ΜΑΝΟΣ ΠΕΡΡΑΚΗΣ: Ο ΑΘΕΑΤΟΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Ο Μάνος Περράκης είναι ο άνθρωπος που κρύβεται πίσω από τη σύγχρονη θεατρική ιστορία της Ελλάδας. Πρωτοπόρος στον τομέα της θεατρικής αρχιτεκτονικής, αφιέρωσε τη ζωή του στο θέατρο και τους ανθρώπους του, αφότου το 1970 κλήθηκε να διαμορφώσει τη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.

Έκτοτε και μέχρι σήμερα, έχει σχεδιάσει, κατασκευάσει εξαρχής ή διαμορφώσει σε προϋφιστάμενα κτίσματα πάνω από 30 θεατρικούς χώρους διαφόρων ειδών: θέατρα ανοιχτά, θέατρα κλειστά, με σταθερές ή εναλλακτικές διατάξεις, θέατρα περιστρεφόμενα, ακόμη και πλωτά, θέατρα στον αστικό ιστό, αλλά και στο φυσικό τοπίο.

Ο Μάνος Περράκης δημιουργεί σε διαρκή διάλογο με όσους αρχιτέκτονες πριν από αυτόν μελέτησαν ανάλογα ζητήματα, αλλά και με τους συγχρόνους του, τόσο τους ομοτέχνους του όσο και τους ανθρώπους του θεάτρου, που συνήθως θέτουν τις απαιτήσεις και είναι οι τελικοί αποδέκτες της δουλειάς του.

Η συμπεριφορά του απέναντι στα ιστορικά κτίρια απέπνεε πάντα ευαισθησία και σεβασμό. Η ανάδειξη των κρυμμένων χαρακτηριστικών τους και ο τρόπος ένταξης σύγχρονων στοιχείων σε αυτά δήλωναν πάντα την πρόθεσή του να μην επισκιάσει το ιστορικό τους υπόβαθρο, αλλά να το αναδείξει μέσω της ανακαίνισης και επανάχρησής τους.

Αυτή η ισορροπία είναι φανερή, ακόμη περισσότερο στα μεγάλα συνθετικά του συγκροτήματα, όπως το Σχολείον της Ειρήνης Παπά και η Επέκταση του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, όπου οι γενναίες σύγχρονες σχεδιαστικές χειρονομίες συνομιλούν ισότιμα με τις ενσωματωμένες ποιότητες στα υπάρχοντα κελύφη.

Μία έκδοση για τον Μάνο Περράκη

Από τις εκδόσεις Μέλισσα κυκλοφορεί ένας εξαιρετικά επιμελημένος τόμος αφιερωμένος στην πολύτιμη προσφορά του βραβευμένου με χρυσό βραβείο στη Διεθνή Έκθεση Θεατρικού Ντιζάιν και Αρχιτεκτονικής στην Πράγα αρχιτέκτονα Μάνου Περράκη. Ο σπουδαίος αυτός αρχιτέκτονας συστήνεται στο ευρύ κοινό μέσα από το έργο του, που μετρά 60 χρόνια, 26 θέατρα και πολλά άλλα έργα.

Υπό τον τίτλο «ARS THEATRALIS. Mάνος Περράκης», η δίγλωσση έκδοση (ελληνικά και αγγλικά σε μετάφραση του Michael Eleftheriou) κυκλοφορεί με αφορμή τη διοργάνωση ατομικής αναδρομικής έκθεσης για τον αρχιτέκτονα στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (ΒΧΜ) και εστιάζει στη ζωή και το έργο του Μάνου Περράκη, θέτοντας στο επίκεντρο τα θέατρα. Την επιμέλεια της έκδοσης αυτής έχει κάνει ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Φιλιππίδης, ενώ έξοχες φωτογραφίες, λεπτομερή σχέδια, κείμενα εγνωσμένης ερευνητικής αξίας και πλούσιο αρχειακό υλικό τεκμηριώνουν με τον καλύτερο τρόπο τη σπουδαία του δουλειά.

