαζί της, άρχισε να την κυνηγάει ανηλεώς για να τη σκοτώσει. Η Μύρρα νέα και έγκυος τρέχει σε όλο τον κόσμο, καθώς ο πατέρας της την κυνηγάει για εννέα μήνες. Απελπισμένη ζητάει τη βοήθεια των θεών και εκείνοι τη μετατρέπουν σε δέντρο (τη σμύρνα ή μυρσίνη / Μύρρα – μυρρίνη). Και καθώς κλαίει, τα δάκρυά της γίνονται το άρωμα. Αυτός ο μύθος μου φάνηκε πολύ σημαντικός.

Όλοι γνωρίζουμε τον Οιδίποδα, αλλά η αιμομιξία μέσα στην ιστορία της Μύρρας είναι πολύ διαφορετική γιατί φαίνεται να την υποκινεί η ίδια. Είναι ένα κρυπτογράφημα για την αιμομιξία και την εφηβική εγκυμοσύνη, για θέματα που νομίζω ότι συμβαίνουν στον κόσμο και τα οποία δεν ακουμπάμε συχνά, γιατί δεν έχουμε γλώσσα γι’ αυτά. Ανακάλυψα ότι αν επέστρεφα στους κλασικούς, θα μπορούσα να μιλήσω γι’ αυτά με άλλο τρόπο. Υπάρχει ένας συντηρητισμός σήμερα. Είμαστε όλοι σχετικά δειλοί στο να μιλάμε για τέτοια πράγματα, πχ για την αιμομιξία. Οτιδήποτε είναι της οικίας, κλεισμένο και απομακρυσμένο από την κοινή θέα, είναι ταμπού. Έτσι, έπρεπε να επιστρέψω αμέσως στους κλασικούς, για να βρω κάτι που θα μπορούσε, αντίστοιχα, να με βοηθήσει να το εξετάσω… όπως αυτός ο μύθος.

Κατόπιν, συνειδητοποίησα ότι ο παππούς της Μύρρας ήταν ο Πυγμαλίων. Σκάλισε ένα γυναικείο άγαλμα, το ερωτεύτηκε, του φερόταν σαν να είναι πραγματικό και το άγαλμα ζωντάνεψε. Για μένα είναι σχεδόν σαν κάποιος να φτιάχνει μια παράξενη κούκλα του σεξ που ζωντανεύει (υπήρξε ένα τέτοιο πλάσμα στην (περφόρμανς).

Η Γαλάτεια πριν ζωντανέψει είναι μια πέτρα. Είναι ακίνητη. Και όταν η Μύρρα μεταμορφώνεται σε δέντρο, δεν μπορεί να κινηθεί. Οπότε κάτι συμβαίνει σε αυτή τη γενεαλογική γραμμή που έρχεται από τον Πυγμαλίωνα και τη Γαλάτεια και φτάνει στην εγγονή τους… τη Μύρρα. Άλλη μια γυναίκα τρέχει ή την κυνηγούν και μετατρέπεται σε δέντρο. Είναι αυτό ευλογία ή κατάρα;”

Παράλληλα τη συναρπάζει το πώς ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει μυθολογικός. Το πώς οι άνθρωποι γίνονται stars ή πώς λατρεύονται από τους θαυμαστές τους. Ποιον επιλέγουμε, τελικά, να είναι το είδωλό μας και ποιους “επιλέγουμε” να είναι οι θαυμαστές μας; 

H ίδια η Linder άργησε να μπει στον κόσμο της τέχνης: “Δεν ήξερα τι είναι η τέχνη, δεν πήγα σε μια γκαλερί τέχνης μέχρι που ήμουν, νομίζω, 16 ετών. Σπούδασα γραφιστική στο Μάντσεστερ, γιατί ένιωθα ότι η τέχνη είναι ξενέρωτη. Δεν είχα ένα όνομα για αυτό που ήθελα να κάνω, αλλά η γραφιστική φαινόταν ότι ήταν πιο κοντά σε αυτό που με ενδιέφερε. Με την πάροδο των δεκαετιών είδα νέους καλλιτέχνες να έρχονται και να φεύγουν. Σήμερα υπάρχει αυτή η δίψα να γίνεις το επόμενο μεγάλο όνομα ή να γίνεις μέρος ενός κινήματος. Εγώ δεν το είχα ποτέ. Δεν είχα εκπροσώπηση σε γκαλερί μέχρι τα 50 μου. Τώρα είμαι 70. Έτσι, ήμουν πραγματικά ένας αργός, καθυστερημένος “ανερχόμενος” σε αυτόν τον περίφημο κόσμο της τέχνης”.

Κάρες Κρόσμπι – Μια μυθική προσωπικότητα των Δελφών

Η περφόρμανς είχε μεγάλη αναφορά στην προσωπικότητα της Κάρες Κρόσμπι (Caresse Crosby). Εξέχουσα φυσιογνωμία που έζησε στους Δελφούς, για κάποιο χρονικό διάστημα, στα μέσα του 20ού αιώνα, και ένα είδος μυθολογικής φιγούρας. Εφηύρε το σύγχρονο σουτιέν, ίδρυσε ένα πρωτοποριακό τυπογραφείο και μια οργάνωση για την παγκόσμια ειρήνη και φιλοξένησε το πιο θρυλικό πάρτι της Νέας Υόρκης, τον Χορό των Σουρεαλιστών το 1935.

Γεννήθηκε το 1891. Ξεκινώντας τη ζωή της στη Βοστώνη ως πλούσια απόγονος των πρώτων πουριτανών που αποβιβάστηκαν στην Αμερική, την τελείωσε στη Ρώμη, ως θρυλική Principessa di Roccasinibalda. Στην ιστορία της Caresse, βλέπουμε τη ζωντανή έκρηξη μιας εκπληκτικής ζωής.

Η Linder αναφέρει: “Η Caresse και ο σύζυγός της ιδρύουν τον εκδοτικό οίκο/τυπογραφείο Black Sun και αρχίζουν να εκδίδουν όλους αυτούς τους συγγραφείς που θα γίνουν τεράστια ονόματα του μοντερνισμού. Όταν ο νεότερος σύντροφός της την εγκαταλείπει για μια πολύ νεότερη γυναίκα η Caresse έρχεται στους Δελφούς και αγοράζει ένα ακίνητο το 1948. Θέλει να δημιουργήσει ένα κέντρο παγκόσμιας ειρήνης. Το 1952 οι ελληνικές αρχές της απαγορεύουν να επιστρέψει σε αυτή τη χώρα. Τώρα έχει απομείνει ένα μνημείο αφιερωμένο σε εκείνη με βράχια και πέτρες. Ήταν μοναδικό πνεύμα, εκκεντρική, σεξουαλικά avant garde για την εποχή της.”

Πέρασε τα 78 της χρόνια μέχρι τον θάνατό της το 1970 κάνοντας βόλτες σε όλο τον κόσμο, αλλάζοντας διαρκώς ταυτότητες, ζώντας έντονα και συχνά βίαια και αγνοώντας τα εμπόδια με αφοσιωμένη ορμή και θάρρος. “Ήταν ένας φορέας γύρης…”, θυμάται η Γαλλίδα συγγραφέας, ταξιδιώτης και δοκιμιογράφος Αναΐς Νιν “που ανακάτευε, στριφογυρνούσε, ζύμωνε και επινοούσε φιλίες”.

Μεγάλωσα με τον μύθο των φεμινιστριών που καίνε τα σουτιέν τους

Την επόμενη ημέρα της περφόρμανς όταν ο “κονιορτός” των εμπειριών έχει καταπέσει, μιλήσαμε και μέσω zoom για όλη την διαμονή της στους Δελφούς και τη μελέτη της μέσα από την οποία προέκυψε το “Cut To The Chase”.

“Η ψυχή μου ενεργοποιήθηκε από αυτούς τους performers. Όλα ξεπέρασαν κατά πολύ τις προσδοκίες μου. Όλη η φιλοξενία και οι performers ήταν εκπληκτικοί. Ξέρετε, μερικοί από αυτούς είχαν μόνο τρεις ώρες για να κάνουν πρόβες μαζί. Είναι προς τιμήν της Κίκας Κυριακάκου ότι επέλεξε ερμηνευτές που ήξερε ότι θα μπορούσαν να αντέξουν αυτή την πίεση. Χθες το βράδυ δεν μπορούσα να κοιμηθώ γιατί είχα στο μυαλό μου όλες αυτές τις εικόνες που είδαμε. Τις στάσεις του σώματός τους. Στάσεις που υιοθέτησαν και δεν υπήρξαν στις πρόβες.  Το πώς ήρθαν μαζί με τόση τρυφερότητα και πραγματικά αισθάνονταν ο ένας τον άλλον για το πότε να αλληλεπιδράσουν, πότε να κάνουν χώρο. Είμαι τόσο περήφανη γι’ αυτούς, σαν μια μητέρα κότα με τα κοτόπουλά της. Τώρα ετοιμάζω την αναδρομική έκθεση του Hayward, θα επιστρέφω στην Αγγλία με ένα μπουκέτο γνώσεων, αλλά χωρίς αμφιβολία δεν έχουν τελειώσει οι Δελφοί και η Ελλάδα για μένα.”

Αν θα έπρεπε να επιλέξει ένα από τα πρόσωπα της περφόρμανς ποιο ήταν εκείνο που της έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση;

Νομίζω ότι ήταν ο χαρακτήρας της Μοίρας/Μύρρας, επειδή η κοπέλα που τον ενσάρκωσε (Ελίζα Κρικώνη) είχε να κάνει κάτι πολύ πιο δύσκολο. Όλοι οι άλλοι ήταν θεοί, θεές ξέρουν ποιοι είναι, έχουν δυνάμεις. Μπορούμε να συζητήσουμε για το πώς θα εμφανιστούν. Αλλά η Μύρρα “συνομιλεί” με τη σκοτεινή πλευρά. Της έλεγα, είσαι μάλλον ένα 11χρονο παιδί. Και είσαι έγκυος. Σε κυνηγάει ο πατέρας σου για εννέα μήνες. Το πεπρωμένο σου είναι να γίνεις δέντρο. Αυτός δεν είναι εύκολος ρόλος για κάποιον. Και κατά τη διάρκεια του αυτοσχεδιασμού, της πρόβας, ένιωσα ότι δεν είχε “κλειδώσει” καλά στην ερμηνεία. Αλλά όταν έγινε η παράσταση για μένα, ήταν αγνώριστη. Κατοίκησε αυτόν τον πραγματικά πολύπλοκο ρόλο. Σε αυτή την κατάσταση μιας ανήλικης εγκύου με τον πατέρα να τρέχει πίσω της με το σπαθί του για να τη σκοτώσει…”

Είδαμε πολλούς στηθόδεσμους σε διάφορα σημεία στον χώρο της περφόρμανς μπορείτε να μας μιλήσετε για αυτό;

Μεγάλωσα με τον μύθο των φεμινιστριών που καίνε τα σουτιέν τους. Ξέρετε, ήμουν ίσως 16 ετών όταν άκουσα για τις Αμερικανίδες φεμινίστριες που έκαιγαν τα σουτιέν τους, κάτι που μεταξύ μας δεν ήταν ακριβώς αλήθεια. Νομίζω ότι έκαψαν ένα και μοναδικό σουτιέν σε ένα κάδο απορριμμάτων για ένα λεπτό. Αλλά υπάρχει αυτός ο υπέροχος μύθος και μεγάλωσα με αυτόν. Και όταν άρχισα να ερευνώ την Caresse Crosby, ήταν τόσο περίεργο να βλέπω ότι είχε πατεντάρει το πρώτο σουτιέν. Ήταν κάτι που φαινόταν μικρό επίτευγμα και τελικά έγινε σπουδαίο.

Ετοιμαζόταν για ένα πάρτι και πηγαίνοντας να φορέσει αυτό το μεγάλο βαρύ κορσέ από κόκκαλο φάλαινας, είπε στην υπηρέτριά της, να της φέρει δυο μαντήλια και μια κορδέλα. Ήθελε να νιώθει αισθησιακή με ένα πρακτικό τρόπο. Και έφτιαξε τότε αυτό το όμορφο σουτιέν που μετά αποφάσισε να το κατοχυρώσει με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας – κάτι που έχει ένα πολύ ωραίο μήνυμα σχετικά με την ιδιοκτησία των ιδεών.

Ξεκινώντας από αυτό λοιπόν έκανα μια έκκληση μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και είπα στον κόσμο “αυτό είναι το πρώτο σουτιέν της Crosby, παρακαλώ σχεδιάστε και στείλτε μου σουτιέν χρησιμοποιώντας το πρότυπό της”.

Διάφοροι άνθρωποι μου έστειλαν αυτά τα πραγματικά αρκετά τρελά “διαταραγμένα” σουτιέν, καθώς και κάποιοι Βρετανοί σχεδιαστές μόδας, όπως οι Christopher Shannon, James Doidge. Τα χρησιμοποίησα στην περφόρμανς και ήθελα τα σουτιέν να “μεταναστεύουν” γύρω από το σώμα. Να βρίσκονται στο στήθος, στο κεφάλι, γύρω από τη μέση. Θα μπορούσαν να είναι έξω από το εσώρουχο ενός νεαρού άντρα. Ήθελα πραγματικά να γίνουν αρκετά παιχνιδιάρικα, διακοσμητικά και παράξενα. Και έτσι έγινε. Μου άρεσε το γεγονός ότι τοποθετήθηκαν έτσι κατακερματισμένα και οι χορευτές μπορούσαν να παίξουν με αυτά.”

Η τέχνη της συνεχίζει να αφορά την άμεση επαφή του καλλιτέχνη με τα χέρια του πάνω στο έργο. Τι σκέφτεται για την τέχνη σε έναν κόσμο ΑΙ και NFTs;

Η αλλαγή λόγω της τεχνολογίας είναι αναπόφευκτη. Είμαι σχεδόν 70 ετών, οπότε, είμαι η γενιά προ-υπολογιστών. Πολλοί καλλιτέχνες πειραματίζονται ήδη με την τεχνητή νοημοσύνη και ελπίζω να προκύψουν εξαιρετικά πράγματα από αυτό. Ισως στην αναδρομική έκθεση του Hayward να κάνω deepfake τον εαυτό μου. [deepfake σημ.: η αξιοποίηση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης (AI) για να δημιουργήσουν κάποιοι χρήστες απομιμήσεις σεξουαλικού περιεχομένου από αθώες φωτογραφίες ή βίντεο ανθρώπων και στη συνέχεια να τους παρενοχλήσουν ή να τους εκβιάσουν.]

Στη Βρετανία, είναι αρκετά μεγάλο θέμα και γίνονται ενέργειες για να επισύρει σοβαρές ποινές μέσα από τη νομοθεσία. Το BBC, σχεδόν κάθε μέρα έχει μια ιστορία μίας γυναίκας που έχει πέσει θύμα. Είναι διαδικτυακή βία κατά των γυναικών και έχει καταστρέψει πολλά κορίτσια. Θα έχει ενδιαφέρον, λοιπόν, να κάνω deepfake τον εαυτό μου. Η τεχνολογία για αυτό είναι απίστευτα απλή, το κάνει και ένα δεκάχρονο. Υπάρχουν εφαρμογές όπου απλά λες, “βγάλε τα ρούχα μου”. Οπότε αυτή είναι η επόμενη παρέμβαση που μπορεί να κάνω στην εικόνα μου και να γίνει έργο.

Στην πραγματικότητα νιώθω… ο τελευταίος της παλιάς φρουράς. Ακόμα κόβω περιοδικά, ακόμα κόβω βιβλία, έχω τα χαρτιά μου, την κόλλα μου. Δεν πιστεύω ότι θα σταματήσω ποτέ εκεί. Είναι μια τόσο υπέροχη στιγμή όταν βγάζω το ψαλίδι και “cut to the chase”. Νομίζω ότι για πάντα θα κάνω χάρτινο φωτομοντάζ με κόλλα και έχω επίγνωση της καταγωγής αυτού που κάνω … από το κίνημα Dada. Tο χαρτί ενεργοποιεί την αφή, αλλά και τη μυρωδιά. Το χαρτί φέρει ένα άρωμα από τα 40s έως τα 60s. Οι άνθρωποι προφανώς κάπνιζαν τότε, καθώς διάβαζαν. Όταν απλώνω την κόλλα επάνω στο χαρτί, ενεργοποιείται η μυρωδιά του καπνού της πίπας που έχει ποτίσει στις σελίδες.”

Μούσα του Morrissey – Σε μια συναυλία των Sex Pistols, o Moz ήταν μόλις 16 ετών

H Sterling ήταν η έμπνευση για το τραγούδι “Cemetry Gates” των The Smiths, και είναι φίλη με τον Morrissey. Η φιλία αυτή πάει πολύ πίσω και σε σχετική ερώτηση το πρόσωπό της γλυκαίνει αυτόματα όταν θυμάται:

“Τον γνώρισα το 1976 σε μια συναυλία των Sex Pistols. Ήταν εκεί και ο Johnny Thunders από τους New York Dolls. Ο Morrissey ήταν μόλις 16 ετών. Εγώ είμαι περίπου τέσσερα χρόνια μεγαλύτερη. Ακόμα και τότε ήταν απίστευτα αυτοτελής. Πολύ μοναδικός, πολύ αστείος και πνευματώδης. Και πολύ ώριμος. Δεν ήταν σαν να μιλούσα με έναν μέσο 16χρονο. Και έτσι δεθήκαμε πολύ γρήγορα και παραμένουμε ακόμα φίλοι. Είναι ακόμα έτσι. Αυτοδύναμος, με χιούμορ. Σπάνιος.

Νομίζω ότι στην εποχή που ζούμε, οι άνθρωποι είναι αρκετά περιορισμένοι, δεν τολμούν πλέον να κάνουν ένα αστείο αν δεν είναι πολιτικά ορθό. Υπάρχει ένα είδος επιφυλακτικότητας, που στέκει απέναντι από τον αυθορμητισμό. Δεν χρειάζεται να γράψεις μια ολόκληρη παράγραφο για να πεις κάτι. Με στίχους, μουσική, ένα ρεφρέν και ξαφνικά όλα έχουν ειπωθεί. Εξακολουθώ να τον βρίσκω εξαιρετικό και οξυδερκή. Τον είδα πέρυσι στο Παρίσι και ήταν φανταστικός, αλλά χάρηκα που είδα στο κοινό όλες οι γενιές. Άνθρωποι της ηλικίας μου, λίγο μεγαλύτεροι, νέοι, 16χρονοι εκεί. Οπότε είναι πραγματικά καθησυχαστικό ότι η μουσική του εξακολουθεί να έχει… διαγενεακή απήχηση.”

 

Το φόρεμα από κρέας πολύ πριν τη Lady Gaga

Μιλώντας για την επόμενη έκθεσή της μας λέει:
“Στην αναδρομική έκθεση της Hayward Gallery που εγκαινιάζεται τον Φεβρουάριο συγκεντρώνω μισό αιώνα δουλειάς, που είναι πολύ αν δεν σου αρέσει να έχουν περάσει όλα αυτά τα χρόνια! Βρίσκω τη γήρανση συναρπαστική επειδή δεν έχω ξαναγίνει ποτέ 70 χρόνων, με 50 χρόνια δουλειάς πίσω μου. Οι ρετροσπεκτίβες είναι ενδιαφέρουσες, γιατί μπορείς να δημιουργήσεις εσύ ο ίδιος μια νέα αφήγηση για τα έργα σου. Είναι η αφήγηση που θέλεις σήμερα να πεις σε κάποιον. Μπορείς να τονίσεις διαφορετικές περιόδους, μπορείς να βάλεις όποια έργα σου επιθυμείς εκεί μέσα. Όλοι θέλουμε καινοτομία. Οπότε στη νέα μου έκθεση θα υπάρχουν πράγματα που κανείς δεν έχει ξαναδεί.”

Αναφέροντας το περίφημο φόρεμα με το κρέας πάμε πολλά χρόνια πίσω στην post-punk μουσική σκηνή του Manchester όπου η Linder βρίσκει τρόπους να “ανθίσει”. Οι γνωστοί της (βλέπε παραπάνω Pistols, Morrissey κλπ) “κάνουν θόρυβο” και εκείνη προχωρά στη δημιουργία του δικού της post-punk συγκροτήματος ονόματι Ludus, το οποίο οδήγησε ίσως στο πιο αμφιλεγόμενο έργο της μέχρι σήμερα – το φόρεμα με το κρέας.

Οι Ludus προσκλήθηκαν να παίξουν στο νυχτερινό κέντρο Haçienda στο Μάντσεστερ, με το οποίο η Linder είχε μια σχέση αγάπης και μίσους. Εκείνη την εποχή, εξηγεί στο BBC, το Haçienda ήταν γνωστό ότι σε ορισμένες βραδιές έπαιζε ταινίες πορνό, ενώ η χορτοφάγος τραγουδίστρια είχε επίσης αντίρρηση για το κρέας που σέρβιραν στο κλαμπ. Βλέποντας την εμφάνιση των Bucks Fizz στον Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision το 1981, κατά την οποία οι άντρες του συγκροτήματος έσκισαν τις φούστες των γυναικών μελών στη σκηνή, η Linder έφτασε στα όριά της.

Σε εμφάνιση με τη μπάντα της ένα βράδυ σχεδίασε “τριπλό χτύπημα”. Είχε διακοσμήσει τα τραπέζια με κόκκινα λερωμένα ταμπόν, τα οποία όμως γρήγορα απομακρύνθηκαν. Κατόπιν, η Linder ανέβηκε στη σκηνή φορώντας ένα φόρεμα με μπούστο από κρέας που είχε φτιάξει από πεταμένα εντόσθια ενός παρακείμενου εστιατορίου.

Καθώς το σόου έφτασε στην κορύφωσή του, έσκισε τη φούστα της για να αποκαλύψει ένα strap-on προκαλώντας σοκ στο κοινό. Αυτό συνέβη δεκαετίες πριν η Lady Gaga φορέσει το δικό της φόρεμα με κρέας στα βραβεία MTV του 2010. Η ίδια δεν έχει αναγνωρίσει την Linder ως κάποια έμπνευσή της, κάτι που η Linder σε παλαιότερη συνέντευξή της αποδίδει στο γεγονός ότι, κατά τη γνώμη της, «οι σύγχρονοι καλλιτέχνες της ποπ είναι τόσο ανασφαλείς που δεν τολμούν να κατονομάσουν τις επιρροές τους».

Υλικό από το “meat dress” αλλά και μία κασέτα με υλικό από την Factory Records, που γυρίστηκε αμέσως μετά από εκείνο το περιστατικό θα περιλαμβάνεται σε αυτή τη νέα έκθεση. “Ξέρω ότι ψηφιοποιήθηκε στο Λονδίνο. Δεν έχω ιδέα τι υπάρχει σε αυτές τις δύο παλιές βιντεοσκοπήσεις. Είναι ένα ταξίδι ανακάλυψης.” μας λέει.

Για το τέλος, αν θα μπορούσε να ομφαλοσκοπήσει..  επιστρέφοντας σε μία από τις νέες γνώσεις της στο πλαίσιο της μελέτης της για τη Μύρρα, τι θα διάλεγε. [ίσως την αυγομαντεία την οποία επίσης γνώρισε κατά την εδώ παραμονή της;]

“Ναι μου διάβασαν το αυγό και πήρα έναν οιωνό. Πρέπει να κάνω κάποια “επισκευή” στην αύρα μου. Είχε πολύ ενδιαφέρον και μάλιστα η κοπέλα που με πήγαν αμέσως μόλις προσγειώθηκα στην Αθήνα ήταν αρκετά καλή”  μας λέει γελώντας.

“Γενικότερα αυτό το διάστημα αναλογίζομαι και σκέφτομαι, πού μπορούμε να πάμε σήμερα αν θέλουμε μια προφητεία; Αν είσαι στην ηλικία μου, είναι ένα ελαφρώς αναπάντητο ερώτημα, αλλά νομίζω ότι είναι γενικότερα μέρος της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Θέλουμε κάποιον να μας πει τι πρόκειται να συμβεί, ειδικά στην αβεβαιότητα που ζούμε. Έχουμε παγκόσμιες συγκρούσεις και το ίδιο απεικονίζεται στον ψυχισμό μας. Επιζητούμε κάποιου είδους βεβαιότητα. Θέλουμε να ξέρουμε.

Αλλά εδώ στους Δελφούς, περισσότερο από ποτέ, ένιωσα αυτή την αίσθηση της καταγωγής. Νομίζω ότι με συνάρπασε η αίσθηση αυτών των γενεαλογικών γραμμών και πώς διαπλέκονται έτσι περίπλοκα. Η Αφροδίτη καταριέται τη Μύρρα. Ερωτεύεται τον Άδωνι και ξεκινάει ένα … διάγραμμα για όλους τους πρωταγωνιστές, ώστε να μπορέσουμε να δούμε πόσο περίπλοκες είναι οι σχέσεις τους. Η επίσκεψη εδώ και η έρευνα είναι όμορφα πλεγμένη σαν περίτεχνη δαντέλα. Όμορφα λεπτομερής.

Και έτσι νομίζω ότι σε όποιο σημείο της διαδρομής και αν βρίσκεσαι, όποιον χαρακτήρα κι αν επιλέξεις ή μια περσόνα, από εκεί ξεδιπλώνεται μια ολόκληρη ιστορία. Και φυσικά όλα αυτά προέρχονται από τον ανθρώπινο ψυχισμό. Αισθάνομαι ότι έχω τόση δουλειά να κάνω. Είναι σαν να έχω μπει σε μια γενεαλογική γραμμή που οδηγεί σε… μένα και από εκεί σε μια άλλη γενεαλογική γραμμή. Γι αυτό και νιώθω ότι στους Δελφούς μια μέρα θα επιστρέψω.