"Ικέτιδες" στην Επίδαυρο με μεγάλο πρωταγωνιστή τον πενηνταμελή εντυπωσιακό χορό

Η Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης, Μαριάννα Καλμπαρη, στην πρώτη της συνέντευξη εξηγεί το όραμά της πάνω στο εμβληματικό έργο του Αισχύλου, που παρουσιάζεται στο Αργολικό Θέατρο στις 23 & 24 Αυγούστου

Η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης, Μαριάννα Κάλμπαρη, σκηνοθετεί την εμβληματική τραγωδία του Αισχύλου “Ικέτιδες” και παρουσιάζει μια παράσταση για τις βαθιές ρίζες της πατριαρχίας και τον τρόπο με τον οποίο καθόρισαν τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα.

Οι “Ικέτιδες” είναι το πρώτο και το μοναδικό έργο που έχει διασωθεί από την τετραλογία του Αισχύλου “Δαναΐδες”. Πρωταγωνιστής είναι ο Χορός των πενήντα Δαναΐδων και θέτει το ζήτημα της ταυτότητας και της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία, εξιστορώντας παράλληλα το χρονικό της μετανάστευσης και της επικράτησης του ελληνικού φύλου στη χώρα των Πελασγών, των λεγόμενων «Προελλήνων».

Οι Ικέτιδες μιλούν για τις ανάγκες που οδηγούν τους ανθρώπους να ξεριζωθούν από τη γη τους, την άγρια μοίρα του πρόσφυγα, την αξία της δικαιοσύνης, τις αρχές της δημοκρατίας. Πάνω απ’ όλα όμως μιλούν για τον αγώνα της Γυναίκας ενάντια στον Άνδρα που με τη βία ζητά να της επιβληθεί.

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Εξήντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίαση του έργου στην Επίδαυρο, το Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν και το Θέατρο του Νέου Κόσμου παρουσιάζουν την τραγωδία αυτή του Αισχύλου «Ικέτιδες» με ένα εξαιρετικό πρωταγωνιστικό σύνολο, τη Λένα Παπαληγούρα, τη Λουκία Μιχαλοπούλου μαζί με τους Γιάννη Τσορτέκη και Άκη Σακελλαρίου. Η παράσταση αυτή σηματοδοτείται από την επιστροφή της κορυφαίας Ελληνίδας τραγωδού Λυδίας Κονιόρδου στο αργολικό θέατρο.

Ικέτιδες: 50 έφηβες κοπέλες προσπαθούν να αποφύγουν τον γάμο

“Ο μύθος των Δαναΐδων και ο μύθος της Ιούς είναι ένας από τους παλαιότερους μύθους και αφηγείται την ιστορία της επικράτησης του ελληνικού φύλου, αλλά και την πάλη των δύο φύλων, τη θέση και τη «μοίρα» της γυναίκας στον αρχαίο κόσμο.

Ο μύθος των Δαναΐδων συγκεκριμένα, μιλά για τις πενήντα έφηβες που έρχονται με τον πατέρα τους Δαναό, στο Άργος, ζητώντας άσυλο προκειμένου να αποφύγουν τον γάμο με τους πενήντα εξαδέλφους τους.
Ο Αίγυπτος ήταν ο δίδυμος αδερφός του Δαναού και απαιτούσε, εφόσον ο Δαναός δεν έχει αρσενικούς απογόνους, να παντρευτούν οι κόρες του με τους γιους του για να μείνει η βασιλεία στην οικογένεια.

Μην ξεχνάμε ότι στην εποχή του Αισχύλου, υπήρχε ο θεσμός της επικλήρου κόρης. Όταν δηλαδή η οικογένεια δεν είχε αρσενικούς απογόνους, έπρεπε η κόρη να παντρευτεί τον πιο στενό της συγγενή, τον θείο της ή τον ξάδερφό της προκειμένου να μείνει η περιουσία στην οικογένεια” εξηγεί η Μαριάννα Κάλμπαρη στο NEWS 24/7.

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Και συνεχίζει λέγοντας “είναι συγκλονιστικό ότι ο Χρυσός Αιώνας, η εποχή στην οποία γράφεται το έργο, είναι η χειρότερη εποχή για την γυναίκα. Στην αθηναϊκή δημοκρατία η γυναίκα είχε τη χειρότερη θέση που είχε ποτέ στην ελληνική κοινωνία.
Δεν έχουν φωνή οι γυναίκες εκείνης της περιόδου, δεν ήξεραν καν γράμματα για να εκφραστούν και να μας μιλήσουν για όσα βίωναν. Από τον Σόλωνα είχαν ήδη θεσπιστεί νόμοι που περιόριζαν τα δικαιώματα και την ελευθερία τους. Φαίνεται όμως ότι τον 5ο αιώνα, η γυναίκα κλείνεται κυριολεκτικά στο σπίτι. Και το παράδοξο είναι ότι όλο αυτό συμβαίνει για να προστατευτεί το δημοκρατικό πολίτευμα.

Στις Ικέτιδες αυτό πώς το βλέπουμε;

Οι Ικέτιδες, οι Δαναΐδες δηλαδή που ζητούν άσυλο, θεωρούνται Αργίτισσες καθώς είναι απόγονοι της Ιούς που έφυγε κυνηγημένη από το Άργος. Το μαρτύριο της Ιούς ξεκίνησε όταν την ερωτεύτηκε ο Δίας, που την αποπλάνησε παρά τη θέλησή της, με άλλα λόγια τη βίασε. Όταν η Ήρα το έμαθε, για να την εκδικηθεί την μεταμόρφωσε σε αγελάδα και έβαλε τον Άργο με τα εκατό μάτια να τη φυλάει.

Ο Δίας πάλι, έβαλε με τη σειρά τον Ερμή να σκοτώσει τον Άργο, προκειμένου να καταφέρει να ενωθεί ξανά με την Ιώ. Τότε η Ήρα θύμωσε ακόμη περισσότερο και έστειλε τον οίστρο να βασανίσει την κυριολεκτικά άμοιρη Ιώ. Ο οίστρος, «αυτή η φοβερή μύγα που τα βόδια αφηνιάζει» κυνήγησε ανελέητα την Ιώ, που τρέχοντας για να σωθεί έφτασε μέχρι τον Νείλο, εκεί όπου μέσα από το «θαυματουργό άγγιγμα» του Δία, γέννησε τον Έπαφο. Το ταξίδι της Ιούς, απεικονίζει ουσιαστικά την πορεία της δημιουργίας αποικιών σε όλη εκείνη την περιοχή.

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Όμως το πιο συγκλονιστικό στον μύθο, είναι ότι η Ιώ τιμωρείται από την Ήρα, επειδή ήταν πολύ όμορφη εξ΄ου και την πόθησε -και προσοχή! – τη βίασε ο σύζυγός της. Αυτό από μόνο του εξηγεί πάρα πολλά πράγματα για τον τρόπο που βλέπουμε τη γυναίκα ακόμη και σήμερα. Μια γυναίκα που βιάζεται, μια γυναίκα που γίνεται αντικείμενο αρπαγής, είναι ένοχη γιατί δεν προστάτευσε τον εαυτό της. Γιατί ο άντρας όταν «νικιέται από τον πόθο», αδυνατεί να συγκρατηθεί. Όπως άλλωστε γράφει και ο Ηρόδοτος μιλώντας για την Ιώ και τις αρπαγές των γυναικών που έγιναν αιτίες πολέμου μεταξύ Ελλήνων και άλλων λαών, «αν δεν το ήθελαν οι ίδιες, δε θα άφηναν να τις αρπάξουν».

Είναι πολύ γοητευτικοί, αλλά και πολύ τρομακτικοί όλοι αυτοί οι μύθοι. Γιατί ουσιαστικά διαμόρφωσαν την κοινωνία, τα στερεότυπα που έχουν αυτές τις τόσο βαθιές και μακρινές ρίζες.

Οι Δαναΐδες, λοιπόν, που είναι απόγονοι της Ιούς και έρχονται στο Άργος ζητώντας άσυλο, έχουν ουσιαστικά την ίδια μοίρα με την προγόνισσά τους, καθώς με τη σειρά τους καταδιώκονται από τους άνδρες ξαδέλφους τους.
Στο Άργος τώρα, ο βασιλιάς Πελασγός έχει να αντιμετωπίσει ένα μεγάλο δίλημμα: αν τις δεχτεί στην πόλη, κινδυνεύει να μπει σε πόλεμο με τους Αιγύπτιους που θεωρούν ότι έχουν νόμιμο δικαίωμα πάνω τους. Αν δεν τις δεχτεί, θα διαπράξει ύβρη καθώς οι πρόσφυγες -που εδώ φέρονται να είναι και συγγενείς του- προστατεύονται από τον ικέσιο Δία. Οπότε ρίχνει το μπαλάκι της απόφασης στον λαό. Σε μια δημοκρατία, ο αρχηγός δεν αποφασίζει μόνος του. Η ευθύνη ανήκει σε όλη την πόλη. Έτσι ο Πελασγός καλεί τους πολίτες να ψηφίσουν αν θα τις δεχτούν ή όχι.

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Γιατί πιστεύεις ότι στοχοποιείται τόσο πολύ η γυναίκα και πάντα αποτελεί τη ρίζα του κακού;

Γιατί έχει τη δύναμη να γεννάει παιδιά. Η συνέχεια της κοινωνίας εξαρτάται από εκείνην. Πρέπει λοιπόν πάση θυσία να ελέγχεται το σώμα της, η σεξουαλικότητά της και να περιορίζονται οι αρμοδιότητές της στον ρόλο της φροντίστριας του σπιτιού και της οικογένειας. Πρέπει επίσης να μην έχει τη δυνατότητα να μορφωθεί, όπως ένας άντρας, γιατί η μόρφωση είναι επικίνδυνη, ανοίγει τα μάτια των ανθρώπων. Για αυτό βλέπουμε την γυναίκα στην αρχαιότητα να απουσιάζει από κάθε άλλο ρόλο. Ελάχιστες γυναίκες γνωρίζουμε, ελάχιστες κατάφεραν να αρθρώσουν έναν λόγο ποιητικό ή όποιο λόγο τελοσπάντων.

Η Λυδία Κονιόρδου θα υποδυθεί τον Πελασγό. Πώς έκανες αυτήν την επιλογή;

Κάλεσα την Λυδία Κονιόρδου να ερμηνεύσει τον ρόλο του Πελασγού, καθώς ο Πελασγός συμβολίζει την πολιτική εξουσία που δεν έχει -και δεν πρέπει να έχει- φύλο. Αλλά και επειδή ο μύθος λέει ότι οι Πελασγοί, ο φιλειρηνικός λαός που ζούσε στο -ευρύτερο Άργος- πριν την έλευση των Δαναών, υπήρξε μητριαρχική ή μητρογραμμική κοινωνία. Μια κοινωνία δηλαδή όπου η γυναίκα είχε ίσα δικαιώματα με τους άνδρες.

Στο έργο υπάρχουν πάντως τρεις μορφές εξουσίας που αποφασίζουν για τη γυναικεία μοίρα: η πολιτική που εκπροσωπείται από τον Πελασγό, η πατρική που εκπροσωπείται από τον Δαναό και ερμηνεύεται από τον Άκη Σακελλαρίου και η ας την πούμε σεξουαλική/ συζυγική, ο άντρας που διεκδικεί το γυναικείο σώμα χωρίς να ενδιαφέρεται για την επιθυμία της γυναίκας και εκπροσωπείται από τον Αιγύπτιο που ερμηνεύεται από τον Γιάννη Τσορτέκη.

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Ο χορός, η Σάττι και οι CHÓRES στις Ικέτιδες

Στις παραστάσεις της Επιδαύρου θα δούμε τη Μαρίνα Σάττι ως σολίστ, μαζί με τις χορωδούς από το δικό της γυναικείο χορωδιακό σχήμα CHÓRES, που παίρνουν μέρος στον πενηνταμελή Χορό. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Είχαμε μιλήσει εδώ και έναν χρόνο με την Μαρίνα Σάττι. Μέσα από την επιθυμία της να στηρίξει τις CHÓRES προέκυψε η συνεργασία και η συμμετοχή της στην παράσταση της Επιδαύρου, όπου θα ερμηνεύσει ζωντανά τους ύμνους της Αρτέμιδας και της Αφροδίτης, που ακούμε σε όλες τις άλλες παραστάσεις. Οι CHÓRES είναι ένα δημιούργημα της Μαρίνας στο οποίο έχει επενδύσει πολύ κόπο και αγάπη. Μια χορωδία όπου γίνεται καταπληκτική δουλειά με όλους τους συνεργάτες και τις συνεργάτιδές της, που εν προκειμένω ανέλαβαν και την μουσική διδασκαλία. Και με προεξάρχοντα βέβαια τον συνθέτη της μουσικής της παράστασης μας Χαράλαμπο Γωγιό, με τον οποίο έχω κι εγώ συνεργαστεί πολλές φορές στο παρελθόν και είναι καλλιτεχνικός διευθυντής στις CHÓRES.

Δίνεις ιδιαίτερη έμφαση τον ρόλο του χορού…

Μα σε αυτό το έργο ο Χορός είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής. Τον αποτελούν οι πενήντα κόρες του Δαναού- μόνο στην Επίδαυρο βέβαια θα δούμε και τις πενήντα, στην υπόλοιπη περιοδεία θα είναι οι κορυφαίες, που είναι δεκαπέντε μαζί με την Χριστίνα Σουγιουλτζή, άλλη στενή συνεργάτιδα που υπογράφει την χορογραφία και συμμετέχει στην παράσταση στον βουβό, κομβικό ρόλο της Ιούς.

Στις πενήντα κοπέλες, όπως και στο πιο μικρό -που δεν είναι καθόλου μικρό για τα δεδομένα της εποχής μας- δεκαπενταμελές σχήμα, το μεγαλύτερο μέρος προέρχεται από τις CHÓRES, αλλά συμμετέχουν επίσης σπουδάστριες της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης, μέλη της χορευτικής-ακροβατικής ομάδας “Κι όμως κινείται” καθώς και χορεύτριες- μαθήτριες της Χριστίνας Σουγιουλτζή. Ο Χορός τραγουδά και χορεύει, ενώ το μέρος του λόγου το μοιράζονται αποκλειστικά οι δύο ας πούμε μεγαλύτερες αδερφές-πρωταγωνίστριες της ιστορίας: η Υπερμνήστρα (Λένα Παπαληγούρα) και η Αμυμώνη (Λουκία Μιχαλοπούλου).

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Είναι πάντως γεγονός ότι η εποχή μας, αλλά και η ίδια η τέχνη, βρίσκεται σε αμηχανία όταν καλείται να διαχειριστεί κάτι συλλογικό, όπως είναι ο Χορός. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια, εστιάζουμε στο ατομικό. Το συλλογικό όμως δεν έχει πάψει να υπάρχει, άλλο αν κατά περιόδους χάνει τη δύναμη της φωνής του ή τη δύναμη της έκφρασής του. Υπάρχει και είναι πολύ σημαντικό αυτό να το θυμίζουμε πάνω στη σκηνή διερευνώντας τον τρόπο μέσα από τον οποίο μπορεί να παρασταθεί σήμερα.

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Στο αρχαίο δράμα τίποτα δεν γίνεται ιδιωτικά, καμία σκηνή δεν εκτυλίσσεται κεκλεισμένων των θυρών. Αυτό επηρεάζει τη σκέψη αλλά και ίδιο τον λόγο των ηρώων, καθώς γνωρίζουν πως για ό,τι λένε και ό,τι πράττουν, οφείλουν πάντα να δώσουν αναφορά στο κοινωνικό σύνολο.

Αυτό φυσικά δεν έχει σταματήσει να υπάρχει -με άλλους τρόπους-ακόμη και στην εποχή μας. Ας αναλογιστούμε την πιο «μπερδεμένη» εκδοχή του συλλογικού, που είναι σήμερα τα σόσιαλ μίντια. Μπορεί τα σόσιαλ μίντια να δίνουν βήμα στη γνώμη και την άποψη του καθένα, αλλά αυτό που τα κινεί είναι η ανάγκη των ανθρώπων να συναντηθούν με εκείνους που θεωρούν ομοίους τους και να συσπειρωθούν ενάντια σ΄εκείνους με τους οποίους διαφωνούν.

Παραμένει λοιπόν μια πρόκληση το πώς διαχειριζόμαστε σήμερα τον Χορό. Πώς μπορούν να εκφραστούν οι πολλοί/πολλές που σκηνικά γίνονται ένα σώμα; Ας θυμηθούμε ότι μπροστά σε κάτι μεγάλο, αυτομάτως ξεχνάμε τη διαφορετικότητά μας γιατί μας ενώνει η κοινή ανάγκη, ο κοινός φόβος, η κοινή ανησυχία. Και αυτό είναι κάτι πολύ βαθύ που μας θυμίζει πόσο «μικρός» και αδύναμος είναι κάθε άνθρωπος μόνος του. Μόνο το «μαζί» έχει δύναμη και μέγεθος. Για αυτό και είναι σημαντικό να μη σταματάμε να εξερευνούμε τρόπους για να του δώσουμε “ζωή” πάνω στη σκηνή.

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Οι Ικέτιδες και η σύγχρονη γυναίκα

Πώς επεξεργάστηκες το κείμενο του Αισχύλου;

Η μετάφραση του Γρυπάρη, που είναι η πρώτη μετάφραση του έργου στα νέα ελληνικά και έγινε το 1930, μου άρεσε πάντα πολύ και ήθελα στην παράσταση αυτή την αίσθηση ενός ποιητικού λόγου που έρχεται «από παλιά». Ωστόσο αισθάνθηκα την ανάγκη κάποιας επικαιροποίησης καθώς και ελάχιστων προσθηκών αρχαίων κειμένων που βοηθούν τον τρόπο με τον οποίο φωτίζουμε το έργο.

Παρενέβην βέβαια και με την απόφαση να μοιράσω τον λόγο των Δαναΐδων ανάμεσα στις δύο πιο γνωστές από τις πενήντα, που είναι η Υπερμνήστρα και η Αμυμώνη, που δεν αναφέρονται ως πρόσωπα στο κείμενο του Αισχύλου.

Οι δύο αυτές αδελφές συμβολίζουν ουσιαστικά τις δύο πλευρές, τις δύο ανάγκες που διχάζουν το μυαλό και το σώμα κάθε έφηβης. Η μια είναι η πλευρά της Αφροδίτης, με την βαθιά επιθυμία του έρωτα και της ηδονής και η άλλη η πλευρά της Άρτεμιδας, με τη βαθιά ανάγκη της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας μακριά από κάθε είδους «υποταγή».

Πάτροκλος Σκαφιδάς

Μην ξεχνάμε ότι στον μύθο των Δαναΐδων, που αναπτυσσόταν στη συνέχεια της χαμένης σήμερα τετραλογίας του Αισχύλου, οι Αιγύπτιοι επιτίθενται στο Άργος, σκοτώνουν τον Πελασγό και ο Δαναός προκειμένου να πάρει την εξουσία υπόσχεται ότι θα παντρέψει τις κόρες του με τους ανιψιούς του. Επειδή όμως είχε πάρει ένα κρυφό χρησμό που έλεγε ότι θα έχανε την εξουσία και τη ζωή του από έναν ανιψιό του, διατάζει τις κόρες του να αποκεφαλίσουν τους άντρες τους τη νύχτα του γάμου. Υπακούουν όλες εκτός από τον Υπερμνήστρα που από έρωτα λένε ότι έσωσε τον δικό της σύζυγο, ο οποίος έγινε εν τέλει βασιλιάς και γενάρχης των Ελλήνων.

Φαίνεται πως στην τρίτη χαμένη τραγωδία, ο Δαναός πήγαινε την ανυπάουη κόρη του σε δίκη επειδή είχε τολμήσει να παρακούσει την εντολή του. Προς υπεράσπισή της, ερχόταν η Αφροδίτη. Το μόνο απόσπασμα που έχει σωθεί από αυτή την τραγωδία είναι ο μονόλογος της θεάς, που στην παράστασή μας ακούγεται μελοποιημένος. Η τετραλογία «Δαναΐδες» φαίνεται πάντως ότι είχε κεντρικό θέμα τον γάμο και τη θέση της γυναίκας, ενώ σηματοδοτούσε το πέρασμα από το δίκαιο του πατέρα, στο δίκαιο του συζύγου.

Σε κάθε περίπτωση, είναι φοβερό που ο Αισχύλος μιλάει από σκηνής για τη μοίρα της γυναίκας, σε μια εποχή δεν επιτρέπεται στη γυναίκα να πάει στο θέατρο όχι για να παίξει -αλίμονο!- αλλά ούτε καν για να δει μια παράσταση.

Η φωνή της σύγχρονης γυναίκας ακούγεται σήμερα;

Νομίζω ότι είμαστε στη διαδικασία που προσπαθεί να ακουστεί. Δεν είναι εύκολο. Καταρχάς γιατί είναι παράξενο να σου δίνουν τον λόγο μετά από τόσους αιώνες. Δεν ξέρεις καλά- καλά αν μιλάς με τη δική σου φωνή. Γιατί η γενιά μου ας πούμε, εκπαιδεύτηκε να θεωρεί απολύτως φυσικό το γεγονός ότι οι γυναίκες απουσιάζουν από την ιστορία, από τα γράμματα, από την τέχνη του παρελθόντος. Αναρωτιόμασταν πού και πού γιατί, αλλά είχαμε πειστεί ότι «έτσι ήταν». Όμως πολλά πράγματα «έτσι ήταν» και ευτυχώς «δεν μπορεί να είναι έτσι πιά», τουλάχιστον σε κάποια μέρη του πλανήτη. Και όχι μόνον όσον αφορά στη θέση της γυναίκας.

Αισθάνομαι λοιπόν τυχερή που ζω και μπορώ να δημιουργώ σήμερα. Όσο κι αν η εποχή μας είναι επικίνδυνη, δύσκολη και δυσοίωνη σε πολλά επίπεδα, κάποια πράγματα άλλαξαν και εύχομαι να συνεχίσουν να αλλάζουν προς το καλύτερο. Όπου και όσο υπάρχει παιδεία και πολιτισμός, υπάρχει ελπίδα.

Ταυτότητα

Μετάφραση Ιωάννης Γρυπάρης
Επεξεργασία κειμένου και δραματουργίας – Σκηνοθεσία Μαριάννα Κάλμπαρη
Σκηνικά – Κοστούμια Χριστίνα Κάλμπαρη
Μουσική σύνθεση Χαράλαμπος Γωγιός
Χορογραφία Χριστίνα Σουγιουλτζή
Σχεδιασμός φωτισμών Στέλλα Κάλτσου
Βοηθός σκηνοθέτιδας Μαριλένα Μόσχου
Μουσική διδασκαλία Ειρήνη Πατσέα, Σιμέλα Εμμανουηλίδου
Σχεδιασμός ήχων παράστασης Θέμης Παντελόπουλος

Στους ρόλους πρωταγωνιστούν (αλφαβητικά):

Λυδία Κονιόρδου (Πελασγός)
Λουκία Μιχαλοπούλου (Αμυμώνη)
Λένα Παπαληγούρα (Υπερμνήστρα)
Άκης Σακελλαρίου (Δαναός)
Γιάννης Τσορτέκης (Αιγύπτιος Κήρυκας)

Κορυφαία χορεύτρια Χριστίνα Σουγιουλτζή (Ιώ)

Σολίστ στις παραστάσεις της Επιδαύρου Μαρίνα Σάττι

Κορυφαίες CHÓRES (αλφαβητικά): Ελένη Βασιλάκη, Κωνσταντίνα Γιαννοπούλου, Γιώτα Δημητρακοπούλου, Φανή Λύκου, Ιόνυ Μοσχοβάκου, Δάφνη Παγουλάτου, Ελένη Πούλιου, Ελίνα Σταμοπούλου, Δανάη Στεργίου, Νικολάια Τριανταφύλλου

Κορυφαίες Δραματικής Σχολής Θεάτρου Τέχνης (αλφαβητικά): Νεφέλη Δοδοπούλου, Μυρτώ Καπώλη, Ρένια Κρητικού, Άννα Μωρόγιαννη

Χορός στις παραστάσεις της Επιδαύρου (αλφαβητικά)
Τραγούδι (CHÓRES και Θέατρο Τέχνης):
Μαρίνα Αβραάμ, Μαρία Ιωάννου, Κατερίνα Καλοχριστιανάκη, Νεφέλη Καρατσώλη, Γεωργία Καραύτη, Αναστασία Κωνσταντινίδου, Αλκμήνη Μπασακάρου, Βάλια Μπολωνά, Νίκη Νικολακοπούλου, Καρολίνα Σακελλαρίου, Εύη Σαραντάκου, Μαρίνα Σκούρα, Πελαγία Τραγάρη, Ελένη Φιλιπποπούλου

Χορός (Χορευτική-ακροβατική ομάδα «Κι όμως κινείται»): Αντιγόνη Λινάρδου, Ιλεάννα Παππά και Αγγελική Βούκουτου, Λήδα Δραγανίγου, Μυρτώ Καλύβα, Ρία Κοκτσίδη, Ειρήνη Κώσταλου,Ανδριάνα Λουκίδη, Κατερίνα Μαρκουλιδάκη, Γεωργία Μέρκου, Ελπίδα Μπάζου, Μελίσα Πίρρα, Μαρία Σαχπατζίδη, Δανάη Στουμπου, Εύη Σφυρή, Αλεξία Τζαμουράνη,Άννα Φαίντ, Ζέτα Χαλκιαδάκη