Η σημαδιακή συνάντηση της ζωής του σπουδαίου αρχιτέκτονα

«Το θέατρο… το θέατρο είναι αυτό που συνεργάζεται με όλες τις Τέχνες, τον Λόγο (την ποίηση), τη Μουσική, την κίνηση, το χρώμα, τον χρόνο, την Αρχιτεκτονική. Στο πέρασμά μου, κοντά στα άλλα έργα, κατά τη γνώμη μου σημαντικά κι αυτά, σχεδίασα πάνω από 30 θέατρα, και τα περισσότερα πραγματοποιήθηκαν… Τώρα στο τέλος βλέπω την επιρροή που είχε στη δουλειά μου η Κρήτη, τα γαλήνια βουνά, οι κάμποι το απομεσήμερο, η θάλασσα, αλλά προπάντων η Κνωσός, τα υπέροχα θέατρα της Κνωσού και της Φαιστού. Το ακατόρθωτο” αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μάνος Περράκης.

Η ιδιαιτερότητα του έργου του οφείλεται, σε μεγάλο μέρος της, στην κρίσιμη γνωριμία και συνεργασία του με πολλούς σημαντικούς ανθρώπους, όπως σημειώνει ο ίδιος “της Τέχνης από άλλους χώρους, το θέατρο, τη μουσική, τα εικαστικά, την ποίηση”, που υπήρξαν φίλοι του και τους θεωρεί δασκάλους του, “που με έμαθαν για τη ζωή και την τέχνη, που με βοήθησαν να γίνω καλύτερος αρχιτέκτονας, καλύτερος άνθρωπος”.
Αυτές οι τόσο γόνιμες σχέσεις διακρίνονται με πολλούς τρόπους στις αφηγήσεις του για το αρχιτεκτονικό του έργο.

Όπως διαβάζουμε στις σελίδες του βιβλίου, ο Περράκης είχε μία σημαδιακή συνάντηση που θα έκρινε τη ζωή του. Του δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσει το 1970 πρόβες στην αίθουσα δοκιμών του Εθνικού θεάτρου, ένα άδειο δωμάτιο που συνεχώς μετασχηματιζόταν ανάλογα με τη χρήση. Κι εκεί συνειδητοποίησε την αξία του άδειου χώρου, δηλαδή της ψυχής του θεάτρου, σύμφωνα με τα λόγια του, “του χώρου, όπου πρέπει ελεύθερα και ανεμπόδιστα να δρα η φαντασία”.

Από εκείνη τη στιγμή ο Περράκης όχι μόνο μαγεύεται από τον κόσμο του θεάτρου, αλλά μπολιάζεται με την “ιερή” του μανία και γίνεται κοινωνός του πολυσύνθετου προβληματισμού για το σύγχρονο θέατρο διεθνώς, που δεν έπαψε τα τελευταία 100 χρόνια να ψάχνει επαναστατικούς τρόπους χωρικής οργάνωσης και παράστασης.

Λίγα χρόνια μετά, το 1974 ακολουθεί τον Μινωτή στην Κρήτη που ανέβαζε Κορνάρο στην πατρίδα του σπουδαίου ποιητή. Εκεί, πέρα από τις σκηνές που έστησε σε επαφή με ιστορικούς τόπους, ο Περράκης μαγεύτηκε με κάτι πρωτόφαντο γι΄αυτόν: “οι άνθρωποι στα χωριά μάς σταματούσαν και μας παρακαλούσαν να παίξουμε γι΄αυτούς στις πλατείες και μια φορά σε ένα μεγάλο αλώνι” αναφέρει.

Έτσι αθέλητα ο αρχιτέκτονας αυτός ταυτιζόταν με το ξεκίνημα του θεάτρου, πολύ προτού χτιστούν τα λίθινα θέατρα – όπως λέει ο ίδιος “το έβλεπα να συμβαίνει μπροστά στα μάτια μου”. Με αυτή την απλή σκηνή, τον αρχιτέκτονα να στήνει καρέκλες στην πλατεία του χωριού για να ανέβει μία παράσταση, είχε ήδη επιτελεστεί η μοιραία μεταμόρφωσή του. Aλλά και πάλι, αυτή η μοναδική ατμόσφαιρα δεν ήταν αποκλειστικότητα του συμβατικά ορισμένου θεατρικού χώρου. Σήμερα αναγνωρίζουμε ότι πάνω απ’ όλα, ανεξάρτητα από τα μέσα που χρησιμοποιούνται και τον βαθμό επιτήδευσης που τα συνοδεύει, ο θεατρικός χώρος κυριαρχεί παντού